https://cms-vov4.vov.vn/mnong/nau-kol-nhanh-nau-reh-chinh-sach-va-cuoc-song

Nkah tât tuch tăm ơm bah jŏ aơ, bu way nkah tât nkual bri dâng. Yơn lah, ta Quảng Trị, ăp nkual neh mpeh dor yôk, n'har bri hôm săk geh gay hun hao, ntoh lư lah ăp ntil tơm cà phê, bum blang, prit, tơm dak si hŏ hun hao jêng nkual way tăm n'hanh ăp ndơ geh ƀư hŏ dơi râng tăch n'gluh âk ntŭk lam ntŭr neh. Aƀaơ ăp n'gor, nuĭh ƀon lan n'hanh doanh nghiệp dôl mât dŏng ăp săk geh tĭng trong rƀŏng tuch tăm kloh uĕh gay n'hao rnoh khlay ndơ tuch tăm mpeh yôk yang.

Nkual neh n'har bri bah Khe Sanh tât Hướng Phùng bah nkuâl Hướng Hóa dơi ntĭt kơt du Đà Lạt tâl bar, yor geh neh guh bazan n'hanh n'hâm sial nđik uĕh bơi wăr năm. Yor kơt nê đŏng ma nuĭh Pháp hŏ sơch ntŭk dja ƀư đồn điền cà phê ntơm bah ăp năm khay lăp tŭn jot ta Đông Dương. Ăp xã Hướng Phùng, Hướng Linh, Hướng Sơn dơi uănh lah nkual tăm tơm bah cà phê Quảng Trị đah lĕ rngôch rnoh hvi bơi 5.000 hec ta. Cà phê ta aơ lơn âk lah Arabica- du ntil cà phê dŭt mha êng dơi nuĭh ƀon lan ăp dak châu Âu ŭch dŏng ngêt. Tĭng wa Lê Trung Hưng- nuĭh rnâng kan cà phê kah khlay dak bah dih:

Nău dơh bah cà phê ta nkual dja lah hŏ geh nău lư bah ơm kăl e tât aƀaơ, ta Việt Nam he lĕ rngôch ăp nuĭh gĭt Quảng Trị geh cà phê n'hanh nkre đah njăr trong hun hao bah tơm cà phê ntơm bah rơh Pháp kăl e ndjôt tât da dê, du ntil nău đŏng lah ƀon lan  ta aơ lah nsum lah dŭt jăp gơih n'hanh khân păng gĭt dơi neh ntu ta aơ, trôk nar ta aơ lah dŭt tâm di đah tơm cà phê.

Lah tơm cà phê dôl rdâk tay nău săk geh tĭng trong rƀŏng kah khlay ri tơm bum blang dôl dơi nuĭh nkret njêng pơk hvi ntŭk tăch n'gluh tât châu Âu n'hanh châu Mỹ. Đah lĕ rngôch rnoh hvi 12.000 héc ta, rnoh khlay tơm bum blang nsĭt tay an nuĭh ƀon lan Quảng Trị dâk bah kơi tơm ba dơm. Ta 2 nkuâl mpeh yôk Hướng Hóa n'hanh Đakrông, nkual tăm tơm bum blang bah nhih máy nkret njêng rnih bum blang Hướng Hóa geh rlău 6.000 héc ta. Rnoh âk geh bum bah neh tăm dja aƀaơ tŏng an nklăp 60% rnoh dăng nkret njêng bah nhih máy. Nklăp dơn geh ta Quảng Trị, ăp nuĭh ƀon lan tăm bum blang ta nkuâl Hướng Hóa dơm njêng câu lạc bộ rhiăng rkeh prăk, jêng lah nsĭt geh wăng sa bah ăp rnăk tăm bum blang ta aơ geh ntơm bah 100 rkeh prăk let lơ. Wa Lê Văn Thể, giám đốc Ngih máy rnih bum blang Hướng Hóa- Quảng Trị an gĭt:

Tơm bum blang dơi tăm ta nkual dja an săk geh dŭt âk n'hanh rnih bum dŭt kah uĕh n'hanh dơi nuĭh tâm dak n'hanh dak bah dih joi rvăt, geh săk ntơ lư dŭt uĕh gay tăch ntil ndơ dja. Gâp saơ săk geh bah nău n'hao rnoh âk bum dŭt têh, rnoh âk geh bum rĭng bah Quảng Trị lah nklăp ntơm bah 16 tât 20 tấn uănh tĭng nkual.

Nău nkoch bah cà phê n'hanh bum blang hŏ năl dơi săk ntơ lư. Ta ăp nkual neh yôk yang n'hanh n'har bri bah Quảng Trị hôm geh tay prit n'hanh ăp ntil tơm dak si đŏng. Đah nău rgop bah ăp ntil tơm tăm dja hŏ jêng du rêng rnoh khlay ăp ntil ndơ geh ƀư tuch tăm. Tĭng nchih rgum bah n'gâng kan tuch tăm, Quảng Trị geh nklăp 1.000 ntil tơm dak si êng êng lah ăp ntil tơm quế, sa nhân, bời lời, chẩu, blân lan, chè vằng, hương nhu, cha, rmĭt, Diệp Hạ Châu…Tĭng wa Mai Thị Thủy, công ty cao dược liệu Định Sơn- Quảng Trị:

Nkual tăm tơm dak si bah mpôl hên lah mô geh puh dak si khêh, dak si hoá học, mpôl hên dŏng ndơ poh rmŭ ôm an uĕh jêng...

Tâm ban kơt ăp n'gor mpeh yôk yang êng ƀa ƀă đŏng, Quảng Trị geh mô đêt ndơ tuch tăm geh rnoh khlay wăng sa âk, săk geh gay hun hao, rgop nta joi geh nău rêh n'hanh n'hao nsĭt geh wăng sa an nuĭh ƀon lan. Yơn lah, lơn  âk ăp ndơ geh tuch tăm dja đêt dơi lăp tât ăp ntŭk tăch rgâl têh, khăch khoch; mhe ƀư tuch tăm ta rnoh huêt đê̆ dơm, mô hŏ njêng dơi rêng tâm rgop nâp dăng. Du đêt ntil ndơ bol hŏ dơi  ntuh kơl nklâm tâl uĕh n'hanh dơi kơp dơn OCOP gưl n'gor yơn rêng nkoch n'hơ hôm rbăn lhơ jêng tât đah ntŭk tăch, nuĭh dŏng hôm đêt. Ndrel đah nê lah âk jêr jŏt ntul rlong, kơt ƀư tĭng khay, săk kah ndơ geh ƀư, nău ŭch dŏng bah nuĭh rvăt. Ăp nuĭh rnâng kan dăn đă, gay ƀư geh nar lơn ma âk ndơ tuch tăm kloh uĕh, gay n'hao dăng suan tâm rlong, hun hao jŏ jong an lam trong kan ndơ geh ƀư tuch tăm nkual mpeh yôk yang, ăp n'gâng kan, ăp n'gor n'hanh nuĭh ƀon lan ân ƀư di rnoh nkol na nê̆. Nău rgop bah wa Nguyễn Thị Thu, Giám đốc njêng rêng kơl ndơ tuch tăm jŏ jong MEVI:

Kơt nê̆, ta aơ geh bar ntil ndơ nê lah nău khân păng mô hŏ tŏng suan dăng ri trong nkra mhâm ƀư, he ân njêng luh du ntŭk ntĭt leo ƀư n'hanh lah ntŭk gay kơt nti hăn uănh kơt nti an nuĭh ƀon lan gơih nđơr. Tâl bar đŏng, nê lah trong nchrăp ân rgum tâm nău săk blău ntĭm nti yơn ân ntoh bah nău ŭch geh ngăn ngăn bah kônh wa n'hanh ntĭm nti tĭng trong ntĭt leo lor nhŭp ti nchŏng kan; mô dơn nê kơt nti ta ntŭk tuch tăm hŏ jêng geh nău dơi dĭl, ri aơ mơ lah nău ma he mbra kơl dơi kônh wa hôm lah mô geh, may ƀư aơ jêr ngăn.

Wa Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục hun hao ntŭk tăch rgâl n'hanh doanh nghiệp khoa học công nghệ ri an lah:

Păng mô tŏng dŭt âk ntil ndơ gay  khân păng rgâl mô lah ăp ndơ geh ƀư tuch tăm aƀaơ geh dŭt âk mbor mhe ma ndơ geh ƀư tuch tăm ân nđĭr uĕh n'hanh nkre đah hun hao nâp dăng ri aơ lah ăp trong rƀŏng mbra dơi mât uĕh trong dơh geh bah he. Ŭch ƀư dơi nău nê ri ân n'hao dăng tâm buăt nthoi pơk n'hanh hun hao rêng rgop kơl rgâl blău ƀư njêng pơk mhe, tâm rgop kan lhăt đah rêng ntop kơl ntơm njêng nău kan mhe gưl neh dak n'hanh nkre kan nsum đah ăp ƀon lan he gŭ dak bah dih gay dơi hăn ngăch n'hanh nâp dăng.

He mbra dơi lah, trôk nar nta an nkual neh Quảng Trị ăp nău dơh uĕh mha êng gay hun hao tuch tăm. Bol ma rnoh neh tuch tăm mô hvi yơn ăp ntil ndơ tuch tăm âk mpưm ntil ndơ. Gay n'hao  rnoh khlay ndơ tuch tăm, lơn lah ta nkuâl mpeh yôk yang ri ăp nuĭh ƀon lan dôl tât n'hanh gĭt năl săk ăp ndơ geh ƀư tuch tăm bah he tĭng trong kah khlay. Rnoh khlay nê lah nău luh rsang rnglăy bah du nkual neh duh r'ôl n'hanh sial puh.

VOV4/Nuĭh rblang: Điểu Thân