VOV4.Sêdang - Nếo achê pơla kố cheăm Hneng, tơring Đak Đoa, kong pơlê Gia Lai, ai hr^ng ngế kuăn pơlê pêi chiâk deăng a mâu kong pơlê kơpong Tây Nguyên hiăng veăng hôp tơpui tơno ‘’ ‘Na tăng troăng hơlâ pêt tiêu’’ xua khu xiâm tí tăng hriăn ple\ng [ă mơdêk pêt tiêu dêi {ơrô ngăn ‘na khoa hok kih thua#t pêi chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên tơru\m [ă mâu khu mơdró pêi cheăng tung kơvâ rak ngăn hdrê loăng, pơkeăng xôh kơdê pơreăng, oâ hdrong tơku\m po. Hneăng hôp hiăng tối hên tơdroăng ki pá dêi kơvâ pêt tiêu Tây Nguyên nôkố. Nguyễn Thảo ngế chêh hlá tơbeăng ai chêh tối ‘nâ tơdroăng kố, pó kô tơmâng.

          Troh nôkố mâu [ăng tơnêi ki pêt tiêu a mâu kong pơlê kơpong Tây Nguyên hiăng tơkâ luâ 40 rơpâu ha, châ lối tơdế [ăng tơnêi ki pêt tiêu tung lâp tơnêi têa, châ pêt ki hên cho 3 kong pơlê Gialai, Daklak, Daknông. Mơhé [ăng tơnêi kố hiăng tơkâ luâ hên tâng vâ pơchông [ă túa pơkâ dêi Khu xiâm ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối thôn pơlê, la kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng Tây Nguyên xuân ối tơbriât dêi rơpó pêt hên ki nếo. {ă mâu kơpong ki hmâ pêt tiêu môi tiah }ư\ Sê, }ư\ Pưh, xuân ối hlo hên tơdroăng kố, mê cho pêt tiô tơdroăng ki tơná rơkê ple\ng, tá hâi tro tiô mâu tơdroăng pơkâ [ă troăng hơlâ kih thua#t ki lâi ôh. Ôh tá ai tơdroăng ki rơkê ple\ng tung tơdroăng ki pêt mơjiâng, ôh tá ai tơdroăng ki ‘nâi ‘na hbrâ mơdât pơreăng kâ ‘nhiê, hên [ăng tơnêi ki pêt tiêu a Tây Nguyên trâm tơdroăng ki ôh tá mơhúa, hên kơdrum tiêu hlâ vâ chê tâi drêng tiêu pơxiâm mot tung rơnó krí xo. Mâu kơpong ki pêt tiêu sap ing ton nah, tiêu dế răng hlâ [ă hiăng krâ, nhăng tro oâ hdrong kâ ‘nhiê la ôh tá kâi hbrâ mơdât. Xua mê, kuăn pơlê loi tơngah tung mâu tơdroăng ki tối tơbleăng sap ing roh po hneăng hôp. Ngoh Nguyễn Phúc Văn, ối a thôn 8, cheăm Thuận Hà, tơring Dak Song, kong pơlê Daknông tối: Kơdrum tiêu á a Daknông hlâ hên h^n, hlâ hên tâ kơdrum ki ê. Môi tiah kơdrum dêi rơpo\ng á drêng hlâ gá hlâ 1 troh péa kơxái tung môi xiâm, bu ối 1 to kông tê. Á veăng tung rôh po hneăng hôp trâm mâ tơpui tơno hai kố, xuân rơhêng vâ châ hriâm [ối ing mâu kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng túa ki pêt tiêu, ai mâu tơdroăng ki hnê tối, mâu tơdroăng ki tơ’lêi hlâu, tơdroăng ki pá vâ hriâm [ối a kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng ing mâu kong pơlê ki ê.

          Tung pơla ki dâi le#m dêi tiêu tung lâp plâi tơnêi nôkố ối a kơlo 8 tă tung 1 ha, mê ki dâi le#m dêi tiêu tung tơnêi têa pin hiăng tâk troh 2,2 ta#n tung 1 ha. Xuân ai [ăng tơnêi ki dâi le#m châ krí xo 7 troh 8 ta#n tung 1 ha. Tơdroăng kố ăm hlo tiêu Việt Nam dế ai pơxúa kân khât. Laga, xua pêi pêt tiêu lối hên tâ tơdroăng pơkâ, ai mâu kuăn pơlê ki ‘nâ xúa mâu pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong, xôh gá ăm re#ng kân, vâ re\ng ai plâi. Tơdroăng mê dế pro tơdjâk troh ki dâi le#m dêi tiêu [ă pro hên mâu kong têa vâi ê ti rơhêng vâ rôe kloăng tiêu ki kuăn pơlê pin pêi lo. Vâ tiêu Việt Nam ai i nâi tơniăn [ă ton xo\n, a rôh tơpui tơno, mâu khu ki hriăn ple\ng ‘na khoa hok [ă mâu kăn [o# rak ngăn kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng tung kơpong hnê mơhno ăm kuăn pơlê pêt tiêu tiô troăng hơlâ cheăng kâ tơniăn ton, hnê tối kuăn pơlê thế ‘nâi thăm xúa mâu kông, hnông, kơtôu kế tơmeăm mơjiâng pro phon vâ kơdroh iâ tơdroăng ki xúa mâu pơkeăng, phon trếo xôh kơdê oâ hdrong ki pro ‘mêi troh a kông, kơxái, plâi tiêu. Tie#n sih Đặng Bá Đàn, kăn pơkuâ Tíu xiâm Hriăn ngăn [ă pêt mơjiâng tiêu ăm ‘nâi: Ki má môi, vâi krâ nho\ng o athế xúa mâu hdrê ki krúa le#m, iâ oâ hdrong, má péa a thế po pông tơnêi hdrối vâ pêt, vâi krâ nho\ng o a thế tơtro\ng troh tơdroăng ki ví kơpong ki ai pơreăng tâ tú, tơnêi pêt kơphế a thế po pông pêt tơmeăm ki ê to lâi hơnăm ‘nôi vâ kơdroh iâ oâ, hdrong,  pơreăng drêng vâ pêt ki nếo, mâu kơdrum tiêu hiăng pơxiâm mot tung rơnó krí xo mê vâi krâ nho\ng o a thế tơtro\ng ngăn dêi kơdrum tiêu, athế pêt xiâm loăng ki ối drêh. Tung pơla rak ngăn, vâi krâ nho\ng o kal rơvât phon êak ro, tơvât [ă phon hưh cơ vi sinh. Tung pơla mê hngê, vâi krâ nho\ng o a thế séa ngăn ăm têa gá châ lo ing xiâm tiêu. {ă kơdrum tiêu ki mot tung rơnó krí xo, vâi krâ nho\ng o xúa mâu túa hbrâ mơdât oâ hdrong kâ ‘nhiê cho ki xiâm, vâ tiêu xông rơdêi le#m [ă krá ton.

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng