Ntĭm nti trong njrăng, n'gang bu tuh kruănh lha bum blang
Thứ tư, 00:00, 07/12/2022 VOVTaynguyen/Nŭih rblang: H'Thi VOVTaynguyen/Nŭih rblang: H'Thi
VOV4.M'nông- Bu tuh kruănh lha bum blang lah du ntil bu tuh klach rvê tă bah kaman lơh…. Bu tuh kruănh bum blang geh ma nău ntoh luh n'hanh ntưp rêng ngăch ma trong rêng bah bu tuh n'glang n'hanh nkong ntil.

         

Bu tuh lơh khuch dŭt hô ta ăp n'gor mpeh Đông Nam Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ n'hanh Tây Nguyên. Gay lor nchrăp njrăng n'gang bu tuh kruănh lha bum blang  geh  nău tam. Ân uănh khlay tât du đêt trong njrăng n'gang bah kơi aơ:

-Bu tuh kruănh lha bum blang tă bah kaman Sri Lankan Cassava Mosaic kaman (SLCMV) lơh. Bu tuh mô geh dak si Mât njrăng si tăm i dơi lơh bah. Bu tuh mbra ntưp rêng bah nkong bum ntil sŏk bah tơm tă geh bu tuh; ma trong bu rŏ sa ntưp rêng. Tơm mhe luh chông geh ntưp bu tuh mô lah tơm hon bah nkong bum blang geh ntưp bu tuh geh ma nău hŭch rlău 80% săk geh bum; tơm bum blang hŏ têh jêng mơ ntưp bu tuh lơh khuch tât săk geh bum đŏng yơn lah rong an ƀư ntil năm bah kơi tay mbra mô dơi rôk bum.

- Ăp trong njrăng n'gang, lah:

a. Trong nking nchăng bu tuh an tơm tăm

Mpăng rdeng nkong, lha bum blang bah nkual dôl geh bu tuh tât ăp nkual mô hŏ tât geh bu tuh.

b. Njrăng n'gang ma trong mât tăm: Sơch ntil bum blang gay tăm:

Sơch ntil bum blang dăng chŏl đah bu tuh HN3, HN5, ntil đêt geh bu tuh kơt KM94 (ntưp bu tuh đêt lơn ntil êng ƀa ƀă). Mô tăm ntil HLS-11, HLS-12 (hôm kuăl lah ntil âk rnih bum).

Dŏng nkong bum ntil mô geh ntưp bu tuh, ntil geh tơm luh kloh rvah. Mô dŏng tơm bum blang geh mpơl bu tuh kruănh lha (bol ma đêt) gay ƀư ntil.

Tâm pleh tăm: Mô tăm bum blang mô lah tơm geh buh n'glang gŭ nde kơt tơm mhât, blân srat, blân  ônh, nông rpuăl, khoai tây, mbrăch, chanh rse,... ta ăp nkual geh bu tuh dŭt đêt du tơ̆ pleh tăm.

Mô tăm ntil  bum blang ta mir hôm geh ntưp bu tuh kruănh lha.  

An tâm ƀah jŏ 2 tơ̆ tăm bum blang dŭt đêt 30 nar: Mô dơi tăm tơm bum blang tâm khay mih njâr.

   c. Njrăng n'gang buh n'glang ntưp rêng

 Dŏng dăk ntêng krêp êr yông ta mir gay nchroh nău ntoh bah buh n'glang n'hanh nkhĭt me buh n'glang.

Ăp nkual geh ma nău ntoh bu tuh kruănh lha ân puh nkhĭt buh tuh n'glang ma dak si mât njrăng si tăm ta rơh deh tăp.

 Ntil dak si mât njrăng si tăm puh nkhĭt buh tuh n'glang: mbra dŏng dak si geh ngoăy tâm bar ntil dak si lăp tâm trôm lha lah Dinotefuran n'hanh Pymetrozne. Rnoh âk, rnoh dăng dak si uănh tĭng nău ntĭm nti nchih bah lơ nti bah nuĭh tơm ƀư njêng dak si.

Trong puh: Puh mbĕ lam mpŭm lha tơm bum blang. Đah tơm bum blang têh (tơm prêh, lha mpŭm) ân puh tŏng rnoh âk dak si dŭt đêt 400 lít/ha, hăn mbrơi puh lam bar măt lha bah chông nse tât ăp lha kranh bah dâng tơm, yor tăp buh tuh n'glang way gŭ rêh rgum ta ăp lha kranh bah dâng. Đah tơm bum blang nse, njrăng puh mbĕ lĕ măt bah dâng lha rkĭt măt neh gay nkhĭt tăp bu tuh n'glang.

Trong lơh bah tơm bu tuh kruănh lha bum blang

Bôk 1: Uănh năl mir bum blang geh ntưp bu tuh, rnoh âk ntưp bu tuh n'hanh rnôk hao rơ̆ jêng gay dŏng trong lơh bah tâm di.

Tâl 2: Puh dak si njrăng n'gang buh n'glang ta mir bum blang geh ntưp bu tuh n'hanh mir bum blang wăr kiău ma lor rnôk rôk jăng gay nking nchiăng buh n'glang rdu tơm bu tuh kruănh lha bum blang ntưp rêng tât mir bum blang mô hŏ geh ntưp bu tuh.

Tâl 3: Rôk jăng tơm bum blang geh ntưp bu tuh mô lah mir geh ntưp bu tuh kruănh lha (lĕ ma tơm, lha n'hanh bum) lôch rnôk puh dak si nkhĭt buh n'glang 3 nar n'hanh mô dơi an jŏ rlău 7 nar lôch puh dak si. Yor, lôch 7 nar dak si hŏ sât mô hôm geh nău tam, buh n'glang mbra plơ̆ ntưp tay n'hanh ntưp rêng tay jêng kruănh lha.

Geh 2 trong lơh bah:

+ Rôk jăng du gâl: Dŏng đah neh tăm bum blang geh rnoh âk tơm kruănh lha ta nâm 70%.

+ Rôk jăng lĕ rngôch mir geh bu tuh: Dŏng đah neh mir bum blang geh rnoh âk tơm geh ntưp bu tuh rlău 70%.

Ăp mir bum blang geh nău dơi rôk săk geh bum ri ƀư rôk lĕ rngôch tơm, ndăn sŏk ntêr lĕ bum hôm nkong lha rdeng hăn su jăng.

Trong su jăng: Rgum su, tâp bôr jru mô lah choh hăch (ma ti mô lah kĭn lêk ma máy) lôch nê ndum ƀư phân poh.

                                     

 NTĬM NTI TRONG YƠNG NTIL N'HANH TĂCH NTIL

-  Yơng ntil:

+ Mô dơi yơng ntil ta nkual dôl geh bu tuh hô.

+ Mô yơng ntil aƀaơ dôl geh ntưp bu tuh hô kơt HLS-11, HLS-12, yơng ngăch ntil dăng chŏl bu tuh HN3 n'hanh HN5.

+ Sơch ntil kloh uĕh, gĭt kloh tu tơm luh gay tăm.

+ Puh nkhĭt buh n'glang n'hanh way rôk su jăng ăp tơm geh mpơl bu tuh rnôk saơ ntưp

+ Lor rnôk rôk bum ân sreh jăng lĕ ăp tơm geh mpơl ntưp bu tuh (kơp lĕ ma dơn mpơl 1 lha kruănh jê̆).

+ Ntŭk yơng ntil ân sŏk nkong tơm uănh năl kaman ta jrô rlong ƀư gay an saơ ntil kloh uĕh mô geh ntưp bu tuh.

- Rvăt ntil bum blang:

+ Rvăt ntil bum blang mô geh bu tuh, gĭt kloh tu tơm luh

+ Lah ntil hôm lha ri uănh bah chông tơm bum blang, lah geh ntưp bu tuh koh jăng lơi dĭl

+ Lah ntil mô hôm geh lha mô gĭt năl tơm gĭt geh ntưp bu tuh hôch, ân đă tơm nuĭh tăch ton trok tâm khuch khat lah ntil geh ntưp bu tuh.

VOVTaynguyen/Nŭih rblang: H'Thi

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC