Ntơm deh n’hanh hao têh ta nkual gôl yôk Đồng Văn ta n’gor Hà Giang, Lưu Thị Hòa, bu ur deh năm 1992 geh 2 ntil mham rnoi Cờ Lao n’hanh rnoi Pu Péo. Hòa lah ngoăy tâm rnoh nuĭh dŭt lap geh tĭng trong hăn nti. Lôch nti khoa quốc tế học, ngih nti Đại học khoa học xã hội n’hanh nhân văn, Đại học ngih dak Hà Nội, lôch 2 năm pah kan an ăp tập đoàn têh tâm n’hanh bah dih dak, Hòa bâh nĕ nklơi nău kan ta ntŭk nkuăl ƀon têh ueh reh, săch êng trong hăn an nơm lah sĭt ta nkual yôk lŭ ƀư tĭng nău ŭch rŏng bâh nơm.

Gâp ŭch ƀư jêng nău kan tĭng trong mhe ma mbra lah hun hao nău kan tuch tăm kloh ueh, mpŏng tât nuĭh ƀon lan văr aơ tât nău pah kan tĭng trong tuch tăm kloh ueh, mô dŏng dak si hóa học, mô dŏng dak si khĭh djơh, ƀô, n’hanh rlău ma nĕ rĭ aơ lah du nău pah kan jan sa gay ma an ƀon lan văr nĕ mbra dơi tât râng ta nău kan. Rlău ma nĕ, mpeh ăp nău kan văn hóa rĭ du nău ma gâp dŭt rvê lah ntơm roh rui nău way kăl e bâh nău ueh êng mpôl rnoi nuĭh Pu Peo, 1 tâm 5 rnoi ma geh rnoh đê̆ nuĭh ngăn ta Việt Nam.

Săk nơm deh n’hanh hao têh ta nkual neh hôm nha geh âk nău jêr jŏt, Lưu Thị Hòa gĭt vât ăp nău ŏ r’ah bâh ƀon lan kan lŏ mir. Yơn yuh gĭt nău neh ntu, trôk nar, mih sial bâh nkual neh Đồng Văn tâm di đah âk ntil biăp play bum hun hao jêng. Ndrel đah nău gĭt vât mpeh pah kan, tăch rgâl ndơ tuch tăm kloh ueh, lôch âk năm gŭ rêh nti ta thủ đô, Lưu Thị Hòa ntrŭnh njêng HTX gay ma ntơm njêng nău pah kan tuch tăm, kơl an n’gâng kan tuch tăm ƀon tơm hun hao ueh.

Ntŭk aơ rĭ lĕ geh njêng nău gơih nđơr an gâp mbra dơi geh njêng nău mĭn hun hao nău pah kan tâm rgop đah ăp nău ơm geh mpeh văn hóa ta aơ. Nău khlăy ma gâp ŭch mpŏng tât ta aơ lah dơi geh mât nău ueh văn hóa bâh rnoi Pu  Péo, nkre lah njêng du nău kan ma mbra dơi geh tâm rgop đah khân păng, njêng nău rêh pah kan jan sa an bâh nuĭh ƀon lan rnoi nơm.

Yơn lah ntơm ƀư nău kan rĭ mơ geh saơ lah mô geh dơh. Nău pah kan tuch tăm bâh ƀon lan nkual yôk prêh Hà Giang bâh ntơm kăl e geh ƀư nchrah nchrai, mô geh tâm di đah nău ŭch dŏng. Tâm rnôk ƀư tĭng nău mĭn kan nơm, Lưu Thị Hòa lĕ tă mô dơi kan.

Gâp mô hŏ geh uănh gĭt ntŭk tăch rgâl tâm ban kơt ê hŏ joi gĭt ntŭk tăch rvăt. Ndơ geh ƀư âk mô dơi tăch jêng lah biăp jăng dơm dŭt âk. Hôm poăch rĭ lĕ ôm r’iu lah jăng dơm lĕ rngôch đŏng. Rnôk ma gâp ntơm ntuh ƀư tay kơt lah manh prăk tay gay ma ntuh kơl an nău nchrăp kan nĕ rĭ gâp roh dơm dŭt âk”.

Lôch tă geh âk mông nar nsrôih ƀư an dơi, nkre lah ƀư tĭng Nghị quyết bôk nău kan mpeh hun hao nău kan mât rong tuch tăm rnăk vâl bâh nkuăl ủy Đồng Văn, tât dŭt năm 2017, HTX tuch tăm n’hanh dịch vụ tăch rgâl ăp ntil ndơ Po Mỷ geh njêng đah 7 nuĭh kan ndrel, yor Lưu Thị Hòa ƀư giám đốc. Nău kan bâh HTX geh 2.700 mét vuông ntŭk tuch tăm, mât rong, đah nău kan ueh, tăm, nkra njêng, tăch rgâl du đê̆ ntil ndơ ntoh lư kơt lah dak sŭt bạc hà, tơm sa play jŏ năm, biăp bum play gleh nar. Ăp năm ba năp, HTX lĕ nsrôih tât râng ta ăp ntŭk tăch ndơ, pla n’hơ ta ăp nkual gay ma uănh nđôi, mbơh tơih, pơk hvi ntŭk tăch rgâl. Wa Dinh Chí Thành, groi kruanh UBND nkuăl Đồng Văn, n’gor Hà Giang uănh năl.

Nău mom ndăm mpeh nkuăl geh njêng nău kan lah du nău ueh têh tât nău hun hao wăng sa rêh jêng ta nkuăl. Mom ndăm way geh nău mĭn kan mhe n’hanh gơih nđơr, ngăn lah dŭt gơih n’hanh geh nău mĭn nău blău kan êng, jêng lah rnôk ƀư tĭng ăp nău kan bôk năp lĕ dơi geh nkô̆ mpŏng ŭch da dê. N’hanh ntop tay lah dŭt nsrôih jêng lah mô dơi rơh bôk năp rơh 2 mbra geh nău dơi. Yor nĕ lah geh tât têh tât ntŭk rêh jêng ma ngăn lah pă nău pah kan an ƀon lan ta ntŭk.

Aƀaơ hợp tác xã tuch tăm mât si gle n’hanh nău kan tăch rgâl ăp ntil ndơ Po Mỷ lĕ geh âk n’hanh tâm rgop đah âk rnăk vâl nuĭh Mông n’hanh Pu  Péo đah ăp ntil ndơ ơm dơi geh, ntoh lư lah biăp bum play gleh nar, kơt lah bum cải, salat klôn, tuh, cải mèo, cha yôk, tăm tĭng trong hữu cơ đăp mpăn kloh ueh.

Bâh nău mbơh jă bâh Hòa tâm ban kơt ăp nău săk rnglăy mpeh wăng sa na nê̆ ma hợp tác xã nsĭt tay, ƀon lan lĕ geh gĭt vât ăp nău dơi geh rnôk me geh nău geh tâm di âk an rnăk vâl nơm, nkre lah ntop n’hao, mât ăp nău khlăy ơm geh ta ntŭk. Wa Thào Mý Thò, nuĭh ƀon lan xã Sủng Là, nkuăl Đồng Văn nkoch.

 Rnôk geh tâm rgop đah hợp tác xã rĭ rnôk nĕ lah ur sai mbra dơi geh lêh rôk dâl ta mir, ma hợp tác xã sĭt tât ta mir tăch rvăt.

Tă geh nău dơi bok năp, Lưu Thị Hòa n’hanh ăp nuĭh kan ndrel lĕ tât râng rơh tâm rlong njêng nău kan tal 4, yor ntŭk kan mĭn uănh tăch rgâl n’hanh kơl an doanh nghiệp, mpôl kan doanh nghiệp Việt Nam ueh mhe leo kan. Nău nchrăp kan bâh Hòa rgum mbơh tơih ta nkual tăm biăp kloh ueh đăp mpăn n’hanh tơm tăm gleh nar ta xã Phố Là, Sủng Là, bôk năp tâm rgop ƀon lan, geh dŏng nău mât chăm kloh ueh ta nău pah kan, ndâk nsơm ăp nău jêr jŏt tâm trong pah kan tuch tăm n’hanh tâm rgop ăp ntil ndơ ntoh lư tât đah ntŭk tăch rgâl têh hvi lơn.

Gâp lĕ dŭt ŭch geh dơn nău tâm rgop tâm ban kơt nău kơl an bâh ăp ntŭk leo kan, bâh n’gâng kan. Yor lah nău nchrăp kan ma gâp dôl ƀư, nău nchrăp prăk kan hao tât 5 rmen prăk, kanŭng rdâk njêng nkual gŭ rlu n’hanh an nău pah kan way ơm. Hôm lĕ rngôch nău kan tơm khlăy lah ăp ntil ndơ mpeh rdâk njêng nău tâm rgop lah lĕ geh ƀư lôch hôm”.

Hòa lĕ uănh năl geh 2 rơh an nău kan bâh nơm. Bôk năp lah tâm rgop ƀon lan n’hanh mbơh rblang ăp nău dŏng khoa học công nghệ ta nău pah kan jan sa, ntơm rơh pah kan bâh ntil ndơ mât đăp mpăn tât ăp n’gor, nkuăl ƀon têh. Tal 2 lah an geh âk năch pâl nđaih rvăt ndơ tât Farm stay ta Phố Là n’hanh Sủng Là rnôk hăn ta gôl yôk lŭ Đồng Văn. Aơ lah rơh lvang rgum sŏk dŏng ăp nău kan mpeh văn hóa pâl nđaih. Uănh năl nău dơi geh ta ntŭk nkre lah nău nchŏng kan nkre lah nău nsrôih gay ma Hòa n’hanh nuĭh kan ndrel geh nău nsrôih mô rlu tâm ăp nar.

Ntŭk tuch tăm ma gâp ƀư geh du nău way lah mô geh ƀư khuch tât nkual neh si gle dak nor. Lĕ rngôch ndơ ơm geh nĕ gâp mât kơt ơm, mô geh ƀư khuch rŭn in, mô geh tŏ bê tông gay ma bu dơi geh gĭt saơ ăp ntil nău ueh ơm bâh nkual neh ta aơ”.

 Việt Nam geh rnoh ndơ si gle, pâl nđaih dŭt âk n’hanh dŭt têh, jêng lah geh âk ntil nău pâl nđaih. Yơn ntil nău pâl nđaih farm stay rêh ndrel, gĭt vât nău kan ta ntŭk ê hŏ geh hao âk ta Việt Nam an tâm di đah nău dơi geh.Mpŏng tât nău hun hao mhe aơ lah njoat hăn mhe bâh Lưu Thị Hòa mpơl na nê̆ nău hăn lor bôk năp bâh mom ndăm njêng nău kan.

Tât đah nkual yôk lŭ Đồng Văn, klâp lah âk nuĭh geh gĭt tât đah nkual neh ma ƀon lan rnoi đê̆ lĕ nău rêh gŭ rêh ta nkual yôk lŭ. Neh ntu gay ma pah kan tuch tăm mô nă âk, an geh dŏng săk rnglăy lơn. Ăp njoat hăn mhe bâh bu ur Lưu Thị Hòa lĕ n’hanh dôl mbơh tơih nău ŭch rŏng an âk mom ndăm rnoi đê̆ ta aơ ta trong kan njêng nău kan mhe, ƀư sâm geh ta nkual neh ƀon tơm bâh nơm.