A rôh hôp mê, mâu kăn hiăng veăng tơpui tối hên mâu tơdroăng ki kơnía khât tung kơxop hlá mơ-éa Luât tơnêi tíu (‘mâi rơnêu). Khu kăn pơkuâ ngăn mâu kong pơlê kơpong Tây Nguyên ƀă kong pơlê Ninh Thuận, Bình Thuận tối ăm ‘nâi, klêi kơ’nâi ai tơdroăng pơkâ kơxô̆ 671/NQ-UBTVQH15 hâi lơ 23/12/2022 dêi Vi ƀan hnê ngăn Kuô̆k hô̆i ƀă tơdroăng pơkâ dêi Chin phuh ‘na tơkŭm po mâu tơdroăng tơmâng xo rơkong hnê tối dêi kuăn pơlê ƀă kơxop hlá mơ-eá Luât tơnêi tíu (‘mâi rơnêu), mâu kong pơlê hiăng tơkŭm hên mâu tơdroăng tơkŭm po roh hôp, ai hên tơdroăng tối tơbleăng vâ hnê mơhno, tơmâng xo rơkong veăng hnê tối kân rơdâ tung kuăn pơlê.

Mâu tơdroăng ki xiâm dêi kơxop hlá mơ-eá Luât, môi tiah: Tơdroăng pơkâ, tơdroăng mơ’no xúa tung xúa tơnêi tíu; mơdrếo tơvêh tơnêi ƀă troăng pơkâ ki chêl thiăn liăn ngân, mơnhông ‘na tơdroăng tăng rah tơnêi; pơcháu tơnêi, ăm mung tơnêi, hơ’lêh tơdroăng xúa tơnêi; chêh dêi inâi vâ xo tơnêi tíu, hbru kum hlá mơ-eá mơnhên ƀă mâu tơdroăng chêh bro hlá mơ-eá, tơdroăng chêh tối ‘na tơnêi tíu; túa cheăng, troăng pơkâ ‘na liăn ngân, tăng tơnêi tíu; tơdroăng pơkuâ ngăn, xúa tơnêi tíu; xing xoăng, séa mơnhên ngăn, tơdroăng mơnhên ngăn ‘na hnoăng cheăng; rơpŏng hngêi tung xúa tơnêi tíu ƀă hên hĕng mâu tơdroăng ki ê, mê tơdroăng hôp hiăng tơpui leăng, tối mơnhên, veăng ai rơkong tơpui tối ki nhên, ki păng ‘nâng, túa pơkâ dêi luât tơnêi tíu a Tây Nguyên.

Ai hên mâu rơkong tối ăm ‘nâi, kơpong Tây Nguyên ai mâu tơdroăng ki krê xêh, maluâ cho mâu tơdroăng roh ton vâi krâ nah, tơdroăng kuăn pơlê lo ing tíu ê lăm rêh ối a kong pơlê kố, kơpong pơlê cheăm dêi hdroâng kuăn ngo, tơnêi pêt loăng mơjiâng kong ga cho hên ‘nâng ƀă hên hĕng mâu tơdroăng ki ê. Xua ti mê, a mâu tơdroăng athế pơkâ ki nhên ƀă ôh tá ai pơrá phá dêi pó ƀă mâu luât ki ê.

Ki rơhêng vâ tối cho tơdroăng pơkuâ ngăn tơnêi pêi chiâk pêi deăng, tơnêi pêt kong, troăng hơlâ xing xoăng tơnêi ăm vâi krâ-nhŏng o hdroâng kuăn ngo, tơdroăng pơkâ yă tơnêi tơtro ƀă yă pá kong ƀă hên hĕng mâu tơdroăng ki ê. Pôa Nguyễn Ngọc Sâm, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan pơkuâ kong pơlê Kon Tum tối ăm ‘nâi:

“Klêi kơ’nâi rak vế, pêi pro tơdroăng Pơkâ 118 mê kong pơlê Kon Tum hiăng vêh pơkâ kơxô̆ tơnêi tíu ki hiăng tro hdi tơbriât, kơxô̆ ƀăng tơnêi dêi Kŏng ti ôh tá xúa mê pơcháu ăm kong pơlê, tơring tơná pơkuâ ngăn. Dế nôkố, ki pá má môi mê tơdroăng klâ xing xoăng tơnêi kố xua hên ngế kuăn pơlê xúa hên tơnêi tíu kố; xúa ôh tá tro tơdroăng. Klêi kơ’nâi mơ’no luât tơnêi tíu hơ’lêh mê kal ai troăng hơlâ ki nhên, kal ai mâu tơdroăng ki pơkâ tơtro vâ tŏng kum mâu khu ngế ki pơtối châ xúa tơnêi tíu kố, mâu ngế ki lâi ki ôh tá châ xúa, pơkâ kơlo ki ăm mung, lơ hbru kum ga ti lâi xuân athế ai tâi tâng”.

Xông tơpui a roh pôu pêi cheăng mê, pôa Lê Minh Ngân, Ngế pro xiâm phŏ hnê ngăn tơmeăm khoăng kong kế, hyôh kong prâi tối ăm ‘nâi, troh nôkố, mâu kong pơlê, pơlê kong kân tung lâp tơnêi têa hiăng pơkâ mơ’no tơdroăng ki tơmâng xo rơkong veăng tơpui tối dêi kuăn pơlê ƀă kơxop hlá mơ-eá Luât tơnêi tíu (’mâi rơnêu). Hên tơring hiăng pơkâ pêi hnoăng ki kố chu troh a râ cheăm.

Tiô pôa Lê Minh Ngân, Ngế xiâm ngăn ‘na tơmeăm kong kế, hyôh kong prâi tối, kô rĕng pơtroh tơdroăng tơbleăng ki chêh xo ing rơkong veăng hnê tối dêi kuăn pơlê ‘na tơdroăng Luât dêi mâu tơring, kong pơlê. Khu râ, kơvâ cheăng ăm Vi ƀan hnê ngăn pêi cheăng kâ, Vi ƀan hnê ngăn luât dêi Kuô̆k hô̆i. Ing mê, mâu kơ koan dêi Kuô̆k hô̆i xuân athế seá mơnhên ngăn achê tung tơdroăng pơtối tơmâng, pơtroh rơkong tơpui tối dêi kuăn pơlê, dêi kơ koan chêh tối ‘na luât. Kring vế tơniăn tơdroăng ‘mâi rơnêi Luât tơnêi tơníu athế tơtro ƀă tơdroăng mơnhông dêi tơnêi têa, tro tiô hiâm mơno pói rơhêng vâ dêi kuăn pơlê ki Tơdroăng pơkâ 18 - NQ/TW hâi lơ 16/6/2022 ‘na “Pơtối hơ’lêh nếo, pêi pro klêi troăng hơlâ, túa cheăng, thăm mơdêk ivá cheăng, tơƀrê tung pơkuâ ngăn ƀă xúa tơnêi tíu, ing mê, mơjiâng ivá cheăng vâ kum ăm tơnêi têa pin chiâng tơnêi têa ki mơnhông mơdêk châ pêi lo liăn hên” ki hiăng mơ’no pơtroh. Pôa Lê Minh Ngân, Ngế xiâm phŏ ngăn ‘na tơmeăm khoăng, kong kế, hyôh kong prâi ai tối:

“Athế vêh mơnhên tiah kố, roh ki tơmâng xo rơkong tơpui dêi kuăn pơlê ƀă kơxop hlá mơ-eá chêh tối Luât tơnêi tơníu roh kố cho roh ki hôp cheăng kal kí, pơlê pơla ki kân rơdâ, ai tŭm têk. Klêi kơ’nâi tơdroăng pêi cheăng a mâu pơlê cheăm hâi kố, mâu kong pơlê, tơring athế tối tơbleăng pơtroh a râ cheăm, mê pin athế pơtối tŏng kum pêi pro mâu tơdroăng ki ai păng ‘nâng dêi kơpong Tây Nguyên. Khu xiâm ngăn ‘na tơmeăm khoăng, kong kế, hyôh kong prâi mơnê mâu kăn pơkuâ ngăn mâu tơring, cheăm veăng hôp hâi kố ƀă tơdroăng pôu râng hnoăng cheăng kân hngăm, mâu rơkong tơpui tối pơrá châ hbrâ rơnáu tŭm têk, châ tơkŭm po ing hên troăng hơlâ vâ tŏng kum kơhnâ khât ăm kơ koan ki chêh bro, mê cho Khu xiâm ngăn ‘na tơmeăm khoăng, kong kế, hyôh kong prâi tung pơla chêh tối tâi tâng rơkong ki hnê tối dêi kuăn pơlê ƀă tối tơbleăng mơnhên vâ pơtâng pơtroh ăm khu râ kơpêng”.