Ăp n'gor Tây Nguyên dôl tâm nklang khay wai. N'gâng kan ta ntŭk n'hanh n'gâng kan dơi kan ăp n'gor tâm nkual hŏ lor nchrăp ăp tŏng tơm dak tŏ an tơm tăm khay duh phang. Nkre nsrôih an ƀư ăp trong njrăng n'gang ŭnh sa bri. 

Ăp nar rlău aơ, rnăk yuh Hoàng Thị Duyên, ta xã Phúc Thọ, nkuâl Lâm Hà (Lâm Đồng) rgum mât chăm, tâm pă tơm dak tŏ tâm di bah n'glău jê̆ gay đăp mpăn mir cà phê luh kao, kơn play, hao jêng uĕh. Yuh Duyên an gĭt:

         "Tâm rnôk dja lah dŭt khlay, ân mât chăm poh phân, tŏ dak an tơm mơ đăp mpăn luh kao, kơn play, hao jêng uĕh. Săk play jŭr geh âk lơn ri kơl rnăk n'hao geh wăng sa âk lơn, nău rêh rhơn nđơr lơn".

          Tĭng wa Vũ Bá Yêu, Groi kruanh jrô kan tuch tăm n'hanh hun hao ƀon lan nkuâl Lâm Hà, aƀaơ lah rnôk khlay n'glêh an  tât săk geh play bah năm cà phê 2023-2024. Măt êng, trôk nar ta nkual ntơm kro phang, duh  hô, mpơl gĭt lor khay wai dôl tât dăch, jêng pah kan njrăng n'gang duh phang nar lơn ma dơi nhih pah kan ntrôl dăng:

      "Dôl rđău đă tâm pă uĕh ăp  tơm dak tŏ tĭng trong nchrăp njrăng n'gang duh phang bah nkuâl. Aƀaơ hŏ ntêm nkrem dơi tơm dak tŏ ta ăp n'glău dak  bât n'hanh ăp n'glău jê̆ gay đăp mpăn rhŏ dŏng an tơm dak tŏ du trong dŭt uĕh".

          Cà phê lah ngoăy tâm ăp tơm tăm tơm bah n'gor Lâm Đồng, đah rnoh hvi neh rlău 170.000ha, rgum lơn âk ta ăp nkuâl Lâm Hà, Di Linh, Đức Trọng n'hanh Bảo Lâm. Gay nsĭt tay nău geh tuch tăm, ƀon lan kan lŏ mir n'hanh n'gâng kan ta aơ dôl an ƀư ăp trong njrăng n'gang duh phang.

          Ta Kon Tum aƀaơ geh 178 dak bât, tâm nê geh 73 n'glău n'gâr dak, 98 dak bât ler hoch n'hanh 7 trạm bơm tă bah đơn vị dja mât dŏng dôl tŏng ăp tơm dak tŏ an rlău 16.600ha tơm tăm ăp  ntil. Yơn lah, tă bah du đêt dak bât nău tâm pă nsing tâm tơm dak tât jêng geh ma nău mô tŏng dak tŏ tâm kêng dŭt năm. Wa Nguyễn Hữu Nghĩa, Kruanh jrô kan Kỹ thuật, Ban mât uănh- Mât dŏng ăp dak bât n'gor Kon Tum an gĭt, ntơm bah aơ tât kêng dŭt khay wai ta n'gor geh 19 dak bât đah 250ha tơm tăm, lah 74ha ba lŏ n'hanh 176ha tơm công nghiệp jong nar geh ma nău kro phang .

          "Đah ăp n'glău n'gâr dak Ban mât uănh hŏ ƀư kuar rvach mbluh aih rmlông dak n'hanh mbluh n'hong hoch gay đăp mpăn tơm dak lăp tâm rmlông. Rlău ma nê lah geh duh phang ri đơn vị hŏ tâm pă máy bơm gay bơm dak ndăn dŏng ăp rnoh dak ngâr bah n'glău bơm lăp tâm ăp n'hong tŏ. Đah ăp dak bât ler tơm dak wăch ma hŭch suăt, Ban hŏ tâm pă nchrăp ăp máy bơm ntrơn hăn bơm dak bah ăp dak diăng n'hoch tâm n'hong tŏ an kônh wa".

          Mpeh pah kan njrăng n'gang ŭnh sa bri khay wai, Chi Cục kiểm lâm n'gor Kon Tum an gĭt: aƀaơ geh 7 gưl tâm n'gor nchroh njrăng n'gang ŭnh sa bri lah gưl V, gưl dŭt klach rvê. Tâm lĕ rngôch rnoh âk rlău 610.600ha bri dôl geh bah n'gor, rnoh neh bri dơi năl dơh geh ŭnh sa lah rlău 227.000ha. Êng 4 nkuâl mpeh nhâp nar, lah: Ngọc Hồi, Đăk Tô, Sa Thầy n'hanh Ia H'Drai geh rlău 96.100ha bri geh ma nău ŭnh sa dŭt hô. Wa Nguyễn Văn Nam, Groi Chi cục trưởng Chi Cục kiểm lâm n'gor Kon Tum an gĭt:

        "Nuĭh tơm bri lor nchrăp, n'gâng kan ta ntŭk geh trong nkra rđău đă ăp mpôl kan nsum n'hanh ntop kơl. Ăp đơn vị tơm bri lah hŏ geh ăp ntŭk gŭ kâp njrăng, n'hao dăng pah kan mbơh njrăng lor, njrăng uănh nuĭh luh lăp tâm bri. Lơn lah gŭ kâp njrăng ta ăp ntŭk mpông rlong. Rƀah gĭt nău lư, nkoch trêng ăp rnăk ƀon lan geh ƀư mir ba dăch kêng bri. Đah gưl n'gor mpôl kơl kan bah Ban rđău đă lah Chi Cục kiểm lâm way kan mbro mpôl hên rdâk njêng trong nchrăp gay hăn rsong uănh ndrel kan nsum n'hanh bât sŏng ƀư jăp pah kan njrăng n'gang ŭnh sa bri".

          Hôm ta Lâm Đồng, lah n'gor geh âk rnoh bri tơm n'ho n'hanh ăp ntil bri tăm dơh ŭnh sa, đah lĕ rngôch rnoh hvi neh bri rlău 513.000 ha. Mhe  bôk khay wai yơn n'gor hŏ geh 3 tơ̆ ŭnh sa pih rêp ta nâm n'hâm bri. Nơm geh ơm saơ n'hanh puh n'hât ngăch jêng mô roh huach mpeh bri. Aƀaơ trôk nar ta Lâm Đồng dôl kro phang, duh hô, geh ma nău ŭnh sa bri ta rnoh hô. UBND n'gor Lâm Đồng hŏ n'gluh an dŏng âk siƀŭt ntrŭt ntrôl, rđău đă ăp nhih pah kan, đơn vị dơn kan mô thơ tha, uănh lhơ, rgum an ƀư ăp kôp âk trong nkra njrăng n'gang ŭnh sa bri.