Kơxop hlá mơéa Luât ‘na têa (‘mâi hơ’lêh): Hiăng chêh bro klêi túa pơkâ luât rak ngăn têa
Thứ hai, 10:47, 26/06/2023 Tơplôu: Katarina Nga/VOV1  Tơplôu: Katarina Nga/VOV1 
VOV4.Xơ Đăng - Tung roh hôp a măng tĭng hdrối, Kuô̆k hô̆i hiăng tơpui a hngêi hôp kân ‘na Tơdroăng tơkêa bro Luât tơmeăm tung têa (‘mâi hơ’lêh). Kố cho tơdroăng tơkêa bro ki kal, pói tơngah kô veăng tah lôi mâu tơdroăng ki tơvâ tơvân, ki tá hâi tơtro dêi luât pơkâ ki hdrối nah.

Ing mê, ah, kô ai troăng pơkâ ăm xiâm kơnhŏng têa ki kuăn pơlê pin vâ xúa, tơniăn ‘na tơdroăng xúa têa. Mâu kăn pâ thế, kal athế pơkâ i nhên hnoăng cheăng, túa pơkâ cheăng, kring vế, rak ngăn ki tơdâng tơ’mô tung xúa têa. 
Tơpui tơno a hngêi hôp, ki hên mâu kăn tối tiah kố, kal athế ‘mâi hơ’lêh Luât kong kế têa, vâ bro klêi troăng pơkâ luât ‘na pơkuâ ngăn têa tung pơla kal thăm mơdêk rak vế ai tŭm têa, ‘mâi mơnhông mâu tơdroăng ki tá hâi pêi pro klêi, u ối trâm tung hnoăng cheăng pơkuâ ngăn têa. 
Ăm rơkong tơpui tối nhên tung Kơxop hlá mơéa luât, pôa Dương Tấn Quân, Kăn Kuô̆k hô̆i kong pơlê Bà Rịa - Vũng Tàu ai tối tiah kố, ối ai tơdroăng ki tá hâi môi tuăn ‘na hnoăng cheăng pôu râng pơkuâ ngăn tơnêi têa ‘na kong kế, kal séa ngăn vâ ví tơdroăng ki ôh tá tơdâng tơ’mô.
“Mâu tơdroăng pơkâ ‘na hnoăng cheăng pơkuâ rak ngăn têa, kong kế, tơmeăm tung têa dêi mâu Khu xiâm, kơvâ cheăng tơnêi têa xuân môi tiah dêi kong pơlê xuân tá hâi pơkâ nhên khât, tá hâi rak tơniăn krá ƀă tŭm. Tá hâi mơhno nhên hnoăng cheăng dêi Khu xiâm tơpui kâ môi tiah lâi ‘na tơrŭm cheăng ƀă kong têa ê rak vế tơniăn kơnhŏng têa dêi tơnêi têa, kong têa ê, hnoăng cheăng pôu râng dêi Khu xiâm ngăn Kŏng an, Khu xiâm pơkuâ ngăn lêng ‘na rak vế ai tŭm têa, tơniăn krúa kơnhŏng têa lơ kơdroh mâu tơdroăng ki tơdjâk ‘mêi dêi kơnhŏng têa”.
Ki khât ga nôkố a mâu kơpong hngế hngo, kơpong ki xơpá ‘na cheăng kâ, lơ mâu kơpong ki ôh tá ai têa kuăn pơlê xơpá vâ ai bê têa krúa ăm tơdroăng ki ôu kâ hum roh. Thăm nếo, hên tíu môi tiah a pơlê kong kơdrâm xuân ôh tá bê têa, ai mâu tíu ai têa la ôh tá chiâng xúa xua têa gá tro ‘mêi. Vâ pơkâ tơleăng tơdroăng kố, hên rơkong tơpui tối pâ thế, ‘mâi rơnêu Luât tiô troăng pơkâ tơtro ƀă mâu tơdroăng ki kal ai tơdjâk troh kong kế têa; pơcháu hnoăng cheăng ăm mâu khu xiâm, kơvâ cheăng pơkuâ ngăn tro tiô pơkâ hnoăng cheăng hiăng châ pơkâ a mâu luât ki ai tơdjâk troh. 
Pôa Tráng A Dương, kăn Kuô̆k hô̆i teăng mâ kong pơlê Hà Giang tối:
“Hên xiâm kối pro têa chiâng xiâ, ‘mêi tơdjâk troh hên kơvâ cheăng môi tiah: tung pơla pêi pro hơ’lêh, ko ‘nhiê kong, xúa phon hóa học, pơkeăng rak vế xôh kơdê oâ hdrong tung pêi chiâk deăng, têa mơ’no ing hngêi kơmăi, mơjiâng bro, tê mơdró kế tơmeăm ƀă hên ki ê. 
Á pâ thế kơ koan pơtối chêh bro kơxop hlá mơ-éa pơtối hriăn ngăn, ‘mot tơ’nôm mâu tơdroăng pơkâ xuân môi tiah hnoăng cheăng pôu râng dêi Khu xiâm, kơvâ cheăng, mâu khu tơrŭm, mâu ngế krê ki ai tơdjâk troh tung tơdroăng rak ngăn hbrâ mơdât pôi tá ăm têa xiâ, ‘mêi vâ bro tíu ki tơtro tŭm ăm tơdroăng ki xúa, pơkuâ ngăn têa; vâ rak vế tơniăn bê têa tơnêi têa”.

‘Na chêh inâi, hbru mơ-éa phêp tí tăng, xúa kong kế ‘na têa, ai mâu rơkong tơpui tối tiah kố, kal séa ngăn, mơhno nhên ngế ki lâi athế chêh inâi, ngế ki lâi athế hbrâ ăm mơ-éa phêp, ngế ki lâi ôh tá kal athế chêh inâi, hbru mơ-éa phêp vâ ví bô bối mê chiâng hiât lôi; pêi pro nhên hnoăng pơkuâ, hnoăng cheăng pôu râng tung pơla chêh inâi, hbru mơ-éa phêp tí tăng, xúa kong kế ‘na têa. Pôa Khang Thị Mào, kăn Kuô̆k hô̆i kong pơlê Yên Bái tối tiah kố:
“Pơkâ ‘na chêh inâi, hbru hlá mơ-éa phêp tí tăng, xúa kong kế ‘na têa pơkâ akố ai rah xoăng khu ngế cho mâu kơ koan ai hnoăng pơkuâ chêh inâi hbru ăm mơ-éa phêp tí tăng, xúa kong kế ‘na têa, la ôh tá pơkâ hnoăng pơkuâ pôu râng ƀă tơrêm to kơ koan. 
Tiah mê ôh tá ‘nâi nhên hnoăng pơkuâ mâu kơ koan gá troh lâi, á tối tiah kố athế ‘mâi rơnêu, ‘mot tơ’nôm tơdroăng kal kố tiô troăng pơkâ nhên ‘na hnoăng cheăng dêi mâu kơ koan pơkuâ tơnêi têa, tung tơdroăng ki hbru ăm mơ-éa phêp tí tăng kong kế ‘na têa”.
Tơdjâk troh pơkâ ‘no liăn pêi cheăng, mơjiâng bro rơchoâ têa, sap ing tơdroăng ki ai khât a kong pơlê, jâ Cha Ma Lé Thị Thủy, kăn teăng mâ Kuô̆k hô̆i kong pơlê Ninh Thuận pâ thế, kal hriăn ngăn ‘mot tơ’nôm tơdroăng ki xúa kong kế, tơmeăm tung têa, xo rơkong tơpui tối dêi pơlê pơla tíu kuăn pơlê ối, malối cho tíu ki kuăn pơlê ối kơpong ai têa:
“Ki kal dêi mâu rơchoâ têa a Ninh Thuận ki hên cho mâu long têa ki kŭn, hmâ ôh tá bê têa vâ tôh ăm mâu tơmeăm khoăng a rơnó tôu la athế mơ’no têa hên tung rơnó tôu. Kuăn pơlê xuân ối tơkôm a tơnêi têa ‘no liăn vâ bro mâu rơchoâ têa ki kân vâ tung pơla rơnó mê hngê ‘măn kơdĭng vâ tôh ăm kế tơmeăm tung rơnó tôu. 
Laga, tiô á mâu troăng hơlâ tŏng kum kal ai tơdroăng ki tơrŭm ƀă tŏng kum dêi rơpó. Mâu túa pơkâ dêi Luât kong kế ‘na têa ki ‘mâi hơ’lêh bu châ tơƀrê tâng rak vế pêi pro xua mâu kơxô̆ liăn mơ’no bro mâu kế tơmeăm ki kal ing mâu troăng hơlâ môi tiah: tơdroăng cheăng tung la ngiâ ‘na pơkâ ‘no liăn, ‘na mơjiâng bro, xing xoăng liăn tơtro ƀă teăm tơdrêng”.
Mâu kăn xuân pâ thế kal mơjiâng bro luât ăm tơdroăng ki pơkuâ ngăn kong kế ‘na têa tơnêi têa tung tơdroăng kong ngê̆ kơxô̆. Tiô pôa Thạch Phước Bình, ngế ki lo ing Trà Vinh, kal hơ’lêh túa pơkuâ rak ngăn kong kế têa tiô troăng ki tâ tá, veăng kum rak vế tơniăn tơdroăng mơnhông cheăng kâ ƀă rak vế kong kế ki chiâng xêh. 
Tơpui tối leăng ‘na mâu tơdroăng ki mâu kăn tối a rôh hôp tơpui tơno pôa Đặng Quốc Khánh, ngế xiâm pơkuâ ngăn kong kế tơmeăm khoăng tung têa, a tơnêi ƀă hyôh kong prâi ăm ‘nâi:
“Mâu tơdroăng ki xoăng râ xoăng hnoăng pơkuâ tung Kơxop hlá mơ-éa luât vâ klâ, pơkuâ ngăn tơnêi têa. Nôkố, tơdroăng ‘na têa kố châ mâu khu xiâm kơvâ cheăng, tá Khu xiâm ngăn kế tơmeăm tung têa, a tơnêi ƀă hyôh kong prâi, Khu xiâm mơjiâng bro kế tơmeăm khoăng pơkuâ ngăn têa krúa kơphô̆, Khu xiâm ngăn kơmăi kơmok ƀă tê mơdró, Khu xiâm ngăn chiâk deăng bro tiah lâi vâ pôi tá pêi pro đi đo mâu tơdroăng tung mâu luât môi tiah Luât hbrâ ví kong mê khía mơhot têa kân lân lu, Luât rơchoâ têa, Luât pêt kong, kơ koan chêh bro hlá mơ-éa kô pơtối séa ngăn luât kế tơmeăm, bro tiah lâi vâ mâu luât tơdâng tơ’mô xoăng râ xoăng hnoăng pơkuâ tŭm ƀă nhên. 
Tung kơxop hlá mơ-éa Luât kô séa ngăn mâu troăng hơlâ tung mê ai troăng hơlâ kơdĭng têa, xúa têa, xúa khoa hok pơkuâ ngăn ‘na tâ tá hdrối. Nôkố, pin dế xúa tá hâi tơƀrê ‘na têa, mê tung luât mơhnhôk xúa têa tâ tá tơƀrê má môi, pơtối tơmâng ngăn ‘no liăn cheăng mơjiâng bro rơchoâ têa, vâ tung pơla kong tôu mơdrăng khăng khoăng ai têa tôh, tro kong mê têa kân lân lu a rơnó ê, mê tơdroăng ki mơ’no, pơkuâ ngăn, xúa têa rak vế ki tơƀrê cho ki kal”.

Tơplôu: Katarina Nga/VOV1 

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC