Nau khlay ngăn bôk năp geh tâm nkuăl Krông Păk, n’gor Dak Lak ƀư nau mbơh tăch luh sầu riêng bôk năp tĭng nau tâm ton đah N’gâng kan tuch tăm ndrel hun hao Việt Nam ndrel N’gâng kan Hải quan Trung Quốc. Kruanh n’gâng kan tuch tăm ndrel hun hao ƀon lan Lê Minh Hoan lah rjăp, nau kan tăch luh sầu riêng bôk năp geh ƀư tâm nau rhơn nsum bah nŭih nkuăl Tây Nam Bộ, Đông Nam Bộ ndrel Tây Nguyên. Ndrel đah nau ueh rnôk geh tăch tâm ntŭk âk nŭih rvăt, kơl an ntŭk kan tăch rgâl ndrel ƀon lan rgum dơi săk geh văng sa tă bah play aơ, tăch luh kŏ kơl an ndŏ luh nau ntul rlong têh. Kruanh n’gâng kan Lê Minh Hoan, lah:

            ‘Tâm rnôk lam ntur neh ƀư geh ngăn ndrel nau kan tuch tăm ndrih, văng sa nthoi rnôk aơ, nau mĭn “hăn nsum ndrel” lah nau nchâp đă. Play sầu riêng mô lah ăp ntil play êng êng ŭch hăn tăch ngai, tăch ntŭk tăch nâp, ri ăp nŭih tâm ntrong ƀư nau kan tuch tăm kŏ ân geh nsum n’hâm soan, tâm boh gay ma geh nsum”.

            Jêh sầu riêng, mhe aơ UBND nkuăl Krông Năng, n’gor Dak Lak ƀư tăch luh mắc ca bôk năp tât Nhật Bản. Nau kan aơ pơk luh nau ueh ân ntil grăp play aơ bah Dak Lak geh tăch tâm ăp dak Châu Á ndrel lam ntur neh. Play mắc ka geh tăch tât Nhật jâk rlau 6 tấn geh tăm tâm nkuăl Krông Năng, n’gor Dak Lak. Ntil play hŏ geh âk nau kan mêt uănh bah ntŭk kan 2 dak. Ntoh nau tâm nar rƀŭn, wa Lưu Văn Khôi, Giám đốc Sở Công thương n’gor Dak Lak mbơh, nau kan grăp mắc ca geh tăch tât Nhật Bản pơk luh nau kan ueh lơn ân ntil play aơ bah Dak Lak tât ăp dak Châu Á ndrel lam ntur neh:

            ‘Aơ lah nau kan geh nau khlay ngăn yor Nhật Bản lah ngoai tâm ăp dak têh tâm nau tâm ton dah rŏng tăch rgâl ma Việt Nam. Nkre lah aơ kŏ lah ngoai tâm ăp dak rvăt sa mắc ca ak ngăn lam ntur neh rnôk aơ. Nau kan tăch luh sŏng geh nau dơi bah mắc ca tât Nhật Bản mra lah trong pơk luh âk nau dơi ueh ân ăp ntŭk kan tăch rgâl bah Dak Lak lah nsum, nkuăl Krông năng lah êng lŏ geh tăch tât dak ba dih”.

            Rnôk aơ, mắc ca geh n’gâng kan tuch tăm ndrel hun hao ƀon lan kơp dơn lah tơm tăm geh âk nau dơi, nkre lah tơm tăm jŏ năm, nkre lah tơm sŏk si. Êng tâm nkuăl Krông Năng, tâm rnoh 2.300 ha mắc ca geh tăm, geh 1000 ha tơm tăm dôl ma geh klih play, rnoh geh năm 2022 rlau 1.700 tấn.

            Mhe aơ, tâm nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak, rmôt tăm tiêu Việt Nam ƀư rơh rƀŭn lam ntur neh mpeh nau kan tăch tiêu Việt Nam. Aơ lah rnôk gay ăp tơm tuch tăm, ê nkra ndrel tăch luh tiêu geh tâm nchră nau blau, nau dơi tâm ndrel nău jêr, kol, nchrăp luh ăp ntrong kan rklaih gay hun hao tiêu tâm lam ntur neh. Tâm rlau 10 năm ma aơ, ntŭk tăm tiêu lam ntur neh hŏ saơ nau hun hao mpeh nroh neh tăm tiêu bah Việt Nam. Rnoh geh khlay ngăn bơi tât 230 rbăn/kg, tâm rnôk aơ geh nau rgop ma rbăn đôla tâm nau tăch luh bah lam dak. Tĭng wa Hoàng Thị Liên, Kruanh rmôt tăm tiêu Việt nam, nau đă bah ăp ntil ndơ geh tăch luh ri rjăp ngăn. Ndri ma, gay đăp mpăn dơi rnoh ndoh ndơ, n’hao nau nâp lah nau khlay:

            ‘Mro ŭch geh nau tâm boh rjăp đah nŭih tăch luh, nŭih ê nkra bah Việt Nam pah kan rjăp đah ăp nŭih ƀư tuch tăm ngăn nê lah ƀon lan. Ndri mhâm ƀư, tŏng dơi nau tăch luh dơi geh dŭm âk ri nau nê ân geh nau lăp kan bah rmôt kan tăch rgâl, bah ăp nŭih ê nkra, bah ăp nŭih tăch luh yor ăp nŭih tăch luh lah ăp nŭih hăn rvăt ăp ntil ndơ bah ƀon lan gay ma tăch luh ri bu mra uănh ân rjăp ntrong rƀŏng gay ma bu plŏ rƀŏng trong an ƀon lan. Nau aơ du ding lah nau nsôih bah ntŭk kan yơn kŏ učh geh nau tâm boh bah ƀon lan”.

            Tâm nar rƀŭn, wa Vũ Bá Phú, Kruanh n’gâng kan tăch rgâl N’gâng kan Công thương mbơh, Việt Nam rnôk aơ hôm lah dak tăch luh ndrel tăch luh âk tiêu bah lam ntur neh. Năm 2022 dak nơm tăch luh geh nklăp 220 rbăn tấn, geh tât 55% rnoh tiêu bah lam ntur neh. Tơn lah, gay ăp ntil ndơ bah Việt Nam lah rjăp dơi nau kan bah nơm tâm ntŭk tăch lam ntur neh du trong nâp nâl, ntŭk kan tiêu hôm âk nau gay ma ƀư:

            ‘Tal bôk năp lah n’hao nau dơi rgum tĭng ăp nkô̆ nau dơi bah lam ntur neh ngăn ngên lah ăp ntrong kan kơt lah rnoh rmeh mpeh hoá chất, ăp nkô̆ nau tuch tăm nâp nâl mpeh văng sa, rêh jêng, ntŭk ntu gŭ âm. Tal bar nê lah nau dŏng ăp nau kan công nghệ mât nau kan tuch tăm, joi tu tơm ndrel nthoi ăp nŭih năch gay ma dŏng ăp ntrong kan nê ân nau kan maketing. Tal pe lah trong rƀŏng tay nau kan ndâk ƀư tay rup gui gay ma n’hao nau leo lăp kan du trong nâp ngăn tâm ăp ntŭk dak nơm tăch âk, geh nau kan ân n’hêl ndrel veh trong ƀư nau kan ân săk tam mpeh nau hun hao ntil ndơ mhe lăp tâm ăp dak tăch rvăt âk”./.