Nếo achê kố, Khu ngăn Kuăn pơlê pêi chiâk deăng Dak Lak hiăng tơkŭm po roh hôp vâ pơkâ tơdroăng tơkêa bro “Mơnúa pêt plâi sầu riêng xúa kŏng ngê̆ chal nếo ƀă tơrŭm mơjiâng túa pêt plâi sầu riêng hnối pêi adrêng ƀă ôm hyô ngăn ‘na chiâk deăng”. Tơdroăng tơkêa bro kố hiăng châ khu ngăn ‘na kuăn pơlê pêi chiâk deăng kong pơlê Dak Lak tơrŭm ƀă khu ki mơ’no liăn tŏng kum pơkâ pêi pro a Khu pêi cheăng tơrŭm pêt plâi sầu riêng Thông Phong, cheăm Krông Nô, tơring Lăk, kong pơlê Dak Lak. Kố cho Khu pêi cheăng tơrŭm pêt plâi sầu riêng ki apoăng châ mơjiâng pro a kong pơlê ing hơnăm 2022, apoăng nah bu ai 10 rơpŏng ki veăng pêi, ki hên to hdroâng kuăn ngo, dế mê nah tơnêi pêt plâi sầu riêng bu ai 15 ha, xiâm châ 1 troh 8 hơnăm pêt tê.

A roh hôp mê, mâu ngế ki hôp hiăng tơpoi tơno trâu rơdâ ‘na mâu tơdroăng ki xiâm dêi tơdroăng tơkêa bro, tơdroăng ki hlo ga chiâng ai khât, tơrŭm ƀă mâu túa pêi pro, hnoăng cheăng dêi tơdroăng tơkêa bro ƀă tơdroăng cheăng, tơdroăng tơkêa pêi ƀă kong pơlê. Pôa Chu Văn Thông, Kăn hnê ngăn Khu pêi cheăng tơrŭm pêt plâi sầu riêng Thông Phong ai tối:

“Tâng tơdroăng tơkêa bro kố châ ƀlêi chiâng mê mâu ngế ki pêi pêt kô ai kế tơmeăm tơniăn. Kơnôm ing khu râ kăn pơkuâ, Vi ƀan hnê ngăn, Khu ngăn kuăn pơlê pêi chiâk, mâu khu râ, kơvâ cheăng dêi kong pơlê tŏng kum ăm mah kơxô̆ vâ kuăn pơlê tơniăn pêi chiâk pêi deăng, mơhno tối ‘na tơdroăng ki pêi lo kế tơmeăm krúa lĕm”.

Mâu kăn xuân veăng tơpui tơno ‘na tơdroăng ki kal tung mơjiâng, mơnhông khu pêi cheăng tơrŭm ‘na xúa kŏng ngê̆ ki rơkê plĕng, tơrŭm pêi chiâk pêi deăng ƀă tê mơdró kâ ing ôm hyô; tơdroăng ki veăng pêi dêi mâu rơpŏng pêi chiâk deăng mơngế hdroâng kuăn ngo; ki hơ’lêh túa pêi chiâk pêi deăng dêi kuăn pơlê tối tơdjuôm ƀă mơngế hdroâng kuăn ngo a kong pơlê kố tối krê.

Jâ Lại Thị Loan, Kăn hnê ngăn Khu pêi chiâk deăng kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, roh hôp kố cho hvêa chêng prôk ki mơ’nui vâ chêh bro hlá mơ-eá pâ thế, pêi pro klêi tơdroăng tơkêa pêi hdrối vâ pơkâ pêi pro tung la ngiâ kố ah.

“Tâi tâng mâu rơkong veăng tơpui tối a roh hop mê kô kơnía git khât vâ ing mâu rơkong veăng tơpui tối, hnê khĕn ki ngin hiăng châ chêh xo vâ tơdroăng tơkêa bro châ pơkâ pêi pro tơtro ki păng ‘nâng. Ing mâu tơdroăng cheăng khoa hok, ing tơdroăng pơkâ dêi luât vâ ngin pêi pro tro, ing mê, vâ la ngiâ kố ah kô châ chiâng pêi pro tiô tơdroăng hiăng pơcháu”.

Tung 2 hơnăm, tơdroăng tơkêa bro kô pơkâ pêi mâu tơdroăng hnê hriâm, hnê djâ tơdroăng ki trâu rơdâ tâ, veăng kum ƀă hriâm tâp mâu tơdroăng ki ai păng ‘nâng vâ tơdjêp pơla mâu ngế kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng ki pêt loăng plâi sầu riêng, xúa kŏng ngê̆ ki rơkê plĕng ‘mot tung pêi chiâk pêi deăng, mơjiâng mâu kơdrum ki djâ troăng hdrối ki pêt loăng plâi sầu riêng hnối pêi adrêng ƀă tơdroăng ôm hyô ngăn ‘na pêi chiâk pêi deăng.

Ki xiâm dêi tơdroăng tơkêa bro kố cho thăm mơdêk ki hlê plĕng dêi kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế ƀă tơrŭm mơnhông pêi cheăng kâ tơdjuôm xúa tơdroăng ki hơ’lêh dêi kŏng ngê̆; mơnúa pêi tiô túa kŏng ngê̆ ki rơkê (app Nextfarm) vâ tí tăng séa mơnhên ngăn túa ki rak ngăn plâi sầu riêng ƀă veăng tê mơdró kâ điê̆n tưh a Dak Lak. Mơjiâng bro túa kơdrum deăng pêt plâi sầu riêng ki ai pêi adrêng ƀă ôm hyô tung pêi chiâk pêi deăng a cheăm Krông Nô, tơring Lăk, ing mê, po rơdâ troh mâu tơring, cheăm ki ê tung kong pơlê.

A Tây Nguyên, Lâm Đồng cho kong pơlê ki apoăng dêi tơnêi têa hiăng pơkâ pêi pro tiô túa ôm hyô pêi adrêng tá tơdroăng ôm hyô ngăn ƀă pêi chiâk pêi deăng. Troh a chôu phut kố, tâi tâng kơxô̆ liăn ki mơ’no vâ mơjiâng pro túa ôm hyô ngăn ‘na chiâk deăng dêi kong pơlê Lâm Đồng ai dâng 377 rơtal liăn, pêt lối 300 ha. Tung mê, ai 212 ha tơnêi chiâk deăng, 9 ha tơnêi ki mơjiâng pro hngêi trăng, ki u ối cho tơnêi pêi pro mâu tơdroăng ki ê. Tiô jâ Đoàn Ngọc Bích, Kăn hnê ngăn Kŏng ti rôe ‘mot tê mơ’no tơmeăm Tám Trình, a tơring Lâm Hà, kong pơlê Lâm Đồng ai tối:

“Tíu ki ôm hyô dêi khu pêi cheăng tơdjâk troh kơphế. Ki xiâm dêi tơdroăng kố cho vâ ăm tơmối troh ôm hyô ‘na túa mơdâ pêt kơphế, uâ mơdiê, kơ-óu kơphế ga ti lâi. Maluâ ti mê, xuân dế ối tơvâ tơvân ‘na hồ sơ tơdjâk troh  ‘na luât. Tơdrêng amê, tơdroăng ôm hyô pêi chiâk pêi deăng ga ôh tá ai tơdroăng ăm tơmối ối pơtê koi luâ kơmăng, ôh tá ăm phep mơngế kong têa ê troh, xua mê, pin athế tí tăng hlê plĕng ‘na luât, vâ ai troăng hơlâ po ki nếo. Mê xuân cho môi tung mâu tơdroăng ki kân, pin kal athế po troăng ăm tơdroăng ôm hyô ngăn ‘na chiâk deăng kố”.

Pôa Phạm S, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Lâm Đồng vêh mơnhên, nôkố, túa ki pro ôm hyô kố hiăng châ pơtối mơdêk ivá cheăng, ki ai hlâu ƀă ki rơdêi, pêi pro châ tơƀrê khât mâu tơmeăm khoăng, ing tơnêi, hyôh kong prâi, hdrê loăng, vâ ing mê, pêi pro châ tơƀrê khât mâu tơmeăm khoăng mơjiâng mâu tơmeăm ki pêi lo ing chiâk deăng vâ mơhno tơbleăng ăm tơmối troh ngăn ôm hyô, tí tăng cheăng pêi, pêi lo tơ’nôm liăn ngân ƀă tơbleăng tối tơmeăm khoăng ing chiâk deăng dêi kong pơlê. Xua ti mê, tơdrêng ƀă tơdroăng tí tăng mâu troăng hơlâ vâ tah lôi ki xahpá, ối tơvâ tơvân, Lâm Đồng xuân pêi pro troh tơdroăng mơjiâng mâu túa cheăng ki nhên, tơleăng vâ thăm mơdêk ôm hyô ngăn ‘na chiâk deăng châ tơtêk.

Pôa Phạm S ai tối:

“Tung pơla hdrối mê hía nah, kong pơlê hiăng ai 33 tíu ôm hyô ngăn ‘na chiâk deăng, maluâ kơlo ‘no liăn mơjiâng pro ối iâ ƀă mâu tơmeăm pêi pro mê xuân u ối drăng tíu ki bô bối dêi pó. Tung la ngiâ kố ah, kong pơlê ai troăng hơlâ kơjo kum, hnê mơhnhôk mâu túa cheăng ki po rơdâ tơnêi chiâk deăng kân rơdâ tâ, vâ ing mê, rak vế tơniăn tung mơ’no liăn vâ mơjiâng pro mâu tơmeăm khoăng, kế tơmeăm ki ôh tá xê bô bối dêi pó, ing mê cho troăng hơlâ ki rơkê plĕng, tơtro vâ tê mơ’no a kơchơ, tơtro ƀă hyôh kong prâi. Mâu tíu ki ê xuân ôh tá tơ’lêi hlâu, ôh tá xê tíu ki lâi xuân chiâng pêi pro, Lâm Đồng tơ’lêi hlâu kô châ mơhnhôk pơtối mơdêk pêi lo kế tơmeăm vâ mơhno tơbleăng ăm tơmối troh ngăn tơdroăng ki ai krê xêh a kơpong kố ƀă mơnhông krá tơniăn tung la ngiâ”.