Ndăn dơi ăp nău dơh uĕh săk geh bah n'gor mpeh neh ntu, trôk nar… ta me neh he nơm, âk druh ndăm lah nuĭh rnoi mpôl đê̆ hŏ ƀư geh ndrŏng geh nău dơi, geh âk nău rgop an n'gor n'hanh nsum mpôl lam ƀon lan. Lơn lah ăp trong ntĭt leo ntơm njêng nău kan tĭng trong rƀŏng tuch tăm nđĭr uĕh, mât rong jĭr êng bah ăp băl mom dôl rgop rdâk njêng tuch tăm mât rong Việt Nam bên di đah rgâl duh nđik trôk nar.

Tâm rnôk dŭt âk băl mom ta n'gor hăn wăng sa ngai ta ăp nkual công nghiệp ri nô Lý Văn Ngọ, Bí thư Chi đoàn thôn Lục Mùn, xã Phúc Ninh, nkuâl Yên Sơn, n'gor Tuyên Quang hôm sơch trong njêng nău kan ta ntŭk he nơm dĭl, đah trong mât rong jĭr ndăch êng. Nô sơch trong rƀŏng dja yor neh ntu tâm di an tăm tơm sa play n'hanh rnoh hvi neh bah rnăk wâl. Bôk năp ntơm ƀư nău kan, nô mâp dŭt âk jêr jŏt yor mô tŏng tơm prăk gay tăm, mât chăm n'hanh klêh play. Đah nău nsrôih êng bah săk nơm, lôch âk năm pah kan ŏ r'ah, nkre ƀư nkre kơt nti nău tă ơm gĭt kan, aƀaơ, nô hŏ geh dơi mir sa play lĕ ma play bŭng, play na an geh play tăch mbro ăp năm.

Ăp nkual geh du nău rơh uĕh ri aƀaơ uănh saơ nău dơh uĕh bah he nơm aƀaơ lah ơm geh neh he nơm ri he rgum tăm tơm sa play, tơm bum biăp, nsĭt tay nău geh wăng sa âk. Aƀaơ play bŭng he lơn âk  mât chăm ma ndŏk  rmŭ ôm, ăch sŭr ndrôk. Mât chăm tĭng trong nđĭr uĕh ri păng mbra mô khêh djơh đah nuĭh dŏng sa. Hôm tơm play do ri hao jêng nđĭr uĕh jŏ jong lơn.

N'hao rnoh khlay ndơ geh ƀư, đăp mpăn an nuĭh tơm mât chăm n'hanh kah uĕh an nuĭh dŏng sa, mât chăm tĭng trong nđĭr uĕh, tuch tăm mât rong jĭr ndăch êng lah du trong rƀŏng tâm di đah trong rƀŏng nău kan tuch tăm mât rong aƀaơ. Mô dơn nô Ngọ, aƀaơ dŭt âk mom ndăm rnoi mpôl đê̆ ta nkual ƀon lan hŏ ntơm njêng dơi trong ntĭt leo tuch tăm mât rong nsĭt geh âk.  

Kơt ta bản Tiến Xa, xã Mường Bon, nkuâl Mai Sơn, n'gor Sơn La, rnăk nô Tạ Văn Nội tĭng ƀư trong leo mât rong jĭr ndăch êng đŏng, mât nkre sŭr ndrôk, mât brăn quế, tơm tăm. Trong ntĭt leo mât rong jĭr ndăch êng bah rnăk nô Nội mô kâp rvăt ndơ bor sŭr ndrôk, hŭch đêt prăk rvăt phân poh, ndăn dŏng ndŏk nja ndơ tuch tăm, poh tay an tơm tăm, njêng luh rnoh khlay mhe, mpêt nkrem prăk dŏng kan.

Kơt năm e nơh rnăk gâp mât rong, tâm du năm huach prăk dŏng rvăt ndơ sa an rpu lah nklăp rlău 200 rkeh prăk. Yơn tât rnôk gâp mât rơ̆ brăn, gâp saơ brăn dŏng tay an rpu mpôl bah rnăk nơm. Kơt năm aơ, rnăk gâp mbra ƀư dơi ndơ sa an rpu mpôl rnăk gâp nơm.  

Đah 5 hecta tơm sa play ơm geh, rnăk tăm tay hôm 2 hecta pih, ƀư ndrung n'gar mât 15 mblâm rpu n'hanh 4 ndrung mât brăn quế. Lĕ rngôch rnoh hvi 120 mét vuông, mât rong jĭr ndăch êng. Rnăk gâp mât mêr lay ndrôk rpu, ăch ndrôk rpu dŏng gay mât brăn quế n'hanh brăn quế dŏng an  tăm pih, tơm sa play n'hanh ndơ sa an rpu, mô ntlơi du rêng nău kan, ndăn dŏng lĕ ndŏk nja ndơ tuch tăm, nkre n'hao nău geh tuch tăm mât rong, nkre mât njrăng uĕh ntŭk gŭ rêh. Aơ lah du trong ntĭt leo mât rong jĭr ndăch êng, đah rnoh huach prăk ntuh kơl đêt, dơh an ƀư. Trong ntĭt leo ƀư dŭt tâm di tay ntik hvi, nkre ƀư bah ƀô djơh hêng ntŭk gŭ rêh, nkre n'hao geh âk wăng sa an ăp rnăk mât rong.

Wa Lò Văn Bưu, Groi Kruanh UBND xã Mường Bon an gĭt:

Lôch hăn uănh na nê̆ ta rnăk nô Nội bản Tiến Xa dja, saơ trong ntĭt leo ƀư bah nô Nội ri dŭt uĕh. Yor geh tât lĕ ma phân poh an tơm tăm đah bum biăp ăp ntil. Xã mbra nkoch trêng an kônh wa ƀon lan mpeh trong dŏng mât brăn quế an ăp rnăk gay hun hao wăng sa n'hanh nsĭt geh an rnăk wâl.

Ntơm njêng nău kan dôl lah trong leo ƀư dôl geh nău uănh khlay bah druh ndăm rnoi mpôl đê̆. Ăp trong nchrăp kan hŏ n'hanh dôl rgop uĕh, rgâl nău mĭn, nău gĭt êng bah nuĭh ƀon lan tâm hun hao  wăng sa rêh jêng kon nuĭh. Ntrŭt ntrôl ntơm njêng nău kan n'hanh wăch rgum ntuh kơl tâm  nkual rnoi mpôl đê̆ n'hanh mpeh yôk yang lah ngoăy tâm ăp nkô̆ khlay tâm bôk nău kan rnoh tât hun hao wăng sa rêh jêng kon nuĭh nkual rnoi mpôl đê̆ n'hanh mpeh yôk yang lvang năm 2021 – 2030.

Ủy Ban Dân tộc hŏ n'gluh an dŏng Thông tư 02, ntĭm nti tĭng ƀư du đêt trong nchrăp bôk nău kan. Nkô̆ Thông tư nkoch kloh: ăp trong leo ntơm njêng nău kan tăch rgâl, ntơm njêng tuch tăm mât rong rnôk dơi sơch ntop kơl mbra dơn geh ndơ ntop kơl ta ăp trong ƀư, kơt: ntop kơl du gâl prăk ƀư trong ntĭt leo; ntop kơl mbơh gĭt nău lư; ntop kơl buăt nthoi ăp nuĭh, ăp mpôl kan ƀư tơm trong ntĭt leo; dơi râng ăp nău kan bah rêng tơm kơl, ntrŭt ntrôl ntơm njêng nău kan tăch rgâl, ntơm njêng trong tuch  tăm mât rong nkual rnoi mpôl đê̆ n'hanh mpeh yôk yang; ndop ăp tơm ndơ gay ntop kơl trong ntĭt leo ntơm njêng nău kan, ntơm njêng tăch rgâl, hun hao jŏ jong n'hanh pơk hvi, mât uĕh nău tam ntuh kơl bah bôk nău kan.

Đah ăp băl mom, lơn lah ăp druh ndăm rnoi mpôl đê̆ ri khân păng geh ăp nău nđơr geh mpeh ntơm njêng nău kan dŭt kloh rvah. N'hanh nău nkoch nê aƀaơ dôl ƀư dŭt n'hâm khuh n'gôr tâm du  păng rup nsum mpeh ntơm njêng nău kan bah Việt Nam. Nău mha êng dŭt têh bah ntơm njêng nău kan nkual rnoi mpôl đê̆ ri mpôl hên nsrôih rdâk njêng ndjôt săk ntơr lah ntop kơl ăp rmôt ntơm njêng nău kan, ăp rmôt druh ndăm rnoi mpôl đê̆ ntơm njêng nău kan tăch rgâl wăng sa, gay khân păng njêng luh geh nău kan, njêng luh nsĭt geh wăng sa an khân păng nơm, kơl hun hao ta nkual rnoi mpôl đê̆.

VOV4/Nuĭh rblang: Điểu Thân