A Hngêi pơkeăng kân pơlê kong kơdrâm Đà Lạt, sap ing khế 7 hơnăm 2024 troh nôkố, Hngêi pơkeăng hiăng pơlât ăm vâ chê 550 ngế tro pơreăng lo xêi, ki hên cho vâi hdrêng pá xôp 10 hơnăm. Vâ hbrâ rơnáu hbrâ mơdât drêng pơreăng lo xêi tâ tú rĕng, hngêi pơkeăng hiăng chêh pro túa pơkâ ki tơdah xo mâu ngế ki tro pơreăng môi tiah: hbrâ rơnáu pơkeăng, tơmeăm xúa tung khăm pơlât, mâu ngế cheăng, xoăng koi pơlât ƀă pro kơpong ki ăm ối krê ƀă mâu ngế ki tro pơreăng lo xêi, tơdrêng amê hnê ăm kăn ƀô̆ ngăn pơkeăng ƀă tơbleăng hên túa pơlât. Ƀok thái pơkeăng Chuyên khoa II Trịnh Hồng Nhựt, Kăn pơkuâ Hngêi pơkeăng kân pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột ăm ‘nâi:

“Nôkố pơreăng lo xêi dế tâ tú rĕng, ôh tá tơniăn. Mơhúa, ngin cho mâu ngế ki hiăng veăng tung tơdroăng ki hbrâ mơdât pơreăng COVID-19, hiăng trâm mâu tơdroăng ki pá puât, xơpá dêi pơreăng kân mê tơdroăng ki hbrâ mơdât ƀă pơreăng lo xêi kố hiăng hlê plĕng hên. Ngin pơkâ thế mâu tíu pêi cheăng pơtối hnê hriâm vâ rế rơkê tâ tung kơvâ cheăng dêi tơná vâ pơlât ăm mâu ngế ki tro pơreăng. ‘Na tơdoăng ki klâ xoăng, ngin kô klâ xoăng tro tiô môi troăng môi tiah COVID-19. Klâ xoăng râ pro mâu kơpong pơlât pơreăng lo xêi ăm ối krê vâ ví tơdroăng ki tâ tú ăm ngế ki ê tung hngêi pơkeăng. Má pái, hnê mơhno mâu kơbong pêi cheăng hbrâ rơnáu tŭm pơkeăng, kế tơmeăm xúa vâ tâng lơ ai hên ngế tâ vâ teăm hbrâ mơdât”.

A Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, sap ing hơnăm 2025 troh nôkố, hngêi pơkeăng hiăng pơlât ăm vâ chê 300 ngế tro pơreăng lo xêi, tung mê ai vâ chê 200 ngế vâi hdrêng. Nôkố a Kơbong pơlât vâi hdrêng dế pơlât ăm dâng 60 ngế tro pơreăng, tung mê ai hên ngế dế hiâm ƀă oxi, mot tung hngêi pơkeăng tung tơdroăng ki êi xôu râ. Vâ pêi pro châ tơdroăng pơlât tung pơla pơreăng hlo rế tâk rĕng, ôh tá tơniăn, hngêi pơkeăng hiăng klâ xoăng kơbong a kơpong ki tơdah xo mâu ngế ki tro pơreăng, vâ rak tơniăn tŭm liăn, pơkeăng, têa xơrôm, tơmeăm xúa tung khăm pơlât, trếo pơkeăng tiô tơdroăng ki ai khât ƀă tơbleăng hên túa pơlât ăm mâu ngế ki tro pơreăng lo xêi. Tiê̆n sih, ƀok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh, Ngế pơkuâ Khoa Nhi tổng hợp, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên tối:

“A Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, rêm khoa pơlât tối krê xuân môi tiah Khoa Nhi tổng hợp, tíu ki tâ tú tối krê hiăng hbrâ mơdât ƀă hên roh ki tâ tú tâk rĕng, ôh tá tơniăn, sap ing COVID-19 troh tơngê lo mơheăm, mê nếo pơreăng lo xêi. Ngin hiăng klâ xoăng kơpong klâ ối krê vâ ăm mâu ngế ki tro pơreăng kố. Ƀă ngin hiăng ai tŭm tơmeăm, mâu ngế cheăng, tơmeăm xúa, pơkeăng vâ hbrâ mơdât tâi tâng mâu pơreăng dêi mâu túa pơreăng tâ tú tối tơdjuôm ƀă pơreăng lo xêi tối krê, ƀă kơpong ki klâ ối krê ăm lối 300 ngế ối”.

Riân troh hâi lơ 10/4, tung lâp kong pơlê Dak Lak hiăng ai 282 ngế tro pơreăng lo xêi, ki hên cho vâi hdrêng ing 1-4 hơnăm. Vâ mơdât pơreăng lo xêi tâ tú, Tíu xiâm Hbrâ mơdât châi tamo hiăng pơkâ thế khu ki pêi cheăng ăm tíu xiâm pơlât thăm lăm ngăn mâu ngế ki tơngê lo bi bríu nhôm cho pơreăng lo xêi tung pơlê pơla, a hngêi trung hriâm ƀă mâu tíu khăm pơlât vâ rĕng ‘nâi, teăm hbrâ mơdât. Đô̆i kơ đô̆ng hbrâ mơdât pơreăng gâk plâ hâi plâ măng sap ing râ kong pơlê troh râ cheăm, bêng, pơlê kân. Mơdêk tơdroăng hnê hriâm ăm mâu ngế cheăng séa ngăn, rĕng hlo ƀă hbrâ mơdât pơreăng tâ tú, mâu pơreăng ki nếo ƀă mâu pơreăng rơ-iêo ki ê. Tung lâp kong pơlê pơtối rak vế tơdroăng ki séa ngăn pơreăng tâ tú a tâi tâng mâu râ pơlât, kơbong khăm pơlât a kong pơlê. Drêng ai ngế nhôm tro mê athế séa ngăn pơreăng, pâk xo túa vâ ngăn, ƀă pêi pro tối tơbleăng tâi tâng mâu ngế ki tro pơreăng tiô pơkâ. Tơbleăng mâu troăng hơlâ hbrâ mơdât pơreăng, xôh pơkeăng Cloramin B ăm tâi tâng mâu rơpŏng ki ai ngế tro ƀă kơpong tâ tú. Hnê mâu rơpŏng ki ai ngế tro xôh pơkeăng a kế xah, mŏng kâ hnê, kơ’lo ôu têa, tíu xah ối dêi ngế hdrêng.

Rơtế ƀă tơdroăng ki lăm ngăn, xôh pơkeăng ƀă cho ‘nâi ai ngế ki tro, Tíu xiâm Hbrâ mơdât châi tamo Dak Lak xuân hnê mơhno tíu pêi cheăng ăm séa ngăn, séa ngăn, riân ngăn tơdroăng ki pâl vaccine lo xêi ƀă tâi tâng vâi hdrêng pá xôp 5 hơnăm vâ pâk tŭm, pâk tâi Po rơdâ khu hdrêng 6-9 khế pâk môi trum vaccine lo xêi tơ’nôm ƀă khu hdrêng 6-10 hơnăm vâ pâk tŭm 2 trum vaccine ai trếo pơreăng lo xêi tiô pơkâ dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng.

Ƀok thái pơkeăng Chuyên khoa II Hoàng Hải Phúc, Kăn pơkuâ Tíu xiâm Hbrâ mơdât châi tamo kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi:

“Tơnêi têa ƀă Viê̆n vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên mơnhên tối khât ‘na hnoăng cheăng pâk pơkeăng dêi Dak Lak. La pakĭng mê xuân ối ai mâu kơpong ki tá hâi pâk, cho kơpong kuăn pơlê ôh tá vâi pâk vaccine. Xua mê ngin pơkâ thế riân ngăn mâu ngế ki tá hâi pâk, pơtroh hlá mơ-éa krếo thế, hbru tŭm vaccine, hlối ăm mâu tơmeăm xúa. ‘Na liăn, Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê pơcháu ăm râ tơring ƀă túa pơkâ 4 tơdrêng: ai liăn, mâu ngế cheăng ƀă hên ki ê. Hnoăng cheăng hnê tối châ mơdêk rơdêi, rak vế đi đo, drêng ai tơdroăng ki tơkŭm hnê tối sap ing Khu xiâm ngăn pơkeăng, ngin ai kơbong tối tơbleăng cho tíu xiâm vâ pêi pro”.

Kơnôm ing tơdroăng ing tơdroăng pêi pro kơtăng, vâ tơdjâk iâ má môi troh pơreăng lo xêi, sap ing hâi lơ 24/3 troh 10/4, kơxô̆ ngế pâk vaccine lo xêi ăm vâi hdrêng ing 6 khế troh 10 hơnăm a kong pơlê Dak Lak hiăng châ lối 96%.

Tiô tối tơbleăng dêi kơvâ ngăn pơkeăng tung la ngiâ ah pơreăng lo xêi xuân ối hlo tâk hên mê kuăn pơlê kal hbrâ kơchăng. Nôkố, pâk vaccine lo xêi châ ngăn cho tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng tơƀrê má môi. Mâu ngế ki tá hâi pâk pơkeăng, lơ pâk tá hâi tŭm luâ hên hơnăm kô pro kơdroh ivá rak vế ăm kuăn pơlê mơni kô tơ’lêi hlâu tro pơreăng tâ tú. Hbrâ mơdât pơreăng lo xêi ƀă vaccine ôh ti xê rak vế ivá dêi ngế hdrêng mê ối pôu râng hnoăng cheăng dêi tá pơreăng tung hbrâ mơdât pơreăng tâ tú. Rêm ngế, rêm rơpŏng kal pêi pro kơtăng mâu rơkong hnê pơchân dêi kơvâ ngăn pơkeăng, khu kăn pơkuâ tung hnoăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng lo xêi; teăm tơbleăng ăm mâu tíu pêi cheăng khăm pơlât ki achê má môi drêng nhôm ai ngế tro pơreăng.

Túa hbrâ mơdât lo xêi tơƀrê

 Vâ hlê nhên tâ ‘na pơreăng lo xêi ƀă mâu tơdroăng hbrâ mơdât, ngế chêh hlá tơbeăng  ‘na tơdroăng kô ai kơ-êng Tiê̆n sih, ƀok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh, Ngế pơkuâ xiâm Khoa Nhi tổng hợp, Hnêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên.

-Ô ƀok thái pơkeăng. Xêi cho pơreăng ki tiah lâi lơ tơ’lêi tâ tú ƀă kô chiâng pro châi tơdroăng ki ê tơ’lêi hlâ a vâi hdrêng?

Ƀok thái pơkeăng Minh: Pơreăng lo xêi xua virus pro ƀă ga kâi châ mơdât ing pâk vaccine. Mâu vâi hdrêng ki lâi hiăng châ pâk hbrâ mơdât la xuân ối hlo lo xêi mơni kô tơ’lêi tro hên  tâ. Ôh tá xê tâi tâng mâu ngế ki tâ tú pơreăng lo xêi xuân pơ’lêh chiâng râ ó, bú môi péa ngế tung kơxô̆ ki mê ai tơdroăng châi ki ê, pơtih: êi xôu, êi tung dế tuăn, êi kơtôu ngoâ, ‘mêi troăng hiâm mâu tơdroăng châi mê tâ tú rĕng xua êi xôu, lơ xua tro tâ tú pơreăng ê a  xôu. A khoa ngin trâm hên ngế lo xêi ƀă pơlât lo xêi a hngêi pơkeăng drêng hiăng râ ó pro hiăng êi xôu, lơ drêng vâi hdrêng hiăng râ ó nếo lăm pơlât. Ƀă mơngế ki tâ pơreăng mê thế xúa tơmeăm kum ăm hrik hiâm ƀă rơkong môi tiah tơdroăng ki pơlât phá krê xêh.

-Tiah mê pin kal thế pêi pro mâu tơdroăng hbrâ mơdât môi tiah lâi vâ kâi mơdât lo xêi, ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng Minh: Lo xêi cho môi tung mâu pơreăng ki rơ-iô ƀă tâ tú rĕng tâ pơreăng COVID-19. La ai môi tơdroăng ki mơhúa mê cho hên ngế ki hiăng pâk vaccine mơdât lo xêi kô oh tá tro. Xua mê, kô cho pơreăng ki chiâng vâ hbrâ mơdât ƀă vaccine hlo tơƀrê hên. Tâng ôh tá châ hbrâ mơdât ƀă vaccine mê drêng tâ tú kô tơ’lêi râ ƀă kô pro chiâng châi tơdroăng ki ê nếo.

Xua mê, tơdroăng ki apoăng vâ ôh tá tro lo xêi cho thế pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng sêi. Mâu nôu pâ, kal thế djâ dêi kuăn lăm pâk a mâu tíu tơkŭm vâ pâk ăm hdrêng lơ pro tiô tơdroăng tơbleăng hnê dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng cheăm, bêng. Mâu ngế ki hiăng pâk  vaccine hbrâ mơdât, tŭm 2 rôh la xuân ối lo xêi ki mê iâ hlo. Xua mê, vaccine cho tơdroăng ki tơniăn má môi, tơƀrê má môi, cheăng kâ tro má môi vâ hbrâ mơdât lo xêi.

Nôkố, kơvâ ngăn Pơkeăng pơlât dế pâk vaccine mơdât lo xêi ăm vâi hdrêng. Tâng rôh lăm pâk ai môi tuăn dêi tâi tâng kuăn pơlê mê tơngah kô tâi khế kô hên ngế mâu hdrêng kô châ pâk vaccine ƀă tung khế kơ’nâi kô kơdroh hên. Ƀă pin kô kâi mơdât pơreăng lo xêi tung la ngiâ.

Vaccine kô ai pơxúa klêi pâk sap ing 10-20 hâi vâ kring vế hdrêng  pôi tá lo xêi, laga ki tơƀrê xêt mê dêi vaccine ngăn a tung châ dêi rêm ngế. La tâng châ pâk 1 trum vaccine mê mơni kơdroh iâ hdrêng ối lo xêi, la ki iâ gá thế pâk 2 trum vaccine. Mâu ngế ki mê ai pơkâ thế pâk pơtối ah nếo tiô pơkâ dêi khu rơkê ‘na pơkeăng pơlât tối mê thế lăm pâk pơtối nếo vâ tơniăn tro tiô pơkâ ai trếo lĕm, châ tơƀrê. Tâng ai hnê tối thế pâk pơtối  tiô pơkâ dêi mơngế ki rơkê ‘na pơkeăng mê thế pâk pơtối kô tơniăn ai trếo lĕm tơƀrê má môi.

PV: Mơnê ƀok thái pơkeăng!