A Dak Lak, tiô jâ Hồng Len, Kăn phŏ pơkuâ rơpŏng – rêh ối pơlê pơla – cheăng kâ Khu pơkuâ vâi kơdrâi kong pơlê Dak Lak, mâu hngêi trung tung kong pơlê klêi kơ’nâi mot hơnăm hriâm nếo hiăng mơjiâng châ hên Kâu lăk ƀô̆ “Kăn pơkuâ dêi tơdroăng pơ’lêh’’. Tơdroăng pêi cheăng dêi Kâu lăk ƀô̆ tơkŭm tung tối tơdroăng kal tơdroăng ki rơkê tơ’nôm ‘na hiâm mơno rơxông hơnăm, kơdrâi kơnốu; pơ’lêh hlê plĕng, xut tah lôi tơdroăng tơmiât ôh tá tro ‘na vâi kơdrâi vâi kơnốu; hnê tơ’nôm mâu tơdroăng rêh ối ‘na ti tăng ‘nâi plĕng tơdroăng hlê plĕng, tơdroăng trâm mâ tơpui tơno tung rơpŏng, hngêi trung, pơlê pơla; tơkŭm po mâu tơdroăng xah hêi, xah tơdroăng ki lĕm tro ƀă rêm rơxông...

“Kâu lăk ƀô̆ kăn pơkuâ” mê hiăng châ mơjiâng, Khu pơkuâ vâi kơdrâi kong pơlê xuân hiăng tơrŭm ƀă mâu kơvâ hiăng châ mơjiâng. Laga tung pơla mâu muăn hok tro pơtê hriâm a rơnó pơtê mê ai hrá. Nôkố mâu muăn hiăng vêh lăm hriâm mê ngin pơtối mơhnhôk mơjiâng tơ’nôm hên Kâu lăk ƀô̆. Xuân hiăng châ mơjiâng châ hên’’.

Ing troăng pêi, vâi hdrêng, ki má lối cho vâi hdrêng kơdrâi châ tối tung tơdroăng ki tơmiât dêi tơná; tơdâng pơla kơdrâi kơnốu pơla vâi hdrêng kơnốu ƀă vâi hdrêng kơdrâi tung rơpŏng, tung hngêi trung ƀă châ pơlê pơla gâk kring. Ki ê, mâu vâi o ối châ hbrâ tơdroăng ki rơkê, tơdroăng ki vâ gak kring dêi tơná ƀă tơleăng mâu tơdroăng ki tơdjâk troh châ chăn tơná.

Jâ Tô Thị Tâm, Kăn hnê ngăn Khu pơkuâ vâi kơdrâi kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, sap ing ai troăng hơlâ dêi Chin phuh ‘na tơdroăng pơkâ xiâm tơnêi têa mơnhông cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă kong ngo ƀă tơdroăng hnê mơhno ing Khu xiâm pơkuâ vâi kơdrâi Việt Nam, Khu pơkuâ vâi kơdrâi kong pơlê Dak Lak hiăng thâ pêi pro tơdroăng mơjiâng pơkâ ƀă tơdroăng pêi:

“Khu pơkuâ vâi kơdrâi ngin xuân hiăng tơkŭm po hên tơdroăng tơmiât troh pơlê pơla. Tung mê, tơkŭm po chiâng mâu Kâu lăk ƀô̆ ‘’Kăn pơkuâ dêi tơdroăng pơ’lêh’’. Apoăng hiăng tơdah châ tơdroăng môi tuăn ƀă môi tuăn hên dêi kuăn pơlê ƀă apoăng hiăng ai mâu tơdroăng hlê plĕng lĕm tro ‘na tơdroăng pêi pro kố’’.

Vâ rak châ tơƀrê mâu Kâu lăk ƀô̆, jâ Tô Thị Tâm, Kăn hnê ngăn Khu pơkuâ vâi kơdrâi kong pơlê Dak Lak tối: Ƀă mâu Kâu lăk ƀô̆ “Kăn pơkuâ dêi tơdroăng pơ’lêh’’, Dak Lak mơnhên tơdroăng păn tơdroăng pêi pro cho hnoăng cheăng ki má môi. Kong pơlê xuân ôh tá pơkâ tơdroăng kơtâu tiô kơxô̆ tơdroăng cheăng mê pơkâ tiô ki dâi lĕm, châ tơƀrê păng ‘nâng:

“Ki mê môi tiah pin hiăng ‘nâi, tơdroăng ki mê xuân ai a mâu pơlê pơla. Tá tung kong pơlê xuân tiah mê. Drêng môi tơdroăng pêi, môi tơdroăng pêi cheăng lơ môi tơdroăng pêi cheăng ki lâi ‘lo pin pêi pro, tâng pin ôh tá pơtối tiô, mơhnhôk, ôh tá pơtối séa ngăn, mơnhên tiô rêm hneăng mê tơdroăng pêi apoăng mê tơdroăng pêi apoăng môi tiah ki a ngâ, kơ’nâi mê chôa ‘lâng krăm, ai drêng tơpâ hlối. Xua mê, mê ngin drêng tơdroăng pêi pro mê thế păn tơdroăng pêi cheăng, rak ƀă mơjiâng tơdroăng pêi cheăng, châ tơƀrê ƀă ki châ tơƀrê dêi tơdroăng á pơkâ má môi’’.

A mâu kong pơlê Dak Nông, Kon Tum, Gia Lai, Lâm Đồng, hrĭng troăng pêi Kâu lăk ƀô̆ “Kăn pơkuâ dêi tơdroăng pơhlêh”  xuân chôa ‘lâng mơhno mâ. Tơdroăng mơjiâng troăng pêi hiăng tŏng kum khu râ kăn pơkuâ kong pơlê, mâu kơ koan cheăng pêi pro lĕm tro mâu tơdroăng, troăng hơlâ tơdjâk troh vâi hdrêng; tŏng kum mâu thái cô pêi pro lĕm tro mâu tơdroăng hnê hriâm am hok tro ƀă mơdât pâm xiăn kơdrâi kơnốu, pro pơlăm pơlối vâi hdrêng kơdrâi, tê mơdró, rup ƀă xo on veăng tá hâi tro hơnăm a vâi hdrêng.

A kong pơlê Kon Tum, Khu pơkuâ vâi kơdrâi tơring Đăk Glei tơrŭm ƀă Ƀơrô pơkuâ hnê hriâm ƀă hnê mơjiâng tuăn ngôa rơkê tơring tơkŭm po mơjiâng ƀă mơhno mâ 6 Kâu lăk ƀô̆ “Kăn pơkuâ dêi tơdroăng pơ’lêh” a pơlê pơla ƀă mâu Hngêi trung râ má môi – râ má péa tung tơring. Rêm Kâu lăk ƀô̆ châ mơjiâng ai sap ing 15 troh 30 ngế, cho mâu vâi o hok tro sap ing lâm 6 troh lâm 9 (ai tá kơnốu ƀă kơdrâi), teăng mâ ăm khu lâm, hơnăm.

Pakĭng mê, ai Khu pơkuâ sap ing 3 troh 5 ngế; Ngế ki ối tâng tối tơbleăng sap ing 1 troh 2 ngế cho thái cô pơkuâ lơ thái cô ki hnê. O Y Ngọc, Hngêi trung râ má péa phôh thong pơlê kân Đăk Glei veăng Kâu lăk ƀô̆ “Kăn pơkuâ dêi tơdroăng pơ’lêh” tối ăm ‘nâi:

“Ki xiâm á veăng Kâu lăk ƀô̆ cho á vâ châ troh lâp lu pơtâng hnê tối dêi Kâu kăn ƀô̆ troh tâi tâng mâu pú hmâ hok tro tối krê ƀă kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo tối tơdjuôm ‘na tơdroăng pơ’lêh tung tơmiât dêi rêm ngế. Kâu lăk ƀô̆ ai hên tơdroăng pêi cheăng vâ kum hok tro hbrâ mâu tơdroăng, troăng pêi tơdjâk tơdâng tơ’mô pơla kơdrâi ƀă kơnốu ƀă gâk ngăn vâi hdrêng. Xua mê, Kâu lăk ƀô̆ ‘’Kăn pơkuâ dêi tơdroăng pơ’lêh’’ cho tơdroăng ki djâ troăng ahdrối tung tơdroăng mơjiâng pơlê pơla tơniăn ƀă ôh tá ai pâm xiăn kơdrâi kơnốu’’.

Mâu ngế tung Kâu lăk ƀô̆ “Kăn pơkuâ dêi tơdroăng pơ’lêh” kố cho mâu ngế ki djâ troăng ahdrối tung pêi pro pơ’lêh hlê plĕng, xut tah lôi troăng tơmiât ôh tá tro pơla kơdrâi ƀă kơnốu, khôi túa ki ôh tá lĕm tro, mơjiâng châ tơdroăng tŏng kum vâ mâu pú hmâ hơnăm ối nếo tung tơdroăng mơjiâng pơlê pơla tơniăn ƀă ôh tá ai pâm xiăn pơla kơdrâi kơnốu a pơlê, hngêi trung. Tơdrêng amê, tơdroăng mơjiâng mâu Kâu lăk ƀô̆ vâ hbrâ ăm vâi hdrêng mâu tơdroăng ki rơkê, tơdroăng tơdjâk troh tơdâng tơ’mô ƀă gâk ngăn vâi hdrêng.

Ing mê, mơjiâng tơdroăng ki pơ’lêh ‘na hiâm mơno, hlê plĕng ƀă tơdroăng tơpui kâ tung tơdroăng mơdât ƀă hbrâ ví pâm xiăn, pro pơlăm pơlối vâi hdrêng kơdrâi; mơdêk hlê plĕng, hiâm mơno ƀă tơdroăng pêi pro dêi vâi hdrêng, thái cô, nôu pâ tung pêi pro hnoăng mơngế ƀă hnoăng dêi vâi hdrêng, gak ngăn vâi hdrêng hluăn ing tơdroăng pâm xiăn, pro pơlăm pơlối, mơ’nêa, tê mơdró, rup vâi hdrêng ƀă xo on veăng tá hâi tro hơnăm.