VOV4.Sêdang - Riân sap ing hâi lơ 27/4 nah troh hâi lơ 14/9/2021, lâp kong pơlê Dak Lak hiăng ai lối 1.400 ngế yương tĭnh ƀă SARS-CoV-2, lối 1.700 ngế dế klâ ối krê tơkŭm ƀă 10 rơpâu ngế klâ ối krê a hngêi, tíu ki rêh ối. Hlo ôh tá tơniăn dêi pơreăng, kong pơlê Dak Lak hiăng ƀă dế tơbleăng kơhnâ khât mâu troăng hơlâ vâ séa ngăn, po rơdâ mâu kơpong ki tá hâi ai ngế tâ, rế hía rế pro kơdroh ƀă pêi pro troh tơdroăng ki khŏm kâi hbrâ mơdât pơreăng kơpong ki ai hên ngế tâ.

Pơkâ kơxô̆ 2686 hâi lơ 31 khế 5 hơnăm 2021 dêi Khu hnê mơhno cheăng Tơnêi têa Hbrâ mơdât pơreăng COVID-19 ‘na pơkâ mơnhên tối kơlo ki mơni kô tâ tú ƀă mâu troăng hơlâ ‘na liăn ngân tơxâng tung hbrâ mơdât pơreăng COVID-19 hiăng mơhno tối mâu tơdroăng pơreăng vâ mơnhên kơlo ki mơni kô tâ tú apoăng, châ mơhno tối troh tíu pêi cheăng râ cheăm, bêng tung lơgât hbrâ mơdât pơreăng tơxâng mâu mơngiơk cho: Mơni kô tâ tú hên (mơngiơk khêi), mơni kô chía hên (mơngiơk khêi trĭng), mơni kô tâ tú (mơngiơk trĭng) ƀă kơlo ki tiah hmâ ôh tá tâ tú cho (mơngiơk ngiât).

Tiah mê, troh hâi lơ 6/9/2021, lâp kong pơlê Dak Lak nôkố ai 106 to cheăm, bêng kơpong ngiât; 7 to cheăm, bêng kơpong khêi; 26 to cheăm, bêng kơpong khêi trĭng ƀă 45 to cheăm, bêng kơpong trĭng. Vâ hbrâ mơdât ƀă pơreăng, lâp kong pơlê hiăng mơjiâng 177 kơpong klâ ối krê tơkŭm, lâp kong pơlê xuân hiăng séa ngăn ăm 313.720 ngế tiô túa ki séa ngăn rĕng kháng nguyên, séa ngăn RT-PCR ăm lối 43.380 ngế.

Nôkố, lâp kong pơlê ối 33 kơpong dế mơdât mot lo. Ƀă tơdroăng ki pâk vaccine COVD-19, riân troh hâi lơ 2/9, tâi tâng kơxô̆ klŏng vaccine hiăng châ pâk tung lâp kong pơlê ai 131.883 klŏng. Nôkố, kong pơlê dế ai túa pơkâ pâk trum má péa ăm mâu ngế ki hiăng pâk trum má môi tung rôh má 3. Pôa Đoàn Ngọc Thượng, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, ăm ‘nâi.

“Hlo ôh tá tơniăn dêi pơreăng COVID-19 a pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, tiô mơnhên dêi pơlê kong kơdrâm nôkố ai mâu ngế ki F0 tá hâi châ klâ ăm ối krê tơdrêng. Xua mê, pêi pro tơdroăng ki hnê mơhno dêi Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê, pơlê kong kơdrâm hiăng xúa tơdroăng pơkâ 16 sap ing hâi lơ 26/8/2021 vâ pêi pro troăng hơlâ ki pâk xo têa môh séa ngăn rĕng kháng nguyên ăm tâi tâng kuăn pơlê tung pơlê kong kơdrâm.

Ƀă mâu ngế ki dế pêi pro klâ ối krê a hngêi, pơlê kong kơdrâm hiăng mơjiâng 2 tôh pâk xo têa môh séa ngăn ukố umê, 2 tôh ki kố kô tơrŭm rơtế ƀă tôh kơphô̆ ƀă tôh COVID pơlê pơla vâ troh rêm hngêi, rêm rơpŏng pâk xo têa môh séa ngăn tiô pơkâ”.

Mâu hâi achê kố, a lâp kong pơlê pơtối ai mâu tíu ki ai ai hên ngế tâ pơreăng tung pơlê pơla ƀă kơlo ki tâ tú tú rơdâ, môi tiah tíu ki ai pơreăng a tơring Krông Ƀuk, pơlê kong krâm Ƀuôn Hồ ƀă pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột. Vâ hbrâ mơdât ƀă ki ôh tá tơniăn dêi pơreăng, kơvâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât dế tí tăng tâi tâng mâu ngế ki ai tơdjâk troh F0, F1 vâ vê hdró kơpong, klâ ăm ối krê; pêi pro tơdroăng ki mơdât mot lo ƀă tơbleăng tơdrêng hlối tơdroăng ki pâ xo têa môh séa ngăn ăm tâi tâng kuăn pơlê a mâu thôn, pơlê ki ai hên ngế tâ; tơdrêng amê hnối mơdêk tối tơbleăng vâ kuăn pơlê mơdêk ki hlê plĕng tung hbrâ mơdât pơreăng COVID-19.

Ƀok thái pơkeăng Chuyên khoa II, Nay Phi La, kăn pơkuâ Khu ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât kong pơlê Dak Lak, tối:

“Hlo ôh tá tơniăn dêi pơreăng dế tâ tú rơ-iêo a kong pơlê, Khu ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât hiăng tí tăng ‘nâi plĕng, tối pơtâng ăm kong pơlê xuân môi tiah pơtâng tối tâi tâng mâu khu ki hbrâ mơdât pơreăng dêi mâu tơring pêi pro tơdroăng ki pâk xo têa môh séa ngăn pơreăng tung lâp lu, malối tơkŭm a mâu kơpong ki xiâm, ai hên ngế tâ tú, tiô tơdroăng ki hnê mơhno dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât cho mâu kơpong ki ai hên ngế tâ, kơpong ki mơni kô ai hên ngế tâ athế tơkŭm séa ngăn ƀă Realtime RT-PCR vâ klâ tâi tâng mâu F0 ƀă pêi pro klâ ối krê F1 a hngêi.

Ƀă mâu kơpong ki mơni kô tâ la ôh tá hên, kơpong ki ôh tá ai ngế tâ xuân klâ F0. Tung tơdroăng ki test rĕng kháng nguyên vâ séa ngăn, xing xoăng xuân môi tiah klâ F0. Tung tơdroăng mê pêi pro vê hdró kơpong, rak vế khât vâ mâu kơpong ki tá ai ngế tâ xuân môi tiah kơdroh mâu kơpong ki ai hên ngế tâ, kơpong ki hên ngế tâ vâ hơ’lêh chiâng kơpong ki ôh tá ai ngế tâ”.

Vâ rak tơniăn hnoăng cheăng ki tí tăng, pâk xo têa môh séa ngăn ăm kuăn pơlê vâ rĕng châ ‘nâi mâu ngế ki tâ pơreăng vâ klâ ăm ối krê tơdrêng, kơdroh ki tâ tú sap ing ngế ki tâ pơreăng cho “tơdroăng ki kal” vâ kâi hbrâ mơdât pơreăng, Tíu xiâm séa ngăn châi tamo kong pơlê hiăng tơbleăng hên tơdroăng, tơtrŏng mơdêk ivá séa ngăn vâ pêi pro hbrâ mơdât ƀă tơdroăng ki rơhêng vâ pêi pro tơdrêng tung hbrâ mơdât pơreăng; Mơhnhôk ivá sap mâu khu sinh viên ki pleăng dêi hnoăng cheăng dêi Hngêi trung Đăi hok Tây Nguyên ai kơvâ cheăng ‘na séa ngăn; Tíu xiâm ngăn pơkeăng mâu tơring, cheăm xuân pêi pro tơdroăng ki xing xoăng mâu ngế cheăng tung kơvâ, mơdêk tŏng kum dêi rơpó tung tơdroăng ki pâk xo têa môh séa ngăn. Ƀok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí, kăn pơkuâ Tíu xiâm Séa ngăn châi tamo kong pơlê, ăm ‘nâi:

“Vâ tơbleăng tơdroăng ki séa ngăn tung hbrâ mơdât  pơreăng, Tíu xiâm Séa ngăn châi tamo hiăng tí tăng ‘nâi plĕng ăm Khu ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât tôe séa ngăn ăm tâi tâng mâu thôn pơlê dêi mâu hdroâng kuăn ngo vâ mơnhên tối châ tơdroăng ki mơni kô tâ tú, rĕng châ hlo tíu ai hên ngế tâ pơreăng tung pơlê pơla. Ƀă mâu tíu ki tá hâi ai ngế tâ, kô pro séa ngăn a rêm rơpŏng kô séa ngăn ăm môi ngế.

Laga ngăn tung pơla ai pơreăng dêi kong pơlê, Tíu xiâm Séa ngăn châi tamo kô tơrŭm ƀă mâu Tíu xiâm ngăn pơkeăng vâ pơkâ thế test rĕng lơ séa ngăn Realtime RT-PCR”.

Pakĭng tơdroăng ki hbrâ mơmdât pơreăng a kong pơlê, kong pơlê Dak Lak ối tơtrŏng tung tơdroăng ki djâ, xo tơdah kuăn pơlê vêh ing kơpong ki ai pơreăng, pêi pro tôe xo têa môh séa ngăn ƀă ăm klâ ối krê tơkŭm ƀă mâu kuăn pơlê vêh ing kơpong ki ai pơreăng. Mơnhên tơdroăng ki tơdah kuăn pơlê vêh ing kơpong ki ai pơreăng cho môi tung mâu tơdroăng ki kal vâ veăng kum pro kơdroh ki hngăm tung hbrâ mơdât pơreăng ăm Pơlê kong kân Hồ Chí Minh. Tơdrêng amê hnối pro tơ’lêi ăm kuăn pơlê dế trâm pá xua tơdjâk dêi pơreăng châ vêh a kong pơlê, sap ing apoăng khế 8/2021, Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê hiăng pơkâ túa ki tơtro, tơdah xo kuăn pơlê vêh a kong pơlê krâu, rak tơniăn ăm kuăn pơlê drêng vêh troh a kong pơlê.

Tung khế 8/2021, ƀă 3 rôh pơtroh khu ki pêi dêi hnoăng cheăng kong pơlê Dak Lak hiăng tơdah lối 1.050 ngế kuăn pơlê ai tơdroăng rêh ối xơpá sap ing Pơlê kong kân Hồ Chí Minh, Bình Dương ƀă Đồng Nai vêh ngi kong pơlê ƀă klâ ối krê tơkŭm vâ séa ngăn mơdât pôi tá ăm pơreăng châ tâ tú tung pơlê pơla. Tơdroăng ki tơdah xo kuăn pơlê ki ối hngế ing kong pơlê vêh a hngêi cho tơdroăng pêi pro ai pơxúa; mơhno tối hiâm mơno ki hlê plĕng, hơ-ui, tơrŭm tung khôi hmâ ki lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo, cho ivá kân vâ kuăn pơlê tơkâ luâ hneăng ki xơpá dêi pơreăng COVID-19.

Ƀok thái pơkeăng Lê Phúc, kăn phŏ pơkuâ tíu xiâm Séa ngăn châi tamo, tối:

“Pêi pro túa pơkâ tơdah xo kuăn pơlê dêi Khu hnê mơhno hbrâ mơdât pơreăng dêi kong pơlê pơcháu ăm tôh ki pêi dêi hnoăng cheăng dêi kong pơlê pơcháu tơdah kuăn pơlê a mâu kong pơlê môi tiah Pơlê kong kân Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh. Rôh kố tiô pơkâ dêi kong pơlê ƀă tơdroăng ki môi tuăn dêi Vi ƀan hnê ngăn Pơlê kong kân Hồ Chí Minh, Khu hnê mơhno pơcháu ăm ngin lăm tơdah dâng 480 ngế kuăn pơlê sap ing Pơlê kong kân Hồ Chí Minh vêh. Kố cho mâu ngế ki châ kơjo kum môi tiah mâu ngế ki hiăng krâ, vâi kơdrâi ki dế mơ-êa, vâi hdrêng ngin kô pêi pro tiô túa pơkâ dêi kong pơlê tơdah kơxô̆ ngế kuăn pơlê ki kố vêh a kong pơlê”.

Hlo tơdroăng ki vâ hbrâ mơdât pơreăng, kơvâ cheăng ki ai tơdjâk dế mơdêk rĕng, tơbleăng hên troăng hơlâ ki rơdêi tung tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng. Tơdroăng pơkâ hên má môi cho rak tơniăn pôi tá ăm pơreăng tâ tú tung pơlê pơla, ing mê pro kơdroh pơreăng tâ tú a mâu kơpong ki ai hên ngế, rak vế ƀă po rơdâ kơpong ki tá hâi ai ngế tâ. Laga, vâ hbrâ mơdât pơreăng, pakĭng ivá mơ-eăm, kơhnâ dêi khu pơkuâ tơdroăng kal kí, đi đo kal ai tơdroăng ki môi hiâm mơno tơdjuôm ivá dêi pơlê pơla, mơdêk tâ nếo hiâm mơno hbrâ mơdât pơreăng, kố cho tơdroăng ki kal khât vâ hbrâ mơdât pơreăng châ tơƀrê má môi.

Hlo tâ tú rơ-iô dêi pơreăng COVID-19, drêng tung kong pơlê Dak Lak đi đo ai mâu tíu tâ pơreăng tung kuăn pơlê  hâi ‘nâi nhên xiâm ki pro chiâng tâ tú. Ƀok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí - Ngế pơkuâ Tíu xiâm séa ngăn mơdât pơreăng kong pơlê vâ hlê nhên tâ ‘na pơreăng tâ tú, mâu tơdroăng tơbleăng  hbrâ mơdât pơreăng xuân môi tiah hnê mơhno dêi mâu kuăn pơlê pêi tro tơdroăng vâ hbrâ mơdât pơreăng COVID-19.

-Hlo rơ-iô tâ tú dêi pơreăng COVID-19, pâ ƀok thái pơkeăng ăm ‘nâi Tíu xiâm séa ngăn hbrâ mơdât pơreăng hiăng tơbleăng pêi mâu tơdroăng klâi vâ kâi mơdât ƀă mơdât pơreăng ?

Ƀok thái pơkeăng Trí: Tung kong pơlê kơxô̆ mơngế tâ COVID-19 a 15 tơring, pơlê krâm, pơlê kong kơdrâm. Tung mê, tơkŭm hên mâu ngế tâ tú a mâu pơlê dêi hdroâng kuăn ngo. Nôkố, lâp tung kong pơlê dế pêi pro tiô pơkâ 15 ƀă ai mâu tíu pêi pro tiô pơkâ 16 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh. Hlo pơreăng tâ tú rơ-iô tiah nôkố, vâ kâi mơdât ki tâ tú pakĭng pêi pro kơtăng klâ ối kơtăn, ối hơngế dêi rơpó, vâ kơdroh ki tâ tú pơreăng COVID-19.

Pakĭng mê, kơvâ ngăn pơkeăng dế tối tơbleăng thế khăm ngăn têa môh tung lâp lu, malối a pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, tung mâu hâi hdrối kố nah pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột hiăng tơbleăng khăm ngăn ƀă test rĕng vâ ‘nâi ngế ki lâi tâ tú khăm tâi tâng mâu rơpŏng kuăn pơlê tung pơlê kong kơdrâm.

Klêi khăm ngăn ti mê pin ‘nâi ki tơ’lêi tâ tú dêi virus a tơrêm kơpong. Pakĭng mê, a mâu tơring, pơlê krâm Ƀuôn Hồ khăm ngăn a tâi tâng mâu pơlê hdroâng kuăn ngo, ing mê, hiăng châ ‘nâi ai hên ngế tung pơlê tâ pơreăng, ing mê klâ phá, khăm ngăn rơdâ vâ ăm tâi tâng F0 lăm pơlât ƀă tâk xiâm ki pro tâ tú tung kuăn pơlê.

La tơdroăng ki pá mê cho pơlê kân rơdâ, lối 80% mâu ngế tâ COVID-19 ôh tá ăm ‘nâi xiâm ki pro tâ châi, tâng ôh tá khăm ngăn ôh tá châ ‘nâi mâu ngế ki tâ pơreăng.

-Pâ pôa ăm ‘nâi tơdroăng tơbleăng pâk vaccine hbrâ mơdât COVID-19 nôkố tung kong pơlê?

Ƀok thái pơkeăng Trí: Pêi pro tiô tơdroăng tơbleăng mâu tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng ‘na ki ton ta ah thế ngăn a vaccine. Ƀă tơdroăng pơkâ nôkố tâi tâng kuăn pơlê sap 18 hơnăm tơngi klêng chiâng pâk vaccine hbrâ mơdât COVID-19. La, kơxô̆ vacccine nôkố kong pơlê Dak Lak châ ăm 135 rơpâu klŏng. Kơxô̆ mơngế châ pâk tâng vâ pơchông ƀă mơngế kuăn pơlê sap ing 18 hơnăm tơngi klê tung lâp kong pơlê châ pâk nếo lối 1,3 rơtuh kuăn pơlê.

Tiah mê, rêm ngế kuăn pơlê pin pâk 2 klŏng vaccine kal thế ai dâng 2,7 rơtuh klŏng. Vâ ai trếo ki rơdêi tung kuăn pơlê vâ kâi mơdât ki tâ tú dêi pơreăng COVID-19 ƀă vaccine mê kal thế châ pâk sap 85-90% kơxô̆ mơngế tung kuăn pơlê, kơxô̆ ngế ki tơ’lêi tâ tú kơ châ pâk nếo mê nếo kâi châ mơdât. Nôkố, xua tơdroăng rôe pơkeăng vaccine dế ôh tá ai, tơkŭm hên ăm to mâu kong pơlê peăng Hdroh, xua mê, xiâm vaccine kal vâ pâk oh tá ai. Xua ti mê troăng rơhlâ pêi pro hbrâ mơdât nôkố dêi kong pơlê thế  pêi pro tiô pơkâ 5K.

-Vâ hbrâ mơdât pơreăng, pôa ai hnê mơhno ti lâi ăm kuăn pơlê ?

Ƀok thái pơkeăng Trí: Hlo pơreăng COVID-19 tâ tú rơ-iô tung lâp plâi tơnêi xuân môi tiah a Việt Nam, malối a mâu kong pơlê peăng Hdroh, tung mâu măng tĭng achê kố kong pơlê Dak Lak xuân hlo ai tơ’nôm rêm hâi xô̆ mơngế tâ pơreăng tâng riân ing 30 - 50 ngế. Kố cho kơxô̆ ki hên. 123 to cheăm, bêng tối ai ngế tâ pơreăng, malối a mâu tơring, cheăm, bêng ki ai hên ngế tâ pơreăng môi tiah Čư Mgar, Ƀuôn Hồ, Ea H’leo…

Hlo tơdroăng mê, kong pơlê Dak Lak hiăng pêi pro tơdroăng klâ kơtăn ối hơngế pơlê pơla. Pin xuân hâi ai liăn rôe xêh vaccine, xua mê, tơdroăng hbrâ mơdât nôkố cho thế pêi pro tiô pơkâ 5K, malối drêng lo pa gong,  tơpui achê mâu ki ê thế truâ kên pâng môh rơkong ki tro tiô pơkâ, ối hơngế kơtăn 2m, ôh tá chiâng tơkŭm krâm hên ngế, thế đi đo xếo kŏng ƀă têa pơkeăng, thế tối tơbleăng tơná ăm hngêi pơkeăng, chêh tối hâi lơ tơná prôk lăm pêi cheăng, drêng tâ dêi tung châ tơviah, ai tơdroăng tung châ thế rĕng krếo phôn ăm Khu xiâm ngăn pơkeăng pơlât, Tíu xiâm Séa ngăn mơdât pơreăng, Tíu xiâm ngăn pơkeăng mâu tơring, pơlê kong krâm, kong kơdrâm vâ châ teăm kum pơlât tơdrêng.

-Hôm mơnê kơ ƀok thái pơkeăng!

Mai Lê – Quang Nhật chêh

Gương – Katrarina tơplôu ƀă tơbleăng