Tơdế ngiât lĕm dêi kơphế, kơxu, loăng plâi kâ, báu klâng ƀă tơdroăng pêi cheăng kơhnâ khât, tâ rĕng dêi kuăn pơlê mơngế Rơteăng a cheăm Đăk Ui, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum, iâ ngế tơmiât troh tíu kố tung mâu hơnăm tơplâ xâ Mih nah cho tíu tơplâ ó. Sap hơnăm 1960 troh hơnăm 1975 mâu lêng cheăm Đăk Ui hiăng plâ 289 rôh lo ing tíu tơplâ ki vâ chê 900 ngế xâ, pĕng klêh 6 toăng tơƀai, kơdê 6 toăng lêng ƀă hên ki ê...

Pôa A Bok, hngêi a thôn Kong Pong, hơnăm kố 75 hơnăm, cho Ngế pơkuâ Vi ƀan séa ngăn Đảng kong pơlê Kon Tum tơmiât tối: dế 9 hơnăm nah pôa lăm chiên hmê ăm kăn ƀô̆ kăch măng ki lăm tơmâng tong tơdroăng. Troh hiăng kân pôa tiô dêi pâ râng pháu lăm plâ xâ. Hiăng tơkâ luâ hên tơdroăng xơpá, pơloăng mơnúa, châi heăng, hlâ rêh thăm rế nhoăm git tơdroăng hơniâp lĕm: 

“Dế mê nah ngế ki lâi xuân tôu tuăn tơdroăng tơplâ vâ châ tơleăng lĕm tơnêi têa, phái hmê kâ ôh tá bê vâ kâ. Khế kô troh khế ki ê ôh á ai po, hmân ếo ôh tá ai vâ xâp. Nôkố ai phái hmê kâ kơhiâm. Ai phôn, ai rơxế hon đa to, mâu ki ‘na ai rơxế kân nếo. Tung la ngiâ á loi khât kô pơtối mơnhông tơƀrê tâ nếo”.

Pơtối rak tơdroăng ki lĕm ton nah tơplâ khên tơnôu tung rôh tơplâ xăa ki tơbriât pơkuâ, 50 hơnăm hdrối Đảng ƀô̆, mâu kăn ƀă kuăn pơlê cheăm Đăk Ui, hiăng pêi châ tơ’nôm hên tơdroăng ki nếo tung pơlĕm tơdroăng sĭng khéa xua tơplâ ƀă mơnhông cheăng kâ - rêh ối. Vâ chê 7.000 ngế kuăn pơlê dêi cheăm ƀă lối 90% cho kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo Rơteăng hiăng đi đo rak ƀă pơtối rak ki môi tuăn tơdrêng ƀă tơdjuôm ivá, môi tuăn dêi rơpó mơjiâng kơpong tơplâ kăch măng hơnăm ki mê nah  rế ton rế xông rơdêi kro mơdrŏng lĕm.

Pôa A Nghiã, Phŏ kăn hnê ngăn Đảng cheăm Đăk Ui, ăm ‘nâi, kơnôm mơ-eăm hriâm khoa hok, kŏng ngê̆, vâ chê 1.400 ha loăng plâi, 1.000 ha loăng plâi tơn hơnăm ai plâi hên, lĕm thăm rế gum kuăn pơlê pêi lo liăn tơniăn. Tơdrêng amê tơdroăng veăng mơnhông cheăng kâ ‘na kong xuân pro pơxúa ăm kuăn pơlê châ pêi lo liăn tơniăn. Hơnăm 2022, cheăm Đăk Ui hiăng châ mơnhên tối thôn pơlê nếo mơdêk tơƀrê. Pôa A Nghiã, tối, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê cheăm Đăk Ui dế pơ’lêh tơrêm hâi:

“Kăn ƀô̆ ƀă kuăn pơlê cheăm Đăk Ui khên tơnôu dế kơhnâ pêi cheăng vâ châ tơƀrê nếo tung mơnhông cheăng kâ-rêh ối. Nôkố troăng troh a 8 to pơlê tung cheăm ƀă lo a kơpong pêi cheăng kâ xuân xuân hiăng toh ƀê tông lĕm. Tơdrêng ƀă báu klâng tiô khôi hmâ, kuăn pơlê dế mơnhông rơdêi tơnêi pêt loăng kơphế, loăng tiu pakĭng mê po rơdâ tơnêi păn ká xixŏng ƀă ro, chu. Sap ing pêi tiô troăng hơlâ dêi mâu kăn, hên khu pêi cheăng tơrŭm ƀă mâu ngế hiăng ƀă dế mơjiâng mâu tơmeăm ki krê ai pơxúa tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng”.

Tơdrêng ƀă mơnhông cheăng kâ - rêh ối, 50 hơnăm hdrối Đảng ƀô̆ cheăm Đăk Ui đi đo tơmâng khât troh tơdroăng mơjiâng Đảng ƀă mâu kăn rơdêi. Nôkố cheăm ai vâ chê 300 ngế đảng viên, tung mê ai 3/4 ngế cho kuăn ngo Rơteăng. Pơtối rak vế pêi pro tơdroăng tơplâ khên tơnôu tung rơxông tơplâ xâ Mih, mâu rơxông kăn ƀô̆ đảng viên dêi cheăm Đăk Ui đi đo cho hlá cơ ki apoăng vâ kuăn pơlê pêi ƀối. Đăk Ui hâk tơngăm drêng ai 4 ngế kuăn kơhnâ rơkê dêi Kuăn ngo Rơteăng pêi cheăng tung khu Kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng kong pơlê Kon Tum.

Tung mê, ai jâ Y Vêng, cheăng tung Tíu xiâm Đảng hneăng hdrối, Kăn hnê ngăn Đảng kong pơlê, Ngế pơkuâ khu Kăn Kuô̆k hô̆i kong pơlê Kon Tum. Pôa Chu Văn Hiền, Ngế pơkuâ cheăng Kal kí ƀă Hnê mơhnhôk cheăng tơring Đăk Hà ăm ‘nâi, kơpong hmuâ ối dêi kăch măng a Đăk Ui nôkố hiăng, khên tơnôu xông rơdêi pêi cheăng tung  hơnăm nếo:

“Cheăm Đăk Ui rak vế ki kơnía git tua lĕm tro ton nah dêi kuăn ngo Rơteăng tíu kố rơtế ƀă mơnhông ôm hyô vâ kum kuăn pơlê ai cheăng pêi  mơdêk pêi lo liăn ăm kuăn pơlê. Mê cho pêi chiâk deăng xúa kơmăi ki dâi lĕm, hlối uâ pơliê ƀă têa mơdró. Tung pơla pêi mâu tơdroăng tơ’mot cheăm klêi mê pro rế lĕm mơngế pêi cheăng ăm tơnêi têa tiô troăng hơlâ dêi Tíu xiâm pơtối mơdêk ivá cheăng pơkuâ hnê ƀă ivá tơplâ dêi Đảng ƀô̆ cheăm, mơdêk ki tơƀrê dêi kăn ƀô̆ đảng viên vâ ai tiô tơdroăng kal vâ pêi cheăng”.

Tơdế chal hdrối hiăng luâ, răng ƀom tơplâ nôkố bú ối to tung tuăn ngôa, la hiâm tuăn vâ dêi kăch măng oh tá la lâi lôi ƀă hiâm mơno pâ nhoăm tơnêi têa dêi mâu lêng ƀă kuăn pơlê Đăk Ui xuân ối đi đo. Sap kơpong Tơnêi tơplâ ó nah, Đăk Ui hiăng xông rơdêi, mơnhông tơná chiâng tíu ki eăng bâ mơnhông cheăng kâ - rêh ối kơpong kuăn ngo dêi kong pơlê Kon Tum. Mâu hvêa chêng prôk lăm plâ pro tơleăng lĕm hơnăm ki mê nah, nôkố hiăng chiâng hvêa chêng pro mơjiâng tuăn lo, tơngah ƀă púi vâ mơnhông tơƀrê. Đăk Ui dế pơtối chêh tơdroăng ton nah tung tơdroăng mơ-eăm pêi cheăng mơnhông tơná rế xông tơƀrê tung la ngiâ.