VOV4.Sêdang - {ă hiâm mơno vâ kum vâi nâ o ai tơdroăng rêh ối tro tâ, 2 hơnăm hiăng hluâ, nâ H’Hồng Kđoh (vâi hmâ krếo cho nôu Uyên), kăn ngăn khu vâi kơdrâi buôn Phơng, cheăm C|ư Dliê M’nông, tơring C|ư Mgar, kong pơlê Daklak hiăng po xêh lâm hnê vâi nâ o tung pơlê ki ôh tá ‘nâi chư. Mâu tơdroăng kơdôu mơ-eăm dêi nâ hiăng ai xúa khât, drêng vâi nâ o tung buôn Phơng chiâng chêh pơchuât chư, tơ’lêi hlâu tung tơdroăng chêh bro hlá mơ-éa, pêi cheăng rêm hâi, tơdroăng mơhnhôk vâi nâ o xuân pơxiâm tơ-[rê. Nâ H’Hồng Kđoh hâk tơngăm châ rah xo môi tung mâu ngế teăng mâ kong pơlê Daklak veăng hôp hneăng tơ’noăng pâ nhoa#m tơnêi têa tung lâp tơnêi têa rốh má 9 a mơ’nui hơnăm nah. H’Za Wut, ngế cheăng a Rơ’jiu Việt Nam kơpong Tây Nguyên ai  chêh tối ‘na nâ.

          Rêm kơxê hâi pơtăm, hâi tơdrốu [ă hâi t^ng rêm măng t^ng, mâu nâ, o Rơđế a [uôn Phơng, cheăm }ư\ Dliê Mnông, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Daklak râng loăng chêh, hlá mơ-éa djâ dêi rơpó troh a Hngêi mơhno mơjiâng túa le#m tro dêi pơlê vâ hriâm chư. Lâm hriâm xua nâ H’Hồng Kđoh, kăn pơkuâ Chi ho#i vâi kơdrâi [uôn Phơng, mơjiâng sap ing khế 10 hơnăm 2014, [ă tơdroăng ki rơhêng vâ hnê chư ăm mâu nâ o, vâ pôi tá ai xếo tơdroăng ki ôh tá ‘nâi chư. Nâ H’Hồng ăm ‘nâi: Mâu vâi nâ, o tung pơlê ki hên cho ôh tá ‘nâi chư, mê tơdroăng tơ’noăng vâi kơdrâi tung pơlê ôh tá mơnhông mơdêk, nâ, o athế kơnôm ing mâu ngế ki ê k^ teăng i nâi ăm tơná tung mâu hlá mơ-éa. Hên hdroh hôp khu hlo mâu vâi nâ o ôh tá ‘nâi chư, hlo tơpá khât ‘nâng tung rêh ối, mê á khoh mơ-eăm po lâm hnê chư ăm mâu nâ, o.

          A poăng, xua tuăn hiâm tơmiât kơxiâp [ă tơdroăng rêh ối xơpá, mâu nâ, o tá hâi toh chôu phut troh hriâm, mê tơdroăng ki mơhnhôk po lâm hnê chư gá pá. Mơ-eăm troh a rêm rơpo\ng hngêi tơpui tơno, mê ah krếo phôn, mơhnhôk tá vâi kơnốu ăm dêi kơdrâi lăm hriâm, nâ H’Hồng ối ‘no dêi liăn tơná roê loăng chêh, roê hlá mơéa ăm mâu ngế ki hriâm. Rôh hriâm ki a poăng, lâm hriâm bố ai 8 ngế. La rơhêng vâ [ă tơdroăng ‘nâi chêh chư, ‘nâi pơchuât mê pro ăm mâu nâ, o djâ dêi rơpó hriâm, mâu ngế ki hriâm hiăng hên tâk troh 44 ngế, tung mê ai hên ngế ki hriâm hiăng 40 troh 50 hơnăm. Mâu ngế ki hriâm hiăng tơkâ luâ mâu tơdroăng ki pá ‘na tuăn hiâm, pá ‘na hơnăm, hnoăng cheăng tung rơpo\ng hngêi, vâ djâ hriâm tơ’mô rêm kong măng tung măng t^ng. Jâ Sa Li, ngế ki hriâm hơnăm kố hiăng vâ chê 50 hơnăm, tối: Xua tơdroăng ki rơhêng vâ ‘nâi chư, mê á hiăng tiô hriâm, hên ngế hriâm [ă ‘nâi chư, mê á xuân tiô hriâm [ối há. Mâ á ôh tá xao hlo xếo, la xua tơdroăng ki rơhêng vâ hriâm khât mê á xuân mơ-eăm hriâm. Á xuân hên hơnăm la mơ-eăm lăm a kố, á xuân kal a thế ‘nâi chư, mê á mơ-eăm hriâm.

          Rơhêng vâ ‘nâi chư vâ pôi tá kơnôm ngế ki ê xếo k^ inâi teăng lơ mâu rôh chêh pro hlá mơ-éa vâ mung liăn lơ lăm khăm pơlât, chêh i nâi ăm kuăn ‘ne\ng lăm hriâm [ă hên tơdroăng ki ê, mê mâu nâ, o mơ-eăm khât. Kong hiăng măng, la ối ai nâ, o pôu dêi kuăn ‘ne\ng troh a lâm. Ai mâu nâ ki ‘nâ vêh lăm chiâk, pế pơchên hmê kơchâi klêi, tá hâi kâ hmê hiăng lăm troh a lâm vâ teăm chôu hriâm. Jâ Di tối: Nôu Uyên hnê ôh tá xo liăn, gá hnê kơhnâ khât. Rơpo\ng hngêi gá xuân pá, la gá xuân mơdoh chôu, phut vâ hnê chư ăm ngin. Veăng tung lâm hriâm, ‘nâi hên tơdroăng. Hdrối nah á ôh tá ‘nâi môi chư ki lâi ôh, mê nôkố á hiăng ‘nâi pơchuât, ‘nâi chêh. Á rơhêng vâ hriâm. Mơnê nôu Uyên hên khât yoh.

          Tơdroăng ki mơ-eăm dêi mâu ngế ki kân, hiăng hnê tối ăm tâi tâng mâu vâi hdrêng tung pơlê Phơng. Hên hok tro hriâm lâm môi a kơxê măng xuân hiăng tiô ‘nâ, tiô nôu troh a lâm hriâm vâ ‘nâi tơ’nôm. Ing lâm hriâm kố, mâu hok tro lâm 3, lâm 4, a hngêi trung pơchuât tá hâi tro mê nôkố pơchuât hiăng rơkê tâ. {ă tơdroăng ki kal tâ cho tâi tâng mâu nâ, o a pơlê Phơng pơrá ‘nâi pơchuât, ‘nâi chêh, tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng ki tơpui tơno, rêh ối rêm hâi [ă hriâm [ối dêi pó mâu tơdroăng ki nếo. Nôu Lin, kăn hnê ngăn vâi kơdrâi cheăm }ư\ Dliê Mnông, tơring }ư\ Mgar, tối: Tơdroăng ki nâ H’Hồng po lâm hnê chư ăm mâu nâ, o tung pơlê gá ai pơxúa khât, ai hnoăng cheăng ki kal [ă mâu nâ, o kơdrâi. Mơdêk tuăn hiâm ki le#m dêi ngế vâi kơdrâi, mơdêk tơdroăng ki rơkê ple\ng ăm mâu nâ, o kơdrâi. Kơnôm ing nâ H’Hồng po lâm hnê chư mê hên nâ, o tung pơlê Phơng ‘nâi chêh, ‘nâi pơchuât, ‘nâi k^ i nâi [ă ‘nâi hên tơdroăng ki ê. Mâu nâ, o ‘nâi pro hồ sơ mung liăn ing hngêi rak liăn to\ng kum rêh ối pơlê pơla, chêh i nâi ăm kuăn lăm hriâm, lăm khăm pơlât.

          Sap ing tơdroăng hnê chư ăm mâu nâ, o mê tơdroăng rêh ối vâi kơdrâi a pơlê Phơng hiăng ai hên ki hơ’lêh nếo. Tung mâu rôh hriâm, nâ H’Hồng ối to\ng kum mâu tơdroăng ki rơkê ple\ng ‘na luât, rak tơniăn troăng prôk tung [ai hriâm, tối tơbleăng ăm mâu nâ, o. Hơnăm 2015,nâ H’Hồng hiăng mơhnhôk mâu ngế ki hriâm veăng tơlo liăn kơd^ng [ă tâi tâng kơxo# liăn châ vâ chê 20 rơtuh, mơjiâng ‘’kơthung phái tuăn pâ’’ châ lối 100 kg phái, [ă păn chu tơnêi tâ châ 800 rơpâu liăn vâ kum mâu nâ, o kơtiê, nâ, o ki trâm hên tơdroăng pá.

          Vâ chê 2 hơnăm hiăng hluâ, lâm hriâm dêi nâ H’Hồng pơtối po, tơku\m tơdroăng ki hnê chư, ki hiăng ‘nâi chư, ah hiât lôi, [ă tơdroăng cheăng dêi khu ngăn vâi kơdrâi, tối tơbleăng mâu tơdroăng ki rơkê ple\ng ‘na rak ngăn ivá châ chăn, pêt tơmeăm, păn mơnăn. Tơmâng, mơhnhôk, tối tơbleăng mâu tơdroăng pá [ă mơhnhôk mâu nâ, o mơ-eăm tơkâ hluâ tung rêh ối, mâu tơdroăng tơ’noăng dêi Khu ngăn vâi kơdrâi pơrá châ nâ H’Hồng tối tơbleăng pêi pro tro, pro ai pơxúa hên tơdroăng ki hơ’lêh nếo a pơlê Phơng.

          Tơmâng xo mâu tơdroăng ki veăng to\ng kum dêi ‘nâ [ă pơlê, khế 12 hơnăm 2015, nâ H’Hồng Kđoh sôk ro cho môi tung mâu ngế dêi kong pơlê Daklak châ rah xo veăng hôp a hneăng hôp tơ’noăng pâ nhoa#m tơnêi têa lâp tơnêi têa rôh má 9. Mâu pri ki kân má môi [ă nâ mê cho tơdroăng ki ngăn nhoa#m dêi vâi krâ nho\ng o tung pơlê, cho tơdroăng ki hơ’lêh tung rêh ối dêi vâi kơdrâi tung pơlê Phơng rế hía rế tro tâ.

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng