Pa ro\ng hngêi ki nếo me\n pro krá le\m dêi rơpo\ng jâ K’Ệp, ối a thon Duệ, cheăm Đinh Lạc, tơring Di Linh, kong pơlê Lâm Đồng, cho hngêi ki pro [ă tâl, cho tíu ki chôu ‘măn mâu klo\ng phêa, pơ-óu ki vâ te\n kơno\ng.

Cheăng te\n tơmeăm hiăng kum ăm jâ châ xo liăn tơniăn ing tơdroăng tê dêi kơno\ng tung mau hơnăm hiăng luâ. Kế tơmeăm ki te\n [ă ko\ng mê hiăng tê ăm kuăn pơlê tung kơpong [ă mâu nho\ng o a tíu ki hơngế, môi tiah Pơlê kong kân Hồ Chí Minh, Vũng Tàu [ă mâu tíu ki ê hía.

Nôkố tâng ai mơngế vâ rôe kơno\ng ki le\m mê vâi athế tối hdrối plâ khế. Yă tê kơno\ng ngăn tiô kơ rêm túa, ai drêng ‘nâ tê châ sap ing 250 rơpâu troh 600 rơpâu liăn 1 to. Jâ K’Ệp tối ăm ‘nâi, apoăng nah, jâ te\n kơno\ng bu vâ xúa tê, xua te\n ga le\m, ro mâ, klêi mê, jâ nếo te\n rế hên vâ tê:

‘’Tơná á mơhno\ng tí tăng te\n mơjiâng xêh. Á hlo mâu kơno\ng ki tơ’nhê vâi hvât lôi, á xo, á tah lôi tơlêa ki vâi te\n vâ ngăn túa vâi te\n tiô túa ki lâi, á tí tăng hriăn ngăn xêh tiah mê bê châ to lâi khế hlối. Apoăng nah, á bu te\n vâ xah tê, te\n mơnúa ngăn, klêi mê, kơtúa tung hngêi, mâu nho\ng o vâi mot tung hngêi bô bố xuân tối ga le\m vâi vâ rôe.

Sap ing hâi ki mê, á pơxiâm te\n pong, te\n kơno\ng, apoăng nah á te\n bu tiah hmâ xo, kơ’nâi mê á nếo te\n kơno\ng ki păng ‘nâng. Á te\n kơno\ng hên to lâi vâi rôe tâi to mê. Ai drêng ‘nâ ôh tá ai kơno\ng vâ tê ăm vâi. Nôkố vâi vâ rôe kơno\ng vâi athế krếo phôn hdrối, ôh tá ai hlâu kơno\ng ki vâ tê ăm vâi tơdrêng’’.

Tơdroăng te\n kơno\ng kal thế te\n i krâu, rơhí rơhó, ko\ng pêi rơkê ing tơdroăng ki tăng rah mâu klon\g phêa, pơ-óu, rơchiâ tá troh a pâ klo\ng, klêa mơjế tơlêa. Tiô pôa K’Ten, ối a thôn Kao Kuil, cheăm Đinh Lạc, tơring Di Linh tối, xua ti mê, tơdroăng ki te\n kơno\ng kal athê pêi ton hâi, ton khế mê nếo chiâng dâi le\m:

‘’Te\n pong athế riân tá hâi ki klêa tơlêa, mơjế tơlêa, mê te\n tung pơla 3 hâi ga hiăng kêi, la te\n kơno\ng athế te\n ton tâ, pin athế mơ-eăm, pêi rơhí rơhó, pêi i krâu ing rêm tơdroăng cheăng mê kơno\ng ga nếo krá [ă le\m. Môi to pong ki pôu tiah hmâ, vâi xúa ai to lâi hơnăm. La [ă kơno\ng vâi xúa ga ton hơnăm tâ, hmâ ăm mâu vâu muăn, kuăn cháu vâ pôu tung mâu hâi po leh mơd^ng tê’’.

Mâu tơmeăm vâ te\n pong, kơno\ng ki hên cho rái, phêa, prế yu [ă prế len [ă hên tơmeăm ki ê hía. Nôkố vâ ai phêa, pơ-óu, rơchiâ, rái ki krá le\m vâ te\n pong, kơno\ng ki le\m, mê vâi krâ-nho\ng o a thế mot tung kong hơngế, tá prôk tá vêh athế tâi môi pơla măng t^ng. Mâu klo\ng phêa, pơ-óu, rơchiâ mê athế têng khăng (la pôi tá têng drêng kong tô luâ râ, ki le\m tâ athế ‘măn tung tíu xâp drêng mê ăm ga khăng xêh), klêi mê, nếo pâ, [ă klêa chiâng tơlêa.

Drêng teăn mê athế athế te\n ing krí pong hdrối, troh a châ ga, kơxái ga, pơtâk gá. Rêm tơdroăng pro mê pơrá kal athế ai tơdroăng pêi i nhên, pêi i krâu, maluâ drêng pro ăm ga rơneăm athế tơtro.

Ai péa túa ki te\n kơno\ng, mê cho te\n rơneăm tiô túa chư V [ă tiô túa um xi-rô, Mơngiơk ki vâ pro ki hên cho mơngiơk khêi [ă prăng, châ pro ing kơtôu loăng kong lơ prế ai mơngiơk; hmâ hlo vâi xo mơngiơk mâu loăng kong vâ pro rơneăm ăm kơno\ng, pro mơjiâng chiâng mâu tơmeăm ki phá tơ-ê xêh.

Dế nôkố a cheăm Đinh Lạc, tơring Di Linh, kong pơlê Lâm Đồng, ai hên mâu ngế hdroâng kuăn ngo ‘nâi rơkê te\n pong, te\n kơno\ng, hiăng chiâng pơlê ki cheăng te\n ‘na mâu tơmeăm kố. Maluâ ti mê, drêng ai tơdroăng ki tơru\m, tơlôm, rế hía rế ối iâ mâu vâi hdrêng ki rơhêng vâ te\n pong, te\n kơno\ng. Pôa K’Jôs, ối a thôn Duệ, cheăm Đinh Lạc tối:

‘’Tung thôn Duệ kố ai hên rơpo\ng ối rak vế tơdroăng te\n tơmeăm, môi tiah te\n kơno\ng, pong pôu têa. Xua tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi hdroâng kuăn ngo ga đi đo ai kal xúa mâu pong, kơno\ng mê. Á pói rơhêng vâ khu kăn pơkuâ to\ng kum, môi tiah ai troăng hơlâ ki po lâm tơ’’noăng ăm rêm khu ngế, ngế ki lâi te\n rơkê [ă le\m mâ ngế ki mê kô châ mơhá. Pro ti mê, pin nếo chiâng kâi vâ mơhnhôk thế khu rơxông nếo mơ-eăm rak vế tơdroăng te\n pong’’.

Pôa Nguyễn Quốc Phương, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an cheăm Đinh Lạc tối ăm ‘nâi: Vâ pơtối rak vế [ă chôu ‘măn túa te\n pong dêi hdroâng K’ho, mê khu kăn pơkuâ kal tơru\m cheăng [ă Tíu xiâm hnê cheăng pêi vâ đi đo po mâu lâm hnê tơdroăng te\n pong, te\n kơno\ng ăm kuăn pơlê:

‘’Khu kăn pơkuâ ngăn tơring, cheăm đi đo hbrâ vâ tơru\m cheăng, krâ pơlê [ă mâu ki ngăn thôn pơlê, chi [o# [ă mâu khu râ kơvâ cheăng veăng pêi pro tơdroăng kố, xuân chiâng vâ xúa hlối hngêi hôp dêi thôn vâ pro tíu ki hnê tối, hnê mơhno túa te\n tiô kih thuât ki rơkê le\m dêi túa te\n vâ khoh chiâng te\n krá le\m mâu pong, mâu kơno\ng.

Ôh tí xê to te\n pong, mê ối te\n mâu kơno\ng ki tâ hmê, mâu d^ng, pong [ă hên ki ê hía, mê cho mâu tơmeăm ki pin vâ xúa hnối rế vâ tê ăm tơmối. Nôkố, hiăng hlo ai hên rơpo\ng hngêi xúa kế tơmeăm dêi vâi krâ nah, vâi rơhêng vâ tăng rôe mâu tơmeăm ki le\m, ki tơviah dêi hdroâng kuăn ngo’’.

Tơdrêng [ă tơdroăng ki mơnhông mơdêk dêi kơvâ ôm hyô kong pơlê Lâm Đông, mê mâu pơlê ki pêi cheăng tiô túa vâi krâ nah, môi tiah te\n pong, te\n hmôu dêi hdroâng K’ho a tơring Di Linh hiăng [ă dế pơtối châ rakvế, veăng kum râng vế ăm tơdroăng pơtối mơdêk mơhno túa le\m tro tiô vâi krâ nah dêi hdroâng kuăn ngo tung rêh kâ ối nôkố.

K’Hạnh chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng