Để làm rượu hoẵng, quan trọng nhất là phải có gạo nếp nương thơm ngon. Gạo nếp trước khi xôi phải được ngâm qua đêm, vò đãi sạch, để ráo nước. Xôi chín được đổ ra nia có rải lớp lá chuối, đợi xôi nguội thì cho lên men. Theo những người có kinh nghiệm thì độ nóng nguội của xôi là yếu tố quyết định chất lượng của rượu. Xôi nếu lên men khi còn quá nóng dễ làm rượu bị chua, để nguội quá thì không thể thành rượu được.

2 tháng ủ trong chum mới thành rượu hoẵng

Bà Triệu Thị Tiếp, ở xã Phúc Lợi, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, tiết lộ: “Xôi sau khi đồ chín thì không được để nguội quá, tốt nhất phải còn hơi ấm một chút, nhất là với mùa đông rét thì việc lên men rất khó. Vì thế cần phải có kinh nghiệm thì rượu làm ra mới có chất lượng thơm ngon, ngọt. Trước khi lên men thì hòa một ít nước ấm để tưới, bóp để xôi không thành cục rồi mới rắc men”.

Men làm rượu hoẵng được làm từ nhiều vị thuốc quý, có mùi thơm dịu, tính ấm. Men được giã thành bột mịn rồi rắc lên nia xôi. Sau khi rắc  men, đảo đều nia xôi, lấy lá chuối phủ kín phía và đậy một lớp chăn ấm để rươụ nhanh lên men. Sau khi ủ 3-4 ngày thấy có mùi thơm, vị ngọt mới cho vào ủ chum, lấy lá chuối che kín phần miệng chum để rượu không bị bay hơi.

Rượu phải được ủ chum đến khi ngấu, phần bỗng nổi lên trên thì mới vắt lấy nước cốt, bỏ phần bã. Rượu sau khi vắt, lọc sạch được sử dụng ngay, hoặc bảo quan trong tủ lạnh thì thời gian sử dụng càng được lâu.

Rượu hoẵng sóng sánh như sữa

Ngày nay, rượu hoẵng không chỉ được đồng bào Dao đỏ Yên Bái sử dụng trong những dịp lễ tết, cưới xin hay vào nhà mới, mà nhiều gia đình còn làm để biếu tặng người thân, bạn bè. Có nhà đã bắt đầu làm rượu hoẵng để cung cấp cho các nhà hàng, bán theo đơn đặt hàng của du khách yêu thích loại  rượu này. Vì thế, rượu hoẵng của người Dao đỏ ngày càng được nhiều người biết đến. 

Chị Hoàng Thị Sinh, ở tổ 8, phường Tô Hiệu, thành phố Sơn La, cảm nhận: “Từ bé tôi đã được thưởng thức rượu hoẵng của người Dao. Phụ nữ uống rượu này rất tốt cho da, cho tiêu hóa. Một số bạn của tôi ở xuôi và ở tỉnh Sơn La này khi được uống rượu hoẵng đều rất thích”.

Thiều Nghiệp/VOV-Tây Bắc