VOV4.Xơ Đăng - Hlo mâu tơdroăng ki mơhno a châ dêi pơreăng COVID-19 ôh tá râ, mê klêi kơ’nâi pơlât, hên ngế ôh tá vâ tơmâng troh tơdroăng ki pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng mâu trum ki vêh pâk nếo, thăm nếo ai ngế ôh tá pâk trum ki lâi ôh. Tơdroăng kố cho tơdroăng ki mơnhâu kân, mơni kô pro pơreăng chiâng vêh tâ tú nếo.

Maluâ hiăng hên hdroh châ khu ki pêi dêi hnoăng cheăng ‘na khăm pơlât thôn troh hnê tối, mơhnhôk lăm pâk vaccine hbrâ mơdât COVID-19 la jâ Mạc Thị T (48 hơnăm) a cheăm K’Ƀang, tơring Ea Súp, kong pơlê Dak Lak xuân ôh tá vâ pâk. Sap ing ai pơreăng tâ tú nah troh nôkố jâ ƀă kuăn kơdrâi 30 hơnăm tá hâi pâk mâu trum ki lâi ôh. Apoăng jâ T tối xua tung châ ai hên pơreăng châi tamo la klêi mê jâ ăm ‘nâi tơná hiăng tro COVID-19 la xuân ối rơdêi mê ôh tá kal pâk.

Môi ngế ki nếo cho rơpŏng nâ H’D.Êban a cheăm Yang Reh, tơring Krông Bông. Pakĭng mê, nâ H’D. ối hmâng hên rơkong tơpui tối tiah kố vaccine hbrâ mơdât COVID-19 pro ôh tá tơniăn ‘na hiâm ngoâ, tro rơxok ƀă hên ki ê mê rế ôh tá vâ pâk vaccine mê chiâng rế ôh tá pâk. Drêng châ kăn ƀô̆ ngăn pơkeăng tơpui tối leăng ‘na ki tơniăn, ki pơxúa dêi tơdroăng pâk vaccine môi tiah mơni ivá ôh tá dâi drêng ôh tá pâk, nâ H’D vêh tơtrâ ó khât.

Nâ H’D.Êban tối:

“Tâng á pâk trâm mâu tơdroăng ki ôh tá mơhúa mê kơbố chiu? Á hlo hên ngế pâk xuân ối tro COVID-19 mê gá tiah lâi?

Mâu tơdroăng ki jâ Mạc Thị T. prếi nâ H’D.Êban tối vâ ôh tá pâk vaccine COVID-19 dế hlo hên a rêm ngế. Tâng hdrối nah, rôh ki pơreăng COVID-19 tâ tú rơ-iêo, kơxô̆ ngế hlâ hên, kuăn pơlê tăng túa vâ châ pâk vaccine mê nôkố, drêng ki hên mâu ngế ki tâ pơreăng pơrá ôh tá râ, hên ngế ôh tá hlo tơdroăng ki ôh tá râ ƀă kô prêi klêi kơ’nâi 7 hâi, hên ngế hiăng tơmiât hên tơdroăng ki ôh tá vâ tơmâng troh pâk vaccine hbrâ mơdât COVID-19. Tơdroăng kố cho mơni kô pro pơreăng tơ’lêi vêh xông tâ tú nếo.

Tiô ƀok thái pơkeăng Lê Phúc, kăn phŏ pơkuâ Tíu xiâm hbrâ mơdât châi tamo kong pơlê Dak Lak, tung rôh ki pơreăng vêh xông tâ tú má pŭn kố nah, ki hên kuăn pơlê hiăng châ pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng trum má péa mê hiăng châ hbrâ mơdât virus SARS-CoV-2, tamo ôh tá râ, mâu ngế ki râ ƀă hlâ xuân iâ. Ƀok thái pơkeăng Lê Phúc ăm ‘nâi:

“Kuăn pơlê hlo drêng pâk vaccine xuân ối tro pơreăng COVID-19 mê vâi ôh tá vâ pâk xếo trum ki vêh pâk. Laga, pin hlo tiah kố drêng pâk vaccine ki ối tro pơreăng COVID-19 mê tơdroăng ki ngế ki tro mê ôh tá râ. Nôkố, hên ngế ôh tá vâ tơmâng vâi tối tiah kố pơreăng hiăng châ hbrâ mơdât, mâu ngế ki tâ ƀă hlâ pơrá hiăng kơdroh mê ôh tá vâ lăm pâk trum má 3 ƀă trum má 4 la tơdroăng ki kơxô̆ ngế tâ kơdroh, mâu ngế ki râ ƀă hlâ cho xua tơƀrê dêi vaccine”.

Ki khât gá ăm hlo klêi kơ’nâi kơxô̆ ngế pâk vaccine mâu trum ki pơtối kơdroh mê kơxô̆ ngế tâ COVID-19 gá vêh tâk hên. A Dak Lak, tung măng tĭng hdrối kố nah, hiăng ai 3 ngế hlâ xua tâ pơreăng COVID-19. Xiâm kối cho xua ki tơƀrê dêi vaccine tiô hâi khế hiăng kơdroh, tung pơla mâu tơdroăng ki pơ’lêh nếo dêi virus SARS-CoV-2 pơtối hlo đi đo ôh tá pơtê. Mâu khu ki rơkê ‘na khăm pơlât tối tơbleăng tơdroăng ki kuăn pơlê ki ôh tá vâ tơmâng ƀă vaccine kô pro pơreăng vêh tâ tú nếo tung la ngiâ.

Tung pơla kơxô̆ mơngế pâk vaccine hbrâ mơdât COVID-19 trum má 1 ƀă má 2 tung kong pơlê châ vâ chê 100% mê tơdroăng ki pâk vâ tŭm trum má 3 ƀă má 4, lối 80%, hlo ối hrá. Xua rế ai hên ngế ôh tá vâ lăm pâk trum pơtối. Vâ hlê plĕng tơdroăng mê kal thế lăm pâk vaccine hbrâ mơdât COVID-19 mâu trum ki pơtối,  khu chêh hlá tơbleăng hiăng trâm tơpui tơno ƀă ƀok thái pơkeăng Lê Phúc, Ngế  phŏ pơkuâ Tíu xiâm Séa ngăn mơdât pơreăng kong pơlê Dak Lak.

-Ô Ƀok thái pơkeăng! Ti lâi thế pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng COVID-19 mâu trum ki pơtối?

Ƀok thái pơkeăng Lê Phúc: Tiô tơdroăng tí tăng ‘nâi plĕng tung lâp plâi tơnêi hiăng tối ki tơƀrê dêi tơdroăng pâk trum ki pơkâ, tơkéa vâ tối trum má 1 ƀă má 2 vaccine hbrâ mơdât pơreăng COVID -19 la ki tơ ƀrê trum má péa gá kơdroh tiô hâi khế pâk, tung pơla tơdrốu khế klêi pâk, malối ƀă pơreăng ki nếo chiâng Omicron ki ai trếo ‘mêi hên, gá pro tâ tú rĕng. Ki tơƀrê dêi vaccine kơdroh mê trếo ki kâi mơdât pơreăng tung châ ôh tá kâi tơxâng vâ mơdât pơreăng ki ‘mêi mê ‘mot virus mê tơdroăng pơtối tro tâ COVID-19 chiâng hlo ai.

Ki rơhêng vâ tối, tiô tơdroăng séa ngăn dêi môi tơdroăng tăng ‘nâi plĕng achê kố, mâu ngế ki hiăng pâk trum má môi, má péa xuân ối  tro tâ COVID-19, trếo ki mơjiâng kế vâ kâi mơdât pơreăng pơxiâm kơdroh a măng tĭng má 10 troh măng tĭng má 19 klêi pâk. Tâng mâu ngế ki mê châ pâk pơtối nếo trum má 3 ƀă trum má 4 tiô tơdroăng dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng pơlât ai pơkâ mê kô kâi ‘mâi mơnhông nếo trếo ki lĕm vâ mơdât pơreăng, kô kơdroh tâ virus SARS-CoV-2.

Nôkố, pakĭng tơdroăng pin pêi pro tiô tơdroăng hnê 2K mê vaccine hbrâ mơdât COVID-19, malối cho mâu trum pâk pơtối kơ’nâi 2 trum apoăng cho khuă ki kal vâ kơdroh mâu tơdroăng pro tâ tú pơreăng ƀă kơdroh tâ tú  ó.

-Nôkố, ai mâu kuăn pơlê tối tiah kố, hiăng chía tâ nah, pơreăng COVID-19 mê tung châ gá kô chiâng ai xêh trếo ki kâi mơdât pơreăng mê vâi chiâng pro tơná ôh tá xâu tơmiât tung châ hiăng ai xêh trếo ki mê ôh tá vâ lăm pâk trum ki pơtối má pái ƀă má pŭn, pakĭng mê, hên ngế tối ăm dêi rơpó tiah kố, vaccine  hbrâ mơdât COVID-19 gá kô pro pin chiâng ôh tá ‘nâi xếo ƀă hlối pro ‘mêi troh ivá. Ƀok thái pơkeăng tối tơmiât ti lâi tơdroăng mê?

Ƀok thái pơkeăng Lê Phúc: Ki hdrối á tối mê cho tơdroăng tơmiât ki ôh pá tro. A Việt Nam, tung pơla hdrối kố nah ngăn ing kơmăi rak ngăn pơlât mâu ki tâ pơreăng COVID-19 dêi Khu xiâm rak ngăn ‘na khăm, pơlât - Khu xiâm ngăn pơkeăng pơlât tối lối 40 rơpâu ngế hiăng hlâ xua tâ COVID-19 tung mê ki hên to mâu ngế hâi teăm pâk  vaccine hbrâ mơdât COVID-19.

Thăm nếo, xuân ai iâ ngế tung kơxô̆ mơngế ki hlâ mê hiăng pâk trum má 1 lơ má 2 vaccine hbrâ mơdât la hâi pâk trum má 3. Tơdroăng mê ăm hlo kơxô̆ mơngế hlâ a mâu ngế ki hâi châ pâk vaccine mâu trum ki pơtối xuân hên tâ mâu ngế hiăng pâk trum má 3, má 4. Tối ‘na tơdroăng mê, klêi hiăng prêi COVID-19, tung châ kô ai xêh trếo ki kâi mơdât virus ki pro chiâng châi tamo. La ki khât gá ăm hlo ôh tá xê ngế ki lâi xuân chiâng ai xêh trếo ki kâi vâ tơplâ mơdât pơreăng bu tŭm rơdêi xuân tơdroăng tâ tú virus cho tâ tú pơrá phá ngăn tiô kơ túa pơreăng, tơdroăng tâ tú pơreăng pro châi mê phá tơ ê há, kơlo ki râ lơ ôh tung châ kô phá há.

Ai hên ngế tâ tú ƀă pơtối vêh tâ tú hên hdroh xua tung châ trếo ki vâ mơdât pơreăng ôh tá bê tŭm  ôh tá kâi rơdêi vâ tơplâ mơdât ƀă pơreăng, ‘na hía xua tâ tú hên hdroh la bú á châi iâ tê klêi rôh tâ tú ki má péa pơreăng pro râ tâ, ‘nâ râ ó. Pakĭng mê, mâu tơdroăng ăm hlo ‘na khoa hok tối drêng hiăng tâ tú xêh pơreăng la châ pâk vaccine mê trếo ki vâ tơplâ mơdât pơreăng kô kring vế pro ăm rế ai hên trếo mơdât ki rơdêi.

Tơkéa vâ tối nếo klêi tâ COVID-19 la châ pâk tm vaccine mê trếo ki lĕm vâ mơdât pơreăng tung châ kô hên tâ. Mê cho ki xiâm mơhé hiăng prêi lĕm la mơngế ki tâ pơreăng xuân ối châ mơhnhôk pơtối pâk vâ pê klêi tơdroăng pơkâ pâk’’.

Drêng hiăng tâ pơreăng COVID-19, ai ngế ki ‘nâ ôh tá ăm vâi ‘nâi dêi tơná châi ki kố ki mê la pơreăng xuân ối tung châ pro ăm ai tơdroăng châi ‘na COVID-19  kơ’nâi mê. Khu Tơrŭm ngăn pơkeăng lâp plâi tơnêi tối ai lối 200 rơtuh tơdroăng châi mơngế tro klêi kơ’nâi hiăng tâi COVID-19. Nôkố hâi ai tơdroăng klâi mơnhên ăm hlo khoa hok ki ki lâi chiâng ‘nâi tối vaccine hbrâ mơdât COVID-19 pro chiâng ôh tá ‘nâi chôu pâ lơ pro chiâng ai tơdroăng châ ki ê môi tiah vâi tí tăng tối xêh mê.

La tŭm tơdroăng ‘na ivá ki mâu ngế châi tamo tâ mơni mê cho xiâm ki ăm ‘nâi mâu tơdroăng á châi klêi kơ’nâi tâ COVID-19 ôh tá xê xua ing pâk vaccine.

-Vâ pro tơniăn vaccine pơlât COVID-19 châ tơƀrê má môi, mơngế ki pâk kal thế tơ-trŏng ki klâi hdrối, tung ƀă klêi kơ’nâi pâk, ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng Lê Phúc: Hdrối vâ pâk kal thế hlê pái tơdroăng dêi mơngế ki pâk ngăn tung châ hôm ai tơdroăng hmếo lo tơhĕn  ó  há  ƀă tơdroăng tâng pâk vaccine COVID-19 mê hôm tơhĕn. Má péa, mơngế ki dế tâ COVID-19 ôh tá chiâng pâk, tơkôm klêi hiăng prêi lĕm ah nếo pâk. Má pái, drêng lăm pâk thế djâ phĭu ki pâk hdrối vâ mơnhên hiăng pâk túa vaccine ki lâi hdrối mê ƀă hôm hâi tŭm khế pơkâ pơtối pâk nếo há. Tung pơla pâk thế ối kơtăn ing mâu ngế ki ê vâ hbrâ ví xâu lơ tâ COVID-19.

Klêi pâk thế châ séa ngăn ivá. Thế ối pơtê ‘nôi a tíu pâk ton pơla 30 phut kơ’nâi mê vâ châ mâu ƀok thái pơkeăng ngăn hôm ai tơdroăng klâi ƀă vâ teăm châ ‘nâi, vâ rĕng djâ pơlât tơdrêng tâng lơ ai tơdroăng klâi. Má péa nếo, pin thế ‘nâi hdrối hbrâ rơnáu mâu tơdroăng ki pơkeăng pro klêi kơ’nâi pâk, môi tiah: pro châi tung hơ’nêh a mâu pâng kŏng,  a tíu pâk; pro tơngê iâ, rơlâi rơlo tung châ; châi ko; châi tung hơ’nêh ‘nâ hía châi a mâu kóu kơxêng tung châ chêng kŏng, tung châ hmôu pơ hngíu lo xâk xoâ; pro châi klêa pơyâng lo têa ƀă hên tơdroăng châi ki ê.

Mơ’nui, tơdroăng séa ngăn ivá klêi pâk a hngêi, ngăn tiô kô rơxông hơnăm ƀă cho tơdroăng ki kal. Ƀă mâu ngế hiăng kân, kal séa ngăn ki iâ gá 3 hâi klêi pâk. Mâu vâi hdrêng thế séa ngăn ki iâ gá 7 hâi klêi pâk. Ƀă mâu vâi hdrêng ing 5 hơnăm troh 12 hơnăm, Khu xiâm ngăn pơkeăng pơlât hnê tối thế séa ngăn vâi troh tâi 1 khế.

Ƀă mâu ngế hiăng kân, ôh tá chiâng ôu drôu biê̆r tung 3 hâi apoăng klêi pâk. Xua tâng tung châ pôu ai têa drôu biê̆r kô tâk trếo ki têi dêi pơkeăng vâ mơdât pơreăng, pro hên ngế ôh tá ƀĕng ê, ing mê pro chiâng ai tơdroăng châi ó. Pakĭng mê thế kâ ôu tŭm trếo kơhiâm, ôu hên têa, thế ối pơtê, ôh tá pêi cheăng hngăm. Tâng tâ tơviah tung châ, tâ dêi ivá ti lâi ‘lo thế lăm tối a mâu tíu ki pâk vâ [ok thái pơkeăg hnê tối.

-Mơnê kơ ƀok thái pơkeăng!

Ngế tơrŭm chêh: Thu Huế-Đình Thi/VOV Tây Nguyên/Tơplôu: Gương-Katarina Nga