VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ-nho\ng o [ă pú hmâ! Pêi pro tiô hnoăng cheăng xiâm tơnêi têa mơjiâng thôn pơlê nếo, mê tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai hiăng mơhnhôk tâi tâng mâu khu pơkuâ ngăn veăng pêi, apoăng hiăng châ tơ-[rê, hiâm mơno kuăn pơlê hiăng choâ ‘lâng rế hloh hlê, kế tơmeăm pêi lo thăm rế ai hên tâ, ngiâ méa thôn pơlê hiăng ai hên ki hơ’lêh. Tơdroăng ‘’Thôn pơlê rêh ối-cheăng kâ tiô túa nếo’’ hâi kố, ai mơnhên tối cheăng ki apoăng tung mơjiâng thôn pơlê rêh ối-cheăng kâ tiô túa nếo a cheăm Ia Der, tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai.

Troh nôkố cheăm Ia Der, tơring Ia Grai tơ’lêi hlo tơdroăng ki hơ’lêh ki nhên khât, [ă mâu troăng prôk tung thôn pơlê tơdrăng le#m, mâu kơdrum kơphế, kơdrum tiu drêh ngiât le#m a k^ng mâu hngêi trăng mơjiâng pro krip le#m.

Cheăm Ia Der cho môi tung 3 to cheăm châ tơring Ia Grai rah xo cho cheăm ki xiâm pro tơdroăng pơkâ dêi tơnêi têa ‘na mơjiâng thôn pơlê rêh ối cheăng kâ tiô túa nếo. Troh nôkố, cheăm Ia Der hiăng pêi klêi 17 tung 19 tơdroăng pơkâ mơjiâng thôn pơlê rêh ối cheăng kâ tiô túa nếo, tung mê, cheăm tơtro\ng troh tơdroăng pơkâ kơdroh rơpo\ng kơtiê, mơdêk pêi lo liăn ngân ăm kuăn pơlê. Kố cho tơdroăng pơkâ ki mơdêk vâ mơjiâng thôn pơlê rêh ối cheăng kâ tiô túa nếo dêi cheăm. Rơtế [ă tơdroăng ki ‘no liăn cheăng dêi tơnêi têa tung to\ng kum kơxo# liăn, hdrê păn vâ kuăn pơlê pêi cheăng kâ, cheăm xuân hiăng tơku\m po hên rôh mơhnhôk hơ’lêh túa tơmiât, túa pêi, mơ-eăm hluăn ing kơtiê krá tơniăn. Tiah mê, kuăn pơlê tung cheăm, tung mê, ai lối 85% cho hdroâng kuăn hiăng ‘nâi ‘no liăn cheăng mơdêk ki rơdêi dêi mâu hdrê loăng pêt ton hơnăm môi tiah kơphế, tiu, loăng ‘mố [ă mâu hdrê loăng plâi kâ, tơdrêng amê hnối pêi kơdrum chiâk, ôh tá lôi xo xo [ă hên tơdroăng ki ê. Rơtế amê, mâu túa pơkâ ki păn chu, păn ro tiô túa ki châ tơ-[rê, xua mê kơxo# rơpo\ng kơtiê dêi cheăm hiăng kơdroh hên khât. Hơnăm 2010 lâp cheăm hiăng ai 12% rơpo\ng kơtiê, troh hơnăm 2015 chu ối 6,5% pêi lo liăn tiô pơ’leăng mâ mơngế châ 22 rơpuh môi ngế tung môi hơnăm.

Nâ Ksor H’Lak, ối a pơlê Breng 2, cheăm Ia Der, tơring Ia Grai tối: Á á pêt loăng ‘mố, kơphế, sầu riêng, hnối păn kuăn hriâm, klêi mê kơd^ng liăn vâ pro hngêi ki krip le#m. Rơpo\ng á mơ-eăm pêi cheăng kâ vâ ai tu\m mâu kế kâ.

Drêng tơdroăng rêh ối cheăng kâ dêi kuăn pơlê châ mơdêk, tơdroăng ki mơhnhôk ivá kuăn pơlê xuân châ cheăm Ia Der tối tơbleăng re#ng khât. Tung rôh mơhnhôk tâi tâng kuăn pơlê tơru\m mơjiâng tơdroăng rêh ối hloh hlê rơkê ple\ng a kơpong kuăn pơlê rêh ối mê cheăm hiăng ai lối 1 rơpâu 200 rơpo\ng chêh inâi mơjiâng rơpo\ng hngêi hloh hlê rơkê ple\ng a mâu thôn pơlê veăng kum lối 600 rơtuh liăn vâ rơtế [ă Tơnêi têa mơjiâng 13 toăng hngêi lăm mơdrah tơdjuôm, tơdroăng pơkâ pro troăng prôk tung thôn pơlê xuân châ kuăn pơlê veăng kơhnâ khât. Riên troh khế 6 apoăng hơnăm 2015 kuăn pơlê hiăng veăng kum 67 rơtuh liăn, lối hr^ng hâi pêi cheăng [ă pleăng vâ chê 2 rơpâu 500 met karê tơnêi pro troăng, mâu kế tơmeăm dế ối kum tơdrêng ăm tơdroăng ki rơhêng vâ dêi kuăn pơlê.

Pôa Ksor Huân, Kăn hnê ngăn Măt tra#n cheăm Ia Der, tơring Ia Grai ăm ‘nâi: Hnoăng cheăng dêi Măt tra#n ‘na cheăng tối tơbleăng khu kuăn pơlê rơtế tơdjuôm ivá mơjiâng thôn pơlê rêh ối cheăng kâ tiô túa nếo, châ pêi pro tơku\m tung 6 rôh mơhnhôk dêi măt tra#n mê cho mơnhông mơdêk cheăng kâ, mơhnhôk hơ’lêh túa pơkâ pêt mâu hdrê loăng, mơnăn păn, môi tiah tung pơlê hdrối nah, pêt hên mâu hdrê loăng ki ôh tá ai pơxúa, nôkố mâu rơpo\ng kơnôm ing rôh mơhnhôk hơ’lêh túa tơmiât, túa pêi dêi mâu kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo mơ-eăm xêh hluăn ing kơtiê hơ’lêh pêt kơchâi, pêt kơphế, tiu, pêt mâu hdrê loăng ki ai pơxúa ki ê, mê kuăn pơlê xuân hiăng rơkê ple\ng [ă ‘nâi kih thua#t pêt, kih thua#t rak ngăn.

Tiô tơdroăng pơkâ a mơ’nui hơnăm 2015, cheăm Ia Der cho môi tung mâu to cheăm ki xiâm vâ pêi pro klêi tơdroăng pơkâ dêi tơnêi têa ‘na mơjiâng thôn pơlê rêh ối cheăng kâ tiô túa nếo dêi tơring Ia Grai, kong pơlê. Vâ pêi châ tơdroăng pơkâ kố, cheăm tối hlá tơku\m rak vế mâu tơdroăng ki tá hâi pêi pro klêi rế hía rế hơ’lêh ngiâ méa thôn pơlê dêi cheăm rế hía rế mơnhông tơtêk pêi klêi tơdroăng pơkâ mơ’no.

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng