Pơlê Pêng Siêl, cheăm Đăk Pét, tơring Đăk Glei ai 180 rơpo\ng kuăn pơlê châ pơcháu rak ngăn lối 140 ha kong ki chiâng xêh. Hơnăm 2016 kố nah, kuăn pơlê a pơlê Pêng Siêl xo rak ngăn lối 40 rơtuh liăn ki mơhá hnoăng rak ngăn kong.

Ngoh A Theo, pơkuâ tơdroăng riân ngăn liăn ki mơhá rak ngăn kong dêi pơlê ăm ‘nâi, kơxo# liăn ki xo mê dêi pơlê hiăng xúa tro tơdroăng, mê cho mơhá ăm mâu ngế ki veăng rak ngăn kong. Kơxo# liăn ki u-ối x^ng xoăng tơ’mô ăm mâu ngế tung pơlê:

‘’Mơhá hnoăng rak ngăn ăm kuăn pơlê ki lâi veăng lăm gak ngăn kong mê pin thế mơhá ăm tơtro, ôh tá chiâng hmôu pơ ‘no rôe tơmeăm hmâng vâ. Lâp tung pơlê ai 180 rơpo\ng, xo kơxo# liăn ki mê x^ng xoăng ăm rêm rơpo\ng châ 46 rơpâu liăn. Ôh tá ai rơpo\ng ki iâ, vâ tối x^ng xoăng tơ’mô dêi rơpó’’.

Châ pơcháu rak ngăn lối 160 ha kong, Đông Nây, cheăm Đăk Man, tơring Đăk Glei xuân xúa kơxo# liăn mơhá rak ngăn kong ai mơhá môi tiah. Ngoh A Tiên, môi ngế kuăn pơlê tung pơlê tối ăm ‘nâi:

‘’Thôn xo nếo ăm tôh rak ngăn, tôh ki lăm séa ngăn tung môi hâi 180 rơpâu liăn. Tung pơlê x^ng xoăng môi ngế tiô môi túa. Vâi krâ nho\ng o x^ng xoăng ăm dêi rơpó rôe phái. Xoăng ăm môi pơ’leăng mâ mơngế 50 rơpâu liăn. Drêng xo liăn hên mê châ 100 rơpâu liăn troh a 200 rơpâu liăn. Liăn ki mê ối xúa tung kơxo# liăn ‘măn kơd^ng dêi thôn vâ rơ’mêu kơmăi, klo\ng ki mơ’no ăm têa lo xêh’’.

Môi tơdroăng ki ăm hlo tơchuâm tơxâng mơnê, mê cho kơnôm ing kơxo# liăn mơhá rak ngăn kong, kuăn pơlê hiăng rak ngăn kong tơniăn tâ. Pôa Thấm Bá Tòng, ngế rak ngăn kong a cheăm Đăk Pét, tơring Đăk Glei ăm ’nâi:

’’Ing tơdroăng Khu rak ngăn kong mơhá ăm vâi  xo kơxo# liăn ki kố, ki hên xúa a tơdroăng lăm séa ngăn, tăng ngăn kong ki pơcháu ăm tơná rak ngăn. Vâi lăm ngăn, séa ngăn [ă tơku\m hôp. Sap ing vâi ai liăn ki mơhá rak ngăn kong mê tơdroăng cheăng rak ngăn kong krâu khât tâ [ă vâi xuân hâk ro há tâ há.

Châ xo liăn mê vâi xuân kơhnâ hnê tối mơhnhôk kuăn pơlê pêi pro tro hnoăng cheăng lăm ngăn kong a tơnêi ki kong ki châ pơcháu rak ngăn, vâi hiăng rak ngăn krâu khât tâ’’.

Troh nôkố a Kon Tum, tâi tâng kơxo# rơpo\ng, mâu ngế, mâu khu, kuăn pơlê ki châ xo kong pơcháu rak ngăn tơniăn ton ta ah ai 175 khu kuăn pơlê, 160 khu rơpo\ng [ă lối 5 rơpâu rơpo\ng, mâu ngế. Tâi tâng tơnêi kong châ rak ngăn vâ chê 154 rơpâu ha. Kơxo# liăn châ xo riên rêm rêm rơpo\ng ki rak ngăn mê dâng 5 rơtuh liăn, kuăn pơlê mâu thôn dâng 88 rơtuh liăn, Khu rơpo\ng dâng 37 rơpâu liăn.

Maluâ hiăng xúa kơxo# liăn mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong tro tơdroăng, la bú hlo kuăn pơlê tot to dâng a tơdroăng xúa kơxo# liăn mê vâ pêi tơdroăng cheăng rak ngăn kong [ă nếo xúa pêi pro mâu tơdroăng ki ku\n a ngiâ tê.

Tung pơla mê, kuăn pơlê ki rêh ối [ă kong, rơtế hmâ tâ [ă kong [ă rế rak ngăn kong krâu khât tâ, mê thế pơtối rak vế ki pơxúa dêi liăn ăm ’na tơdroăng mơhá rak ngăn kong ki kuăn pơlê châ xo rêm hơnăm tung tơdroăng thăm tăng liăn, veăng kum kơdroh tah hrâ mơnguâ kơtiê mơnhông tơdroăng rêh ối.

Pơtối kố pó vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ rơtế tơmâng tơdroăng tơpui tơno pơla ngế chêh hlá tơbeăng ki chêh ‘na tơdroăng kố [ă pôa Hồ Thanh Hoàng, Ngế rak liăn kum ‘na mơhá rak ngăn [ă pêt kong dêi kong pơlê Kon Tum, mơnhên tơdroăng vâ kum, hnê kuăn pơlê xúa tơ-[rê kơxo# liăn mơhá rak ngăn kong.

Êng 1: Ô pôa nôkố, lâp tung kong pơlê Kon Tum kơxo# rơpo\ng kuăn pơlê rak ngăn vâ châ xúa tơdroăng pơkâ mơhá liăn ăm hnoăng rak ngăn kong gá to lâi [ă kơxo# liăn châ xo tơ’mot rêm hơnăm dêi vâi môi tiah lâi?

Pôa Hồ Thanh Hoàng: Nôkố mâu rơpo\ng kuăn pơlê, mâu ngế, rơpo\ng hngêi kuăn pơlê mâu thôn châ pơcháu, rak ngăn kong tơniăn ton ai 175 kuăn pơlê a thôn, 160 rơpo\ng [ă 5 rơpâu 150 rơpo\ng mơngế, kong ki rak ngăn ai 153 rơpâu 770 ha. Châ xo tơ’mot rêm hơnăm riên rêm rơpo\ng xo rak ngăn 5 rơtuh liăn, kuăn pơlê thôn dâng 88 rơtal liăn, khu rơpo\ng 37 rơtuh liăn.

{ă mâu rơpo\ng, mâu ngế, kuăn pơlê a thôn châ tơnêi têa pơcháu, rak ngăn ai 22 rơpo\ng, 3 rơpâu 627 ngế pơkuâ rak ngăn kong cho mâu rơpo\ng hngêi, mâu ngế, tơnêi kong rak ngăn [ă 44 rơpâu 952 ha. Châ xo tơ’mot rêm rơpo\ng dâng 4 rơtuh liăn, rêm kuăn pơlê a thôn dâng 31 rơtuh liăn.

Êng 2: Pôa hôm tối klâi ‘na tơdroăng ki xúa kơxo# liăn ing rak ngăn kong dêi tơdroăng pơkâ mơhá ăm hnoăng rak ngăn dêi mâu kuăn pơlê nôkố?

Pôa Hồ Thanh Hoàng: Klêi ti tăng ngăn ăm hlo a mâu kong pơlê, a hlo túa xúa liăn mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong dêi kuăn pơlê nôkố a mâu kong pơlê phá tơ-ê, ai tíu ki ‘nâ mơngế xúa tro tơdroăng tơchuâm dêi kuăn pơlê.

Pơtih môi tiah rôe mâu loa, âm pli, kơ-[ăng tăng ối vâ hôp ‘măn a kuât, ai tíu ki ‘nâ kơjo kum ăm tơdroăng lăm rak ngăn kong môi tiah rôe tơmeăm vâ sâp vâ xúa tung pêi cheăng, mơhá hnoăng ăm mơngế ki lăm ngăn, ai tíu xúa kơxo# liăn ki kố tiô tơdroăng: xo nếo môi iâ vâ pro liăn ‘măn kơd^ng, peăng ki u ối x^ng xoăng tơ’mô ăm mâu rơpo\ng kuăn pơlê, môi tiah kuăn pơlê tung thôn: Đông Nây, Đông Lốc, Măng Khênh a cheăm Đăk Man, tơring Đăk Glei. 

Ai tíu ki ‘nâ x^ng xoăng liăn tơ’mô ‘na kơxo# liăn mơhá rak ngăn kong ăm tơrêm pơ’leăng mâ mơngế. Tối mơ’nui. tơdroăng xúa liăn mơhá rak ngăn kong dêi kuăn pơlê nôkố maluâ hiăng kum mơnhông iâ tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê, la xuân hâi pơtối râk vế ki tơ-[rê tung mơdêk pê lo liăn, veăng kơdroh tah hrâ mơnguâ kơtiê.

Êng 3: Vâ kum kuăn pơlê xúa kơxo# liăn kố ai tơtro, châ hơ’lêh tơdroăng rêh ối dêi rơpo\ng hngêi, Khu rak liăn [ă mơdêk pêt kong dêi Kon Tum hiăng hnê mơhno tơtro môi tiah lâi ăm kuăn pơlê?

Pôa Hồ Thanh Hoàng: Khu rak liăn [ă mơnhông pêt kong Kon Tum hiăng pơkâ hnê mâu kuăn pơlê thôn mâu ki xúa kơxo# liăn mê pêi cheăng ai pơxúa, tơ-[rê tiô pơkâ tung ‘mâi hơ’lêh mơnhông tơdroăng rêh ối dêi rơpo\ng hngêi.

Môi tiah: Kô tơku\m po mâu hâi hôp tiô troăng hơlâ veăng ai mơngế kuăn pơlê a Vi [an hnê ngăn cheăm, pơlê kân châ hnê ăm kuăn tung thôn mơjiâng khu rak liăn mơhá hnoăng râk ngăn kong dêi kuăn pơlê a thôn, ‘nâi pơkâ xúa, chêh ‘măn tung hlá mơ-éa, rak ngăn liăn ki mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong dêi thôn.

‘Na tơdroăng xúa kơxo# liăn hmâ ai 3 tơdroăng: Hrê ‘na tơdroăng rak ngăn kong, lăm séa ngăn kong rôe tơmeăm xua tung pêi cheăng, hrê mơhá ăm hnoăng lo lăm ngăn kong, pêt kong, hbrâ mơdât on chếo kong. Hrê ăm tơdroăng xúa tơchuâm tung kuăn pơlê ‘mâi rơnêu kuât, xo mơjiâng liăn mơhnhôk mơhriâm, mơjiâng kơxo# liăn hbrâ ‘măn kơd^ng. Hrê ăm ‘na mơdêk ‘na pơkâ mung liăn, rah mâu ngế vâ ăm mơngế ki mung liăn vâ mâu rơpo\ng kuăn pơlê châ mung liăn pêi cheăng kâ.

Ngăn a tơrêm kuăn pơlê thung thôn vâ ăm mung [ă tơvêh tơkâ xua kuăn pơlê môi tuăn la thế iâ tâ liăn tơkâ dêi hngêi rak liăn. Kơlo ăm mung ngăn a tơdroăng kal vâ, tơdroăng rêh ối dêi tơrêm rơpo\ng vâ tơniăn ngăn vâi hôm kâi vâ tơvêh ah há kơxo# liăn mê, lơ kơjo kum dêi rơpó mơnhông mơdêk.

Drêng tâi tâng kuăn pơlê châ pơcháu rak ngăn kong xúa kơxo# liăn ki mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong hlo tơ-[rê mê vâi kô hơ’lêh ki hlê ple\ng ‘na ki kal dêi tơmeăm khoăng ‘na kong kế [ă tơdroăng rêh ối dêi vâi, ing mê kô pro hơ’lêh tuăn tơmiât vâ rak ngăn kong. 

Êng 4: Tiô pôa [ă tơdroăng kơdôu mơ-eăm dêi kơxo# liăn rak ngăn kong mê mâu kăn [ă kuăn pơlê a tơring cheăm ai hnoăng cheăng tiah lâi tung tơdroăng hnê kuăn pơlê xúa tơ-[rê kơxo# liăn ki mê?

Pôa Hồ Thanh Hoàng: Tiô á, mâu kăn [ă kuăn pơlê a cheăm ai hnoăng ki kal tung tơdroăng hnê kuăn pơlê xúa tơ-[rê kơxo# liăn mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong. Veăng tơru\m krá khât dêi rêm pâ ki tơdjâk troh, tơdroăng veăng kum dêi mâu kăn [ă kuăn pơlê cho ki xiâm pê klêi hnoăng cheăng mơjiâng khu rak ngăn liăn mơhá rak ngăn kong dêi kuăn pơlê a thôn.

Klêi rôh hriâm, hnê tối, Vi [an mâu cheăm [ă rêm pâ ki tơdjâk troh thế pơtối hnê mơhnhôk kuăn pơlê rak ngăn tro luât [ă kuăn pơlê pêi xêh, séa ngăn xêh. Mâu kăn cheăm [ă mâu kuăn pơlê a cheăm cho mâu khu ki achê má môi, hmâ achê, tơmâng khât troh tơdroăng mơdêk pêi lo kế tơmeăm ăm kuăn pơlê mê ki tơ-[rê dêi kơxo# liăn châ xúa ing tơdroăng pơkâ to\ng kum mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong kô pơtối pêi rế tơ-[rê tâ.

Hôm mơnê kơ pôa.

Gương tơplôu [ă tơbleăng