Tơring pơtăm sầu riêng VietGap kơ grŭp 100 unh hnam tơ̆ xăh Ea Knuêch, dêh char Đắk Lắk, pơyan ‘nâu plei hơtriu hơtrăo đĭ vă truh năr phĕ bơih. Yă bơngai pơdro apinh răt ƀât blŭng pơyan phĕ tŏ sĕt ƀiơ̆ lơ pơting hăm pơyan adrol ki păng đon pơngơ̆t hơmơt rơkăh kơchơ̆t kâm lơ̆m plei ‘long kŭm đei ƀôh tơ̆ lơ pơgar ‘long, mă lei rim unh hnam lơ̆m grup oei hơđơ̆ng jơhngâm tơmam kơdih jang đei gô pơm lăp hăm dôm tơdrong hơgăt tôch kơhret hrei ‘nâu.

Ƀok Lê Văn Hùng, 1 ‘nu tơ ‘ngla pơgar ‘long lơ̆m grŭp tơroi, đĭ đăng 100 héc ta teh pơtăm ‘long tơ̆ âu đei ƀơk ăn Kơsô̆ tơring pơtăm ngăl. Rim pơgar ‘long kŭm đei tơmât lơ̆m trong jang hơdoi hăm anih tĕch mơdro, đơ̆ng tơmât jang blŭng a truh tơ̆ plei ‘long, trong vei lăng, đei bơ̆ jang kơjăp ‘lơ̆ng: “Rim unh hnam athei pơkăp pơm kiơ̆ trong jang đơ̆ng xăy phŏng truh tơ̆ hơmet plei ‘long đơ̆ng rŏng kơ phĕ. Anih tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe vang jang hpơdoi hăm nhôn chă dăr lăng, vei kơjăp tơdrong yoa pơgang, phŏng. Tơdăh ƀôh đei tơdrong hlich ‘nŏh gô đei trong hơmet tơtom hloi. Gơnơm thoi noh, đon lui đơ̆ng anih răt iŏk tơmam roi sơđơ̆ng ƀiơ̆”.

Choh jang hơdai hăm pơm hơtŏk kơjă tơmam dang ei tŏk bŏk đei lơ anih tĕch mơdro păng unh hnam tơ̆ Tây Nguyên jang kiơ̆, hơnhăk ba iŏk yoa lơ. Kŭm hăm “kơ̆l gre” Đắk Lắk, dôm tŏ “kiĕng gre” jang găh kơloăi ‘long ‘nâu nhen: Gia Lai, Lâm Đồng.. kŭm đei ƀơk truh kơhrĕng kơsô̆ tơring pơtăm păng dôm jĭt anih tăh plei sầu riêng lơ̆m tơpu. Ƀok Dương Mah Tiệp – Phŏ Kơdră vei lăng kon pơlei dêh char Gia Lai ăn tơbăt, dêh char pơjing trong jang hơdoi atŏk tơiung ‘long xa plei, akŏm đĭ đăng hlŏh 13.250ha, hăm tơdrong vang jang đơ̆ng 52 anih tĕch mơdro, 58 HTX păng 35 unh hnam kon pơlei. Hơdrô̆ ‘long sầu riêng, đei 11 anih tĕch mơdro jang hơdoi hăm 16 HTX lơ̆m teh xă vă jê̆ 2.900ha. Kiơ̆ kơ ‘nŏh, Gia Lai kơchăng hơtŏk tơdrong jang hơdoi kiơ̆ trong pơm hơtŏk kơjă păng trong jang xa tih, jang đei lơ tơmam păng ‘lơ̆ng:

“Dêh char Gia Lai hơnơ̆ng tơtă păng roi tơbăt ăn rim unh hnam pơtăm sầu riêng, dôm HTX, grŭp jang hơdoi băt hơdăh tơdrong ‘mĕh vă păng tơdrong hơgăt đơ̆ng anih tĕch mơdro. Tơ̆ âu, hơnơ̆ng đei anih tĕch mơdro yak hơdoi hăm bơngai jang vă tĕch tơmam tơ̆ teh đak đe, jang đei lơ tơmam ‘lơ̆ng vă tĕch mơdro”.

Dôm tơdrong kiơ oei đei tơ̆ 2 dêh char Đắk Lắk păng Gia Lai ăn ƀôh, khul kơdră tơring, kon pơlei pơtăm păng anih tĕch mơdro kŭm đei tơdrong adrin lơ̆m tơdrong jang xa, pơm hơtŏk kơjă tơmam đơ̆ng tơring pơtăm. Găh Trung Quốc – teh đak răt iŏk plei sầu riêng lơ hlŏh đơ̆ng Việt Nam, kŭm ƀôh hơdăh dôm tơdrong adrin âu păng vă ƀơk dơ̆ng vă jê̆ 1.000 kơsô̆ ‘nao lơ̆m sơnăm 2025 ăn hlŏh 800 tơring pơtăm păng 130 anih tăh tơmam lơ̆m tơpu tơ̆ âu.

Thoi noh, mât lơ̆m pơyan phĕ sầu riêng mă 2 sơnăm 2025 đơ̆ng Việt Nam, jĭ pơyan phĕ tơm kơ tơring Tây Nguyên, lơ̆m teh đak đĭ đei 1.400 kơsô̆ tơring pơtăm păng 188 kơsô̆ anih tăh tơmam lơ̆m tơpu. Yă Ngô Tường Vy – Kơdră chep kơ̆l Công ty jang hơdoi Grŭp tĕch mơdro plei ‘long hăm teh đak đe Chánh Thu, 1 lơ̆m dôm anih tĕch mơdro tơm juăt tĕch sầu riêng tơ̆ teh đak pơma hơdăh, ‘nâu jĭ tơdrong ‘lơ̆ng, ăn ƀôh anih jang oei yak tŏk pran đơ̆ng rŏng dôm hơyak kơdŭn ƀât blŭng sơnăm ‘nâu. Mă lei, hlŏh 1.400 kơsô̆ chih tơbăt tơring đei ƀơk ‘nŏh lăp tŏ sĕt đĕch pơting hăm dôm tơring pơtăm.

Vă hơtŏk lơ ƀiơ̆ găh kơsô̆ âu, yă Ngô Tường Vy akhan: athei vei lăng mă rơđăh ‘lơ̆ng, veh ver tơdrong “1 anih jang ƀơm kơnê̆ truh tơ̆ đĭ đăng”, pơm ăn dôm kơsô̆ hlôi ƀơk đei iŏk pơdreu hơlơ̆k dơ̆ng nhen thoi dôm khei blŭng sơnăm: “Sầu riêng Việt Nam ưh kơsĭ ưh kĕ pơjei hăm dôm teh đak nai ôh. Tơdrong kăl ‘nŏh bơ̆n ưh đei jang hrơ̆ch ‘lơ̆ng mưh vei lăng. Dang ei, rim bơngai – đơ̆ng bơngai pơtăm, anih tĕch mơdro truh anih vei lăng – athei băt hơdăh hơnăp jang đơ̆ng kơdih. Athei jang hrơ̆ch ‘lơ̆ng, rơđăh rơđong păng kŭm hăm băl hơmet kơjăp dôm tơdrong tam mă ‘lơ̆ng, vă rim bơngai vang jang hơdoi gơ̆h hơđơ̆ng jơhngâm bơ̆ jang tơdrong jang kơdih”.

Sầu riêng jĭ tơmam vang tơgop lơ ăn tơdrong jang tŏk kơ anih choh jang xa, pơm hơtŏk tơdrong arih xa ăn kon pơlei mă lei tơdrong pơjing anih jang âu oei hơchăng kư̆ kă, jang kơdih kơdih đĕch. Kơplăh ‘nŏh, Luơ̆t rei pơtăm đei tơlĕch đơ̆ng sơnăm 2018, hơmet ming tôm tơdrong ƀơm truh hơdrĕch ‘long, phŏng, trong choh jang, phĕ, pơm hơmet tơmam… mă lei ưh gan đei yoa lơ lơ̆m tơdrong choh jang xa pơma atŭm, anih jang sầu riêng pơma hơdrô̆. Dôm tơdrong hơgăt ‘lơ̆ng đơ̆ng teh đak găh sầu riêng TCVN 10739/2015 ‘nŏh chih nhen vă pơtrŏ đĕch, ưh gơ̆h jang kiơ̆ tơ̆ yăn âu.

Ƀok Trần Hậu Ngọc, Phŏ Kơdră Anih vei lăng dôm tơdrong hơgăt tơmam ‘lơ̆ng kơ teh đak hơmĕng, dôm khôi luơ̆t, tơdrong tơchơ̆t đei ƀơm truh tŏk bŏk đei hơmet ming, gô tơtom chih hơmet ming dôm tơdrong ‘nao đơ̆ng yăn âu, vă bơ̆jang đei yoa ‘lơ̆ng mưh vei lăng tơmam ‘lơ̆ng đơ̆ng choh jang xa pơma atŭm păng plei sầu riêng pơma hơdrô̆: “Nhôn oei năm truh tơdrong pơjing 1 anih jang kơ teh đak găh tơdrong hơgăt hăm tơmam ‘lơ̆ng păng kơplăh dŏh kơnh rim tơdrong hơgăt tơmam ‘lơ̆ng, dôm mã số mã vạch gô đei tơƀôh hơdăh tơ̆ 1 anih jang, thoi noh gô ƀônh ƀiơ̆ mưh chă pơih hơlen năng dôm tơmam, vă tơgŭm ăn kon pơlei pơtăm gơ̆h băt hơdăh dôm tơdrong hơgăt vă tơmât yoa tơ̆ yăn âu. Păng nhôn akhan, ‘mĕh tĕch mơdro ‘nŏh tơdrong hơgăt tơmam ‘lơ̆ng jĭ tơdrong kăl vă bơ̆ jang kiơ̆ mưh mât jang xa hơdoi hăm apŭng plenh teh”.

-https://vov4.vov.vn/bahnar/choh-jang-sa-nha-nong/grup-bai-sau-rieng-viet-nam-honih-jang-ko-ti-do-pang-hoyak-sokot-hodah-honih-dong-bai-1-jonei-10-sonam-pang-trong-tohlak-tohlin-493055.vov4