VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ-nho\ng o [ă pú hmâ! Hneăng ki chu ing ngo lăm rêh ối a kong tơbăng cho tơdroăng ki pá ó păng ‘nâng dêi hdrông mơngế Hà Lăng a cheăm Rờ Kơi, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum mơhé hiăng châ 35 hơnăm kố la tơdroăng mê xuân u ối pâ vế tung tuăn hiâm dêi hên ngế. ‘’Tah lôi tơdroăng tơlo ‘mân’’ dêi jâ pôa rôh nah vâ khoh chiâng ai tơdroăng rêh ối tiah hâi kố, ôh ti ai kơbố piu hnoăng cheăng dêi pôa A Gin, krâ pơlê, xuân cho ngế Kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng ki apoăng tung cheăm. ‘’Thôn pơlê rêh ối-cheăng kâ tiu túa nếo’’ hâi kố, ngin ai tối ki hiăng hơ’lêh dêi cheăm Rờ Kơi, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum. Pó vâi krâ-nho\ng o kô tơmâng.

Pro ti lâi ăm kuăn pơlê phâi? Kuăn pơlê phâi mê ngoâ rơkê ple#ng, mê cho tơdroăng ki tơche#ng tơmiât rơhêng vâ dêi poâ A Gin, krâ pơlê, kăn pơkuâ chi [o# ki apoăng dêi cheăm Rờ Kơi, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum.

            Tơdroăng ki chu ing ngo lăm ối a kong tơbăng cho pá puât dêi hdrông kuăn ngo Hà Lăng a cheăm Rờ Kơi, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum mơhé hiăng lối 35 hơhnăm, la xun ối pâ vế tung hiâm mơno dêi hên ngế kuăn pơlê. ‘’Khên tah lôi tơdroăng tơlo ‘mân’’ dêi rơxông pâ poâ vâ ai tơdroăng rêh ối hâi kố, ôh tá ai kơbố piu hnoăng cheăng dêi poâ A Gin, krâ pơlê, kăn pơkuâ chi [o# ki apoăng dêi cheăm.

            Kuăn tê nôu pâ sap ing 14 hnăm, ối [ă dêi miê tơpá khât, A Gin tong kơtâu lo ing hngêi lăm tăng Kăch măng. Mơ’nui hnăm 1970, hiăng chiâng đăi úy, Gin ‘’tơku\m hôp vâi krâ nho\ng o vâ tơpui tơno môi tơdroăng ki xiâm: Lăm chu ke#n tơbăng ngo vâ rêh kâ ối tiu troăng rơhlâ pơkâ dêi Tơnêi têa’’. Tơmâng ngế kăn pơkuâ chi [o# tơpui, roh ôu drôu ki sôk ro dêi hên kuăn pơlê mơhế chiâng ôh tá ai kơbố tơpui xếo. Chu ke#n tơbăng ngo, tuăn tơmâng hôm cho khât? Tung plâ rơxông nôkố tơnêi rêh kâ ối dêi hdrông mơngế Hà Lăng cho ối a pơla dế ngo. Pá xuâp thông cho tơnêi kiâ. Kăn pơkuâ hêng vâ ăm kuăn pơlê mot ối tung tơnêi ki hlâ tiah mê ê# lơ gá tiah lâi? Lối hr^ng  rơkong kuăn pơlê xun veăng kơ-êng tối. Xun ai há ngế ki ‘nâ hôu [ă hên tơdroăng hêng hôu ki ê.

            Kôm rêm ngế kơdroh iâ tơdroăng ki hêng hôu, mê troh tui lui rơtế [ă kăn pơkuâ nếo. ‘’A Gin êng: Nah vâi krâ nho\ng o tiu Kăch măng hôm cho vâ niân nok ăm kuăn pơlê há lơ ôh? Lăm rêh ối a tíu tơbăng niân ai rơxế ôtô chơ kế tơmeăm troh a pơlê, ai on tơhrik, ai um tivi ngăn, ai troăng prôk le#m vâ lăm xah hêi, tiah mê niân tâ lơ mơtiah kuăn kơchiâk ki ối to tung kiâp tru\m tiah kố lơ niân tâ?

            Xun ôh tá ai kơbố tơpui. Tơdroăng kố tơnhăng mơtiah kơxái mơne#ng dế dâ la môi hâp ing mê tơgloh xêh. Tâng pin pôi tá hmâng xếo rơkong jâ poâ pin tối rôh nah, mơnúa pro ngăn tơdroăng nếo ngăn gá tiah lâi? ‘’Roh mê ah á tơpui tiah lâi vâ rêm ngế hmâng vâ vâi lo ing pơlê ki kố, mơhé mâu tơdroăng ki on tơhrik, troăng prôk cho tơdroăng ki ối tơmiât hngế tâ jâ poâ tơmiât reăng báu tơdâng [ă t^ng kơpôu’’ poâ A Gin tó. Mê nốkố athế trâm [ă tơdroăng mê! Chu ke#n tơbăng tá hâi tơniăn, mê mâu kuăn pơlê tung pơlê hiăng hôu. On tơhrik ôh tá ai, kong xun ôh tá hlo vâ trâ pro chêk deăng.         

            Vêh ke#n ngo xun ôh tá chiâng, ối akố gá kơklêa. Djâ kuăn pơlê mot tung tơdroăng ki pá puât cho tơdroăng xôi dêi A Gin! Pơlê ki lâi xun mơtiah têa tôu ki dế klup kơlâp. Ai ngế ki ‘nâ tăng vâ kơdê A Gin xua hêng hôu. ‘’Tơdroăng tiah kố pro gá rế pá kôm hlâ. Athế tăng tro tơdroăng vâ tơleăng’’. A Gin hlo tơdroăng mê, ki hdrối tâ athế pro ăm kuăn pơlê phâi. Kuăn pơlê phâi mê ngoâ kôm rơkê ple#ng. Vâ hbrâ ăm kuăn pơlê chu rêh ối a pơlê nếo, hdrối mê mố đo#i Sư đoân 10 hiăng pôu pông pêt báu klâng 50 ha. Bu kal râng xiâm báu tâp a tơnêi mê kôm ai phái vâ kâ phâi, la hên hdroh A Gin mơhnhôk, hnê tối tâi ivá xun ôh tá ai kơbố hmâng.

            Tơdroăng ki to lâi rơxông kuăn mơngế Hà Lăng bu hmâ pêi chêk ‘núa. Pêi chêk pêi deăng. Mê nốkố pêi klâng, pêt báu mơhúa báu ton, báu nếo kôm tơxie#n dêi rơpó, mê ah kuăn pơlê kôm trâm tơdroăng ki tamo, tơngê hlâ. Tiah kố, mâ athế hlo, rơkong châ kâ mê vâi nếo tah lôi tâi tơdroăng pêi ki ôh tá tro ‘ló kố. A Gin mơhnhôk A Bó, A Nhỏ, 2 ngế kăn [o# ki hiăng pơtê cheăng rơtế [ă tơná lo lăm pêi cheăng.

             Gá tơpá khât xua A Gin bu nếo ‘nâi pêt báu drêng lăm pro mố đo#i. La mơtiah răng hiăng krâ a mơne#ng, ki lâi ôh tá ‘nâi thế kơnôm  mố đo# hnê. Pá nếo mê athế hriâm. Jâ poâ tối ‘’tơdroăng ki pá ôh tá hluâ tâ ko kuăn mơngế’’, ti mê khât. Mơ’nui hnăm ki mê, A Gin poê xo dêi châ 5 ta#n báu. Tơdroăng A Gin ai báu hên tâ krâ pơlê nah hiăng tâng ôu eăng tung lâp pơlê. A Gin uâ tâi báu, tối tơbleăng: Kơbố kal ai phái vâ kâ athế lăm troh xo djâ ke#n hngêi pơchên. Kơklêa khât la ôh tá ai kơbố khên lăm pâ. Xâu lơ tơlo ‘mân tiu tơlá vâi krâ nah xuân ai, la ki xiâm cho tơdroăng ki kơxiâp kơmêi. Mâu rơpo\ng ki kơklêa má môi, A Gin chiân phái troh a hngêi vâi.

             ‘’Pế pơchên kâ ngăn. A Gin ôh tá hlâ, mê rêm ngế xun ôh tá ai tơdroăng klâi’’. Mâu tơdroăng ki sôk ro kơtoâ tơdroăng ki kơxiâp. Ai ngế ki ‘nâ krôu ‘’Tâng ôh tá ai A Gin ngin hiăng hlâ kơklêa’’. Hiăng tơniăn tơdroăng ki ai phái kâ ăm rêm rơpo\ng hngêi klêi rơnó hnăm ki mê nah. A Gin pơxiâm pơkâ xing xoăng pro pơlê. Mơngế Hà Lăng ‘nâi to lâi rơxông, hên on veăng xun tơku\m ối tung môi toăng hngêi ki xo\n, thăm nếo ai tơlá ki ôh tá khoh ối achê troăng, ôh tá chiâng pêt hdrê loăng plâi ki lâi tung kơdrum. Ôh tá chiâng hơ’lêh khôi túa vêa vong, mê ôh tá chiâng pêt mơjiâng kế tơmeăm tung kơdrum, pơhlêh tơdroăng rêh ối. Tâng A Gin pơkâ tơdroăng, mâu ki krâ krôu xua athế klâ hngế dêi kuăn ‘ne#ng, tâng pro troăng mot tung pơlê mê kiâ ‘nâi troăng kôm mot rup kâ kuăn pơlê. Mâu ngế ki hơnăm ối nếo hêng hôu xua ôh tá châ ối [ă dêi pó. Drêng rơxế gu tơnêi mot tung pơlê, hên kuăn pơlê lo tơku\m tât troăng, lo ing kơdrâm mơngế, ai 1 ngế lu\m dêi châ tung rơlêk kolưdong koi a troăng tât troăng rơxế. Kơtâu troh, A Gin ‘nâi mơngế ‘’ôh tá xâu hlâ’’ cho A Nít, ‘’Ô poâ A Nít’’ troăng ki kố kơtâu troh hngêi A Gin hdrối nah. Tâng ai kiâ troh, gá kôm rup A Gin hdrối. Tâng gá tăng rup Nít, Gin kố kô hnó ăm ko êh pôa, tâng ôh, A Nit athế tro pơxâu phâk, hôm chiâng há? ‘’Mâu droh rơtăm hmâng vâi tó. A Nit hlo rêm ngế vêh dêi a hngêi, A Nit xo dêi hơkoâ hdâ vêh xêh há.

            A mơ-eăm tăng mâu tơdroăng ton nah ki tối tơlo ‘mân ki u ối dêi cheăm Rờ Kơi kơklêa kơtiê, ôh tá hlê ple#ng mê ôh tá kâi hlo xếo. Rờ Kơi nôkố ôh tá tơviah klâi môi pơlê kân kơnôm ing tuăn hiâm ‘nâi ple#ng pêt báu klâng, pêt loăng kơxu, kơphế. Mâu khôi túa ki ôh tá tro nah bu ối to tung tơdroăng ‘mu\n tối ki pá puât dêi A Gin rôh mê nah, nốkố hiăng hơ’lêh phá tơ-ê.

Katarina Nga tơplôu [ă pơchuât