Nkual mpeh luh nar n’gor Gia Lai, lah thị xã An Khê n’hanh ăp nkuâl Kbang, Đăk Pơ, Kông Chro, tă lah nkual neh wăng sa jêr jŏt đah ăp ntơm tăm glêh nar an nsĭt geh wăng sa đêt. Ndrĭ yơn, kơp ntơm bah rnôk jêng nkual tăm tao dŭt têh hvi lam dak đah bơi 32.000 ha, ăp nkuâl ta n’gor dja hŏ hun hao kloh, bar pe jât rbăn rnăk ƀon lan hŏ joi geh trong rêh đăp mpăn. Nău ndơ tuch tăm jŭr geh rnoh khlay hŭch thuk hŏ bah lĕ ngăn hôm.

Ta dâng sre tăm tao hvi tât dŭt măt uănh ta nkuâl Kông Chro, n’gor Gia Lai, khay dja geh âk bôk ndeh tâm nthoi rdeng tao sĭt nhih máy. Nău “ndơ tuch tăm jŭr geh rnoh khlay hŭch thuk” hŏ mô hôm geh, rgâl tâm nê, rnoh khlay tao đăp mpăn n’hanh trong tăch luh đăp mpăn. Wa Nguyễn Hữu Phúc, du hê nuĭh ta ƀon Brò, xã An Trung, nkuâl Kông Chro bar pe năm aơ way tăm nklăp 30ha tao. Păng an gĭt, tơm tao nsĭt tay nău geh âk rlău ăp tơm tăm glêh nar êng ƀa ƀă, ta nkuâl:

“Rgâl jêng tăm tao ri nsĭt tay nău geh wăng sa âk lơn rlău tơm tăm glêh nar êng ƀa ƀă. 1 hecta tao rmeh hôm nklăp 30 tât 40 rkeh prăk/hecta. Ƀư trong ntĭt leo dâng sre têh hvi sreh ma máy ri nsĭt geh wăng sa âk lơn, roh huach prăk dŏng đêt.”

Tâm ban kơt wa Phúc, âk ƀon lan êng ƀa ƀă ta nkual mpeh luh nar Gia Lai geh sa bah tơm tao đŏng. Rnăk wa Lê Việt Công, ta xã Kông Lơng Khơng, nkuâl Kbang, tăm 10 ha tao, sreh geh bơi 800 tấn tâm năm aơ. Lah khay dja, păng hŏ sreh tăch nklăp 70% rnoh hvi neh. Wa Công uănh năl tơm tao yor đăp mpăn trong tăch luh, dơi ăp nhih máy ton rvăt jêng mô rvê tăm têh hvi.

“Aƀaơ ta aơ rlău ma tơm tao ri mô hôm geh tơm êng ƀa ƀă, lor nchrăp kơt tơm tao, tĭng rnoh khlay dja ri nuĭh ƀon lan nănh tăm tao, geh nhih máy ton rvăt n’hanh ƀư nơm geh dŏng âk ndeh rklư ăp kôp ta dâng sre jêng ƀon lan ƀư geh têh hvi”

Rgop tâm nău dơi tơm tao ta mpeh luh nar n’gor Gia Lai, ndrel đah nău nsrôih bah ƀon lan kan  lŏ mir lah nău ntuh kơl ăp tŏng rêng bah doanh nghiệp n’hanh nta trong dơh bah n’gâng kan ta ntŭk. Ăp bôk nău kan đồn điền rgâl blah neh, rdâk njêng dâng srê têh hvi n’hanh dŏng âk ndeh rklư hŏ dơi an ƀư dăng. Wa Lê Thanh Sơn, Groi kruanh UBND nkuâl Kbang, an gĭt lam nkuâl aƀaơ geh rlău 10.400 ha tao, tâm nê rlău 3.000 ha hŏ dơi ƀư lĕ rngôch ma ndeh rklư, kơl mpêt nkrem prăk dŏng kan tuch tăm n’hanh n’hao ngăch yach kan:

 “Nkuâl hŏ an ƀư âk bôk nău kan, trong nchrăp n’hanh ndrel kan nsum đah Nhih máy đường An Khê ƀư rgŏ jă, nkoch trêng ndrel đah kônh wa ƀon lan kan lŏ mir ƀư dŏng ăp rgâl mhe khoa học kỹ thuật, ndeh rklư tâm nău kan tuch tăm ntơm bah xơr neh, tăm n’hanh mât chăm tât sreh tăch tao, yor kơt nê̆ mpêt nkrem dơi dŭt âk prăk dŏng kan gay n’hao nău rêh, n’hao nău geh wăng sa an nuĭh ƀon  lan rgop jut jăng ji ngot n’hŭch ach o”.

Khay sreh tao năm 2024-2025, rnoh hvi tao lam nkual mpeh luh nar Gia Lai geh tât rlău 31.500 ha, tăm rnoh âk hao tât 2,4 rkeh tấn tao. Wa Nguyễn Hoàng Phước, Groi Giám đốc Nhih máy đường An Khê, thị xã An Khê an gĭt, nău ntop kơl bah Chính phủ hŏ kơl an nău kan tăm tao hun hao jŏ jong tâm âk năm aơ.

"Ntơm bah năm 2020 tât aƀaơ, Chính phủ hŏ n’gluh ăp nău n’glêh an mpeh njrăng n’gang tăch lơh ndjơh rnoh khlay, njrăng n’gang tăch lăp hôch đường hŏ kơl rnoh khlay đường tâm dak ta rnoh khlay ntơm bah 2020 tât aƀaơ. Rnoh khlay tao mblâm rvăt lăp rĭng ta rnoh 1,1 rkeh prăk/ tấn/10 rnoh luh đường ta mir. Aơ lah rnôk gay kơl kônh wa ƀon lan nsĭt geh n’hanh ntơm bah nê dŏng trong kỹ thuật ta 4 nkuâl mpeh luh nar Gia Lai geh du nău nsing nơm dŭt têh tâm hun hao tơm tao, rgâl si tăm mô săk geh âk jêng tăm tao.”

Ăp dâng sre tăm tao dĭ hvi dôl njêng geh tay nău rgâl ta ăp nkuâl mpeh luh nar n’gor Gia Lai. Đah nău ndrel hăn bah doanh nghiệp, n’gâng kan n’hanh nuĭh ƀon lan, nău ƀư dâng sre tăm tao têh hvi ta aơ dôl dơi ntrôl dăng tay gay njêng du nkual tăm tao dŏng ndeh rklư lam lĕ rngôch. Ntơm bah nê, wăng  sa rêh jêng kon nuĭh ăp nkuâl nar lơn ma dơi hun hao nâp dăng.