VOV4.Bahnar – Hăm tơdrong mă hơyuh tô̆ ‘mi tơplih roi năr roi kơnê̆, tơdrong “gô đak plenh” vă choh jang xa jing tơhlăk tơhlĭn. Kơyuơ noh, tơdrong axong ming man dơnâu pơnơ̆ đak tơ̆ Tây Nguyên, ‘măn ăn kon pơlei, mă kăl noh kon pơlei kon kông hơtŏk choh jang xa jing gĭt kăl hloh, păng đei Khul kơpal teh đak tơrĕk jang hloh.

Đơ̆ng jên mong trung ương, jăl xơnăm 2015 - 2020, dêh char Gia Lai đei axong ming man 8 dơnâu pơnơ̆ đak tơm, hăm kơsô̆ jên huach jê̆ 2.000 tih hlj, ‘măn ruih ăn hloh 12 rơbâu ha ‘long pơtăm păng axong đak xŏ nhă ăn kơ rơbăn unh hnam kon pơlei lơ̆m tơring pơkăp jang. Lơ̆m kơsô̆  8 tơdrong axong đei ming man, minh ƀar tơdrong ming man đei jên axong jang tih nhen: Dơnâu mong đak Tầu Dầu kơ apŭng Đăk Pơ jê̆ 200 tih hlj; Dơnâu đak Plei Thơ Ga lơ̆m apŭng Chư̆ Sê 229 tih hlj, Dơnâu đak Ia Rtô lơ̆m thĭ xăh Ayun Pa 200 tih hlj; Pơnơ̆ đak Pleikeo tơ̆ apŭng Chư Pưh 120 tih hlj.   

Jing minh dêh char choh jang xa, đak ruih gơnơm lơ̆m đak ‘mi đĕch, noh tơdrong axong ming man dơnâu pơnơ̆ đak hăm Gia Lai jing kăp gĭt hloh lơ̆m tơdrong xek tơlang dôm tơnap tap găh đak xŏ nhă, đak choh jang kơ kon pơlei, tơgop kăp gĭt lơ̆m tơdrong pơm kiơ̆ pơkăp hơtŏk mŭk drăm – tơpôl lơ̆m dêh char. Kơyuơ noh, ăh 8 dơnâu pơnơ̆ đak dơnơm đei trung ương axong man đơ̆ng xơnăm 2015 – 2020 đei keh đang, tơmơ̆t yua gô pơjing lơ trong hiôk vă choh jang xa Gia Lai pơtoi hơtŏk tơ iung, vei xơđơ̆ng kăp gĭt lơ̆m xơđơ̆ng mŭk drăm păng tơdrong erih kon pơlei lơ̆m tơring pơm jang.

Tơ̆ dêh char  Đăk Lăk, dôm tơdrong ming man dơnâu pơnơ̆ đak đei tơrĕk axong jang, mă kăl noh dôm dơnâu pơnơ̆ đak ‘măn ăn tơdrong choh jang xa hăm kon pơlei kon kông. Unh hnam yă Ma Thị Sinh, tơ̆ thôn 9, xăh Chư̆ San, apŭng M’Drăk, dêh char Đăk Lăk jing minh lơ̆m dôm unh hnam mă blŭng tơ̆ tơring teh man dơnâu pơnơ̆ đak Krông Pách thươ̆ng truh oei tơ̆ anih pơkăp kơsô̆ 1, xăh Chư̆ Ea Lang, apŭng Ea Kar: “Đe met tơ̆ xăh noh tơrĕk, tơgŭm unh hnam bơ̆ hnam, chă tung tơmam drăm tŏk jur. Xăh tơrĕk tơgŭm noh ‘lơ̆ng bơih. Hnam inh đei 5 sao na, 5 sao mir, ning mônh kơnh noh kơchăng năm jang bơih”

Ƀok Trần Văn Thanh – Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Chư̆ Elang, apŭng  Ea Kar ăn tơbăt: rim unh hnam yông năm oei tơ̆ anih ‘nao, xăh vei xơđơ̆ng rim unh hnam 1 sao teh oei, 5 sao teh pơtăm ƀa păng 5 sao teh mir, kiơ̆ trŏ pơkăp jang đơ̆ng dêh char tơchơ̆t. Tơdrong pơm jang ƀônh ƀŏ ăn kon pơlei ƀơ̆t dơnâu pơnơ̆ đak Ea Rớt, minh tơdrong jang lơ̆m pơkăp ming man Dơnâu pơnơ̆ Krông Pách thươ̆ng oei kơtă ăh anih pơkăp oei ‘nao, axong đak ruih xơđơ̆ng: “Xăh xơkơ̆t âu jing xơnong jang chĭnh trĭ kăp gĭt hloh. Nhen tơlĕch mă blŭng noh tơring duh hlôi axong khul jang vă pơm thoi yơ ăh kon pơlei đơ̆ng găh ti truh oei noh gơh xơđơ̆ng tơdrong erih, găh tơpôl noh xơđơ̆ng ‘lơ̆ng, đơ̆ng rŏng kơ noh tơdrong choh pơtăm”

Tây Nguyên đei xơkơ̆t jing tơring đei lơ tơdrong pran lơ̆m hơtŏk dôm tơmam drăm choh pơtăm dơnơm tĕch ăn teh đak đe, đei lơ trong hiôk lơ̆m pơtăm ‘long xa plei đei kơjă kăp găh mŭk drăm kơ teh đak bơ̆n. Kơyuơ noh, minh lơ̆m dôm tơrĕk tih hloh đơ̆ng Khul kơpal teh đak hăm Tây Nguyên lơ̆m lơ xơnăm kơ âu noh axong ming man dơnâu pơnơ̆ đak, pơm trong hiôk ăn tơring teh âu hơtŏk tơ iung. Lơ hlj axong đơ̆ng jên mong Trung ương păng jên mong tơ̆ tơring hlôi đei axong vă ming man dơnâu pơnơ̆ tih iĕ ‘măn ăn tơdrong hơtŏk tơ iung kơjăp kơ Tây Nguyên, ‘măn ăn kon pơlei kon kông hơtŏk tơ iung. Păng lơ̆m khei năr truh, dơnâu pơnơ̆ đak ‘măn ăn Tây Nguyên hơtŏk tơ iung duh đei tơrĕk kăp gĭt.

Kiơ̆ pơkăp atŭm, kơsô̆ jên axong ming man dơnâu pơnơ̆ đak tơring Tây Nguyên đơ̆ng xơnăm 2030, xơkơ̆t truh xơnăm 2050, noh pơhlom 103 rơbâu tih hlj. Kơsô̆ jên pơm jang đei axong đơ̆ng jên mong teh đak rim xơnăm, jên jang lơ̆m tơpôl, păng tơgop đơ̆ng kon pơlei đei yua lơ̆m tơring ming man...

Găh tơdrong ming man, tơring gô đei akŏm ming hơmet dôm dơnâu pơnơ̆ tơm, dơnâu pơnơ̆ hư răm...; ming man păng keh đang dôm dơnâu pơnơ̆ đak tih, tơroh tơring âu hăm tơring nai ‘măn ăn lơ tơdrong jang. Atŭm hăm noh, hơlen tơdrong iŏk đak, pơchoh đak đơ̆ng dôm dơnâu đak hnam kơmăi unh hơyuh tơ̆ thong đak krong tơring Tây Nguyên axong đak ăn tơdrong choh jang xa kiơ̆ trong ‘nao, tơring pơtăm hơdrĕch ‘long minh anih; pơdjoi đing pơro đak đơ̆ng dôm dơnâu mong đak; hơtŏk hơmet dơnâu iơ iĕ mong đak tơ̆ anih teh krang; iŏk yua trong ruih đak ‘nao rơgei vă mong ƀiơ̆ đak; iŏk yua dôm dơnâu đak kiơ̆ pơkăp tơroh dôm dơnâu đak mong...

Tơring thong đak krong Sê San păng tơring tơjê̆ gô đei 408 dơnâu pơnơ̆ đak đei man ‘nao, ming hơmet; Tơring thong đak krong Pa păng tơring tơjê̆ đei 345 dơnâu pơnơ̆ đak man ‘nao, ming hơmet; Tơring thong đak krong Đồng Nai păng tơring tơjê̆ đei 646 dơnâu pơnơ̆; Tơring thong đak krong Srêpôk păng tơjê̆ hăm 707 dơnâu pơnơ̆ đak.

Lan chih păng pơre nơ̆r