Mơ’nui khế 10, kơdrum kơphế dêi pôa Lê Hải Đăng, thôn Phước Thành, cheăm Ea Yông, tơring Krông Pa] hiăng pơxiâm hlo ai mâu kơpâu plâi kơphế hiăng tum, mơhno tơbleăng ăm môi rơnó krí kơphế ki nếo. Tung kơdrum, mâu kơdroăng, rông í ku\n pá kơdâm tơkâng loăng. Mâu xiâm loăng plâi sầu riêng pêt tơvât tung kơdrum kân, xo\n môi tiah loăng kong.

Pôa Đăng ăm ‘nâi, păn í pá kơdâm tơkâng loăng cho túa pơkâ ki nếo châ mơnúa păn ngăn tung hơnăm kố. Kế tơmeăm ki pro ai pơxúa, lo liăn hên ăm pôa tung 10 hơnăm hiăng luâ, cho kơphế [ă lối hr^ng xiâm loăng plâi sầu riêng [ă plâi [ơr Booth, pêt tơvât tung kơdrum:

Mâu ngế ki pêt kơphế pá puât khât. La nôkố pêt tơ’nôm plâi [ơr Booth, plâi sầu riêng, hlo hiăng tơtêk kro mơdro\ng. Môi tiah á kố xuân hiăng roê to lâi toăng rơxê ô tô. Pái ngế kuăn păn roăng, hriâm tâp tá troh tui lui.

Môi tiah pôa Lê Hải Đăng, pôa Ngô Văn Tam, ối a thôn Phước Hòa xuân hiăng chiâng ngế kro mơdro\ng bu ai 1 ha kơphế pêt tơvât [ă plâi sầu riêng [ă plâi [ơr. Pôa Ngô Văn Tam, ăm ‘nâi, rêm hơnăm tâng yă plâi sầu riêng sap ing 20 troh 30 rơtuh liăn/1 ta#n, rơpo\ng pôa châ sap ing 600 troh 800 rơtuh liăn. Hơnăm nah, châ troh 1 rơtal 200 rơtuh liăn, [ă to lâi hơnăm kố hiăng tâk troh 1 rơtal 600 rơtuh liăn. Rêm rơnó, bu sap ing 3 troh 4 xiâm loăng plâi sầu riêng, pôa hiăng ai tơ’nôm 1 cây mêa. Pôa Tam tối:

Pêi môi tiah kố, pêi lo liăn ki apoăng cho ing loăng kơphế, má péa cho ing loăng plâi sầu riêng [a\ má pái cho ing loăng plâi [ơr. Tung mê, plâi sầu riêng châ xo liăn hên má môi, rêm xiâm môi tiah mê châ 10 rơtuh liăn, môi ha á châ dâng 800 rơtuh liăn. {ă kơphế, klêi kơ’nâi hiăng nâp ăm tơnêi têa mê á ối châ 2 ta#n’’.

Klêi kơ’nâi 13 hơnăm túa pơkâ pêt plâi sầu riêng tơvât tung kơdrum kơphế, tá môi kơpong pêt lối 400 ha a cheăm Ea Yông, tơring Krông Pa], kong pơlê Dak Lak môi tiah môi kơpong ki pêt kong [ă pro ai pơxúa ăm kuăn pơlê troh hr^ng rơtal liăn rêm hơnăm. Tiô pôa Nguyễn Phụng Minh, kăn pơkuâ ngăn Đảng ủy cheăm Ea Yông ăm ‘nâi, kố cho túa pơkâ cheăng ki xiâm dêi cheăm. Mot tung hneăng má 2 mơjiâng thôn pơlê nếo kô châ cheăm po rơdâ tung lâp mâu thôn, pơlê:

Tơdroăng ki xiâm ‘na pêi chiâk pêi deăng a cheăm cho pêt tơvât loăng plâi kâ tung kơdrum kơphế. Môi ha pêi lo liăn sap ing 700 rơtuh troh 1 rơtal liăn péa rơnó bu to ing tơdroăng ki tê plâi sầu riêng, ôh tá riân tá kơphế. Lâp cheăm ai dâng 300 rơpo\ng pêi tiô pơkâ kơlo pêi lo liăn kố. Xua tơdroăng ki châ tơ-[rê khât dêi túa pơkâ pêt tơvât, mê cheăm hiăng mơ’no túa pơkâ kố tung tơdroăng pơkâ [ă dế châ tối tơbleăng tung lâp lu.

Ôh ti xê cho túa pơkâ ki xiâm to a cheăm Ea Yông, pêt tơvât plâi sầu riêng ki dâi le\m tung kơdrum kơphế dế cho túa pơkâ ki xiâm a Tây Nguyên dế nôkố. Túa pơkâ kố mơdêk tơdroăng ki xiâm dêi tơnêi khêi bazan, la ai tơdroăng ki ‘no liăn rak ngăn iâ, liăn tơkâ hên [ă tơniăn. Hên cheăm a tơring Krông Pa], a kong pơlê Dak Lak [ă mâu kong pơlê kơpong Tây Nguyên hiăng troh a cheăm Ea Yông hriâm [ối [ă po rơdâ túa pơkâ kố tung tơdroăng ki ai khât, [ă tíu ki lâi xuân hlo tơ-[rê.

Môi tung mâu túa pơkâ châ tơ-[rê ki nếo cho a cheăm Ea Kênh, tơring Krông Pa]. Pôa Trần Thành Vinh, kăn hnê ngăn Vi [an cheăm ăm ‘nâi, tung to lâi hơnăm la ngiâ, pêi lo liăn tiô ko mơngế tung lâp cheăm mơni kô tâk vâ chê péa hdroh, drêng vâ chê 1 rơpâu ha sầu riêng pêt tơvât [ă kơphế châ krí xo:

Plâi sầu riêng troh nôkố, cheăm ai 30 ha, rêm ha châ sap ing 50 ta#n troh 70 ta#n. Hơnăm 2018 kô ai 50 ha [ă hơnăm 2019 kô ai dâng 1 rơpâu ha châ krí xo, xua vâi krâ nho\ng o pêt sap ing hơnăm 2012. Tâng mâu plâi [ă ki kơnâ môi tiah nôkố mê hơnăm 2018, 2019, rêm ko mơngế tung lâp cheăm kô pêi lo châ sap ing 50 troh 70 rơtuh liăn/1 ngế/1 hơnăm.

Thôn pơlê nếo ai troh 19 tơdroăng pơkâ pêi pro, la tâi tâng pơrá pêi pro troh mơdêk ki kơnâ tung pêt mơjiâng [ă tơdroăng ki krá tơniăn dêi kơvâ pêi chiâk pêi deăng. Plâi sầu riêng tối phá, mâu hdrê  plâi kâ ki ê tối tơdjuôm, pơrá tơtro [ă tơnêi khêi bazan a Dak Lak, [ă mơni kô pêt tơvât tung kơdrum kơphế. Ki khât gá, túa pêt tơvât kố dế pơkâ mơ’no ki kơnâ dêi tơnêi bazan troh mâu kơlo ki rơhêng dêi rêm ngế, cho tơnêi ki le\m. Tâng châ po rơdâ [ă ai tơdroăng ki tơmiât tro ‘na kơchơ tê mơdró, kố kô chiâng ki xiâm tung mơjiâng thôn pơlê nếo a kong pơlê.

Dương Đình Tuấn chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng