VOV4.Sêdang - Vâ kum kuăn pơlê ai tơ’nôm liăn tơniăn tung pêi chiâk deăng, tung hơnăm hiăng hluâ, cheăm Hơ Moong, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kontum hiăng kơhnâ mơhnhôk kuăn pơlê hơ’lêh hdrê pêt tiô troăng hơlâ pêt hên mâu hdrê loăng. Ing tối tơbleăng hnê pêi tơdroăng kố rôh apoăng hiăng pơtối rak vế ai pơxúa. Tung tơdroăng tối ‘na ‘’thôn pơlê rêh ối tiô troăng nếo’’ hâi kố, ngin tối ‘na ki pơxúa tung tơdroăng mơnhông mơdêk pêt mâu hdrê loăng ki nếo veăng mơdêk châ xo tơ’mot liăn ăm kuăn pơlê acheăm Hơ Moong, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum. Pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng. 

          Cho 1 tung mâu ngế ki djâ troăng ahdrối ‘na pêt tiêu a cheăm Hmoong, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kontum, ngoh Nguyễn Công Thụy, ối a thôn Tân Sang, cheăm Hmoong ăm ‘nâi, tơnêi tơníu [ă hyôh kong prâi a kơpong tơnêi kố ki chía tơ’mô [ă mâu kơpong ki pêt tiêu a kơpong Tây Nguyên. Xua mê, khế 7 hơnăm 2015, rơpo\ng hiăng pơkâ pêt 1 rơpâu 700 xiâm tiêu tơvât [ă kơdrum kơphế. Klêi 1 hơnăm rak ngăn, tiêu hiăng hlo xông kân rơdêi le\m, châ lối 99%. Sap ing tơdroăng ki châ tơ-[rê ki apoăng, rơpo\ng ngoh Thụy pơkâ pêt tơ’nôm 1 rơpâu xiâm tiêu nếo tung rơnó mê hngê hơnăm kố. Ngoh Thụy tối: Á xuân rơhêng vâ tơdroăng ki pêt dêi rơpo\ng mơdêk hên tâ, mê á xuân khên tơnôu hơ’lêh pêt, hơ’lêh pêi. Tơdroăng ki pêt kố, kơxo# liăn ‘no cheăng gá hên khât tâk 2 troh 3 hdroh tung môi xiâm ăm loăng kơphế. Yă krí xo tiêu nôkố xuân tâk 4 troh 5 hdroh tâng vâ ngăn [ă hdrê loăng kơphế, mê rơpo\ng á xuân khên tơnôu ‘no liăn cheăng

          Troh nôkố, cheăm Hmoong, tơring Sa Thầy hiăng pêt tơ’nôm lối 5 ha tiêu. Ngăn tơdjuôm, mâu kơdrum tiêu pơrá hlo xông kân, dâi le\m. Kố cho tơdroăng ki vâ mâu rơpo\ng khên tơnôu po rơdâ pêt mâu hdrê loăng ki ai yă tê kơnâ kố. Pak^ng mê, cheăm Hmoong xuân hiăng pêt ki nếo loăng plâi kâ ki ai yă tê kơnâ [ă tơtro [ă tơnêi tơníu dêi kuăn pơlê a cheăm kố môi tiah sầu riêng, [ơr. Nôkố, mâu hdrê loăng pêt kố dế ối châ kuăn pơlê pêt tơvât tung kơdrum kơphế vâ tơ’lêi hlâu rak ngăn. Ngoh Nguyễn Văn Hiếu, ối a thôn Kơ Tu, cheăm Hmoong ăm ‘nâi: Túa ki pêt kố pin chiâng vâ pêt tơvât [ă mâu hdrê loăng plâi tơ’nôm môi tiah tiêu, sầu riêng, [ơr. Ki khât gá a kơpong kố ai mâu hdrê loăng dêi vâi krâ nho\ng o hiăng pêt [ă hiăng châ krí xo [ă mâu khu ki lăm roê vâi hiăng roê hên, mê á mơ-eăm vâ mơdêk túa pơkâ kố xúa gá tơtro [ă hyôh kong prâi [ă gá pro ai pơxúa ăm cheăng kâ.

          Tơ-[rê sap ing mâu hdrê loăng pêt ki nếo, cheăm hiăng xúa kơxo# liăn to\ng kum sap ing tơdroăng 102 dêi Chin phuh [ă kơxo# liăn dêi kuăn pơlê, vâ mơdâ pêt tơ’nôm a lối 2 rơpâu 700 xiâm loăng plâi [ơr [ă vâ chê 1 rơpâu xiâm loăng plâi sầu riêng tung rơnó mê hngê hơnăm kố. Pôa Nguyễn Văn Niệm, kăn hnê ngăn Vi [an cheăm Hmoong ăm ‘nâi: Hdrối kố nah vâi krâ nho\ng o hmâ pêt kơphế xo, tâi tâng mâu [ăng tơnêi pơrá hmâ pêt kơphế tâi, mê tơdroăng ki ôh tá mơhúa tung pêi chiâk pêi deăng mơni kô hên khât. Cheăm dế ai troăng hơlâ pơkâ hên pêt túa hdrê tung lối 1 [ăng deăng. Ing tơdroăng ki ai khât a cheăm, mâu hdrê loăng gá tơtro, ai yă kơnâ môi tiah tiêu, sầu riêng [ă plâi [ơr. Vi [an hnê ngăn cheăm hiăng tơru\m [ă râ kơpêng, {ơrô ngăn ‘na chiâk deăng [ă pâ rơkong veăng tơpui tối dêi Vi [an hnê ngăn tơring vâ hbrâ po lâm hnê hriâm, hnê tối kih thua#t rak ngăn plâi sầu riêng, plâi [ơr [ă tiêu, vâ vâi krâ nho\ng o ai tơdroăng ki rơkê ple\ng, xúa, rak tơniăn hdrê loăng gá tro tâ.

          Pá k^ng tơdroăng pêt hdrê loăng tiô khôi hmâ cho kơphế, loăng ‘mốu, kơxu, tơdroăng ki po rơdâ pêt tơ’nôm mâu hdrê loăng ki ai yă kơnâ môi tiah tiêu, sầu riêng [ă plâi [ơr a cheăm Hmoong, tơring Sa Thầy kô kum kuăn pơlê ai tơ’nôm liăn ngân tung môi [ăng deăng pêi mâu tơmeăm [ă kơdroh iâ tơdroăng ki ôh tá mơhúa xua yă tê tơmeăm chu rơpâ tung pơla môi tiah dế nôkố.

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng