VOV4.Bahnar - Hăm kơ jă kăp gĭt pơ gang hla ‘long păng mŭk drăm lơ, tơ drong hơ tŏk tơ iung ‘long sâm Ngọc Linh đei dêh char Kon Tum tôch kơ bơ ngơ̆t truh. mă lei, tơ pă yan âu ăn ƀôh vă jang đang tơ drong hơ găt truh sơ năm 2025 hơ găt teh ‘long kăp gĭt kơ teh đak kơ dêh char đei dang  4.500ha nhen tơ drong tơ chơ̆t hop akŏm bơ ngai tang măt Đảng bộ dêh char ‘măng mă XVI, jăl jang 2020- 2025 tơ lĕch ăn ‘noh tŏk bŏk oei lơ mơ mat tat, tơ hlăk tơ hlĭn kăl athei đei tơ tĕnh hơ met pơ ‘lơ̆ng.

Kiơ̆ kơ Anih vei lăng găh choh jang sa păng hơ tŏk tơ iung tơ ring tơ rang dêh char Kon Tum, hăm kơ jă tĕch dang ei, pơ tăm 1 hek tar sâm Ngọc Linh đơ̆ng rŏng 8 sơ năm đei iŏk yua rŏ lăng đei hloh 2,7 ti hlak jên. Yua thoi noh ‘long sâm Ngọc Linh đei lăng ‘noh jĭ ‘long pơ tăm sut pơ got tơ jur dơ nuh hin ăn kon pơ lei kon kông păng jing ‘long pơ tăm ‘lơ̆ng ăn kơ dôm bơ ngai tơ mơ̆t jên jang. Iŏk yua ƀôh hơ dăh mă lei dang ei kon pơ lei, mă loi ‘noh jĭ ŭnh hnam dơ nuh hin hơ nat pơ tăm đei ‘long sâm Ngọc Linh yua jên jang blŭng tôch kơ lơ, jô̆ pơ hlom vă pơ tăm 1 hek tar kăl kơ sô̆ jên đơ̆ng 10 truh 13 ti hlak jên. Ƀok Vương Văn Mười, Phŏ Kơ dră Anih vei lăng kon pơ lei apŭng Tu Mơ Rông tơ băt, vă pơ tăm đei ‘long sâm Ngọc Linh, kăl kơ pơm hiôk jên asong tŏk iŏk tơ gŭm kon pơ lei đei jên tơ mơ̆t jang:

        “Dang ei hơ drĕch sâm 1 kơ long găr hơ drĕch lơ̆m anih tĕch mơ dro tĕch 125 triệu. ‘Nâu jĭ 1 tơ drong mơ mat tat hăm ŭnh hnam dơ nuh hin mă ‘meh hơ tŏk tơ iung teh sâm vă sut pơ ngot tơ jur dơ nuh hin. Dang ei hăm jên pơ jao kiơ̆ Anih mong jên tơ gŭm tơ pôl ‘noh rim sơ năm oei đei anih mong jên Trung ương pơ jao ăn kơ dêh char, dêh char pơ jao ăn apŭng vă ăn kon pơ lei tŏk iŏk. Mă lei kơ sô̆ jên oei ưh kơ lơ.”

Iŏk ‘long hơ drĕch sâm Ngọc Linh đơ̆ng pơ gar ơng hơ nhăk năm pơ tăm

          Tơ hlăk lơ̆m Luơ̆t kŭm tŏk bŏk jing tơ drong ưh kơ hơ iă lơ̆m tơ drong hơ tŏk tơ iung ‘long sâm Ngọc Linh kơ dêh char Kon Tum. Sơ năm 2013, dêh char hlôi tơ lĕch tơ drong tơ chơ̆t kơ sô̆ 269 kĭ ăn trong tơ lĕch jang hơ tŏk tơ iung Sâm Ngọc Linh Kon Tum jăl jang 2012-2020, lăng truh sơ năm 2030 hăm akŏp hơ găt teh chĕng hơ met hloh 31.700 hek tar. Mă lei đei hloh 50% teh đei chĕng hơ met pơ tăm sâm oei lơ̆m hơ nih vei lăng kơ hret đơ̆ng bri kơ drơ̆ng, mă kiơ̆ kơ Luơ̆t vei lăng bri ‘long 2017, tơ drong pơm ƀơm lơ̆m bri kơ drơ̆ng ‘noh ưh kơ gơh ăn vă khan ưh kơ gơh pơ tăm sâm Ngọc Linh tơ̆ hơ la yơ̆p bri âu.

          Ƀok Nguyễn Tấn Liêm, Kơ dră Anih vei lăng găh choh jang sa păng hơ tŏk tơ iung tơ ring tơ rang dêh char Kon Tum tơ băt, vă hơ met pơ ‘lơ̆ng tơ hlăk tơ hlĭn sơ năm 2019 dêh char Kon Tum pơ jing trong jang pơ long lăng, chĕng hơ met teh hloh 1.200 hek tar bri lơ̆m Hơ nih vei lăng cham char bri brăh Ngọc Linh vă vei lăng bri, hơ dai hăm hơ tŏk tơ iung sâm Ngọc Linh păng dôm kơ loăi pơ gang hla ‘long pơ truh ăn Anih tơm vei lăng găh choh jang sa păng hơ tŏk tơ iung tơ ring, mă lei truh dang ei oei mă đei nơ̆r tơl. Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Tấn Liêm kăl kơ đei trong jang ăn tơ drong pơ tăm sâm Ngọc Linh pơ ma hơ drô̆ păng pơ gang hla ‘long pơ ma atŭm tơ̆ hơ la yơ̆p bri kơ drơ̆ng:

        “Ƀlep mơ̆n vei lăng cham char bri brăh bơ̆n athei vei. Mă lei tơ drong nai vă đei mŭk drăm tơ̆ hơ la yơ̆p bri hăm ‘long sâm Ngọc Linh kŭm nhen 1,2 ‘long pơ gang hla ‘long nai pơ tăm tơ̆ hơ la yơ̆p bri tơ dăh ƀơm bri kơ drơ̆ng mă ưh kơ ăn ‘noh tôch kơ mơ mat ăn kon pơ lei. 2 dơ̆ng pơm tơ drong ưh kơ ‘lơ̆ng đơ̆ng Khŭl vei lăng Anih vei răk cham char bri brăh Ngọc Linh hăm kon pơ lei tơ ring, tơ drong jang vei lăng bri mơ mat tat ăn Anih vei răk. Apĭnh ‘noh lơ̆m bri kơ drơ̆ng ăn đei ƀơm dôm yơ pơ tih kơ hrĕng đang kơ ‘noh tơ̆ kơ sô̆ hơ yơ ‘noh vă kơ đei ‘măng mă kon pơ lei jang sa tơ̆ hơ la yơ̆p ‘bri.”

Pơ tăm hơ drĕch sâm Ngọc Linh

        Đei lăng ‘noh jĭ ‘long “ Kăp gĭt kơ teh đak” kơ Việt Nam, dôm sơ năm tơ jê̆ âu rim kơ dră păng anih jang kơ pal ‘măn lơ tơ drong bơ ngơ̆t truh vă hơ tŏk tơ iung ‘long sâm Ngọc Linh. ‘Năr 5/6/2017, Thủ tướng teh đak tơ lĕch tơ drong tơ chơ̆t 787 kĭ ăn tơ mơ̆t dơ̆ng Sâm Ngọc Linh (Sâm Việt Nam) lơ̆m hơ năn tơ mam teh đak găh Tơ drong jang hơ tŏk tơ iung tơ mam teh đak truh sơ năm 2020.

        Truh dang ei tơ̆ 9 xăh lơ̆m tơ ring tơ ƀôh tơ mam pơ kăp ‘lơ̆ng tơ̆ 2 apŭng Tu Mơ Rông păng Đăk Glei kơ dêh char Kon Tum đei vă jê̆ 1.200 ŭnh hnam; 30 grŭp ŭnh hnam, grŭp jang hơ dai pơm tơ lĕch păng 5 anih jang mơ dro sa hlôi pơ tăm đei hloh 24,8 triệu tơ nơm sâm Ngọc Linh tơ̆ hơ la yơ̆p 1.151hek tar bri brăh. Mă lei kiơ̆ kơ ƀok Đoàn Trọng Đức, Phŏ kơ dră vei lăng Anih jang Khoa hŏk păng kơ măy kơ mŏk dêh char Kon Tum, dang ei ‘long sâm Ngọc Linh oei tam mă đei tơ chơ̆t ki thuơ̆t teh đak, dêh char athei tơ lĕch tơ drong tơ chơ̆t ki thuơ̆t pơ tăm sâm pơ gia. Tơ drong hơ len lăng sâm Ngọc Linh kŭm lơ̆m tơ drong lei lăi thoi noh mơ̆n:

        “Dang ei găh ‘long sâm Ngọc Linh ‘noh bơ̆n tam mă đei tơ chơ̆t ki thuơ̆t teh đak. Dang ei dôm tơ drong tơ chơ̆t ki thuơ̆t găh pơ tăm ‘long sâm rim tơ ring tơ lĕch 1 tơ drong tơ chơ̆t pơ gia. Quảng Nam kŭm đei tơ chơ̆t ki thuơ̆t păng Kon Tum kŭm đei tơ chơ̆t ki thuơ̆t. Athei Anih tơm vei lăng găh choh jang sa păng hăm Anih tơm Khoa hŏk jăh tơ lĕch tơ drong tơ chơ̆t ki thuơ̆t. 2 dơ̆ng ‘noh jĭ hơ tŏk tơ iung hơ năn sâm Ngọc Linh ‘ngoăih kơ tơ mơ̆t yua dôm tơ drong jang ki thuơ̆t găh anih pơm tơ lĕch dang ei ‘noh ĭnh đei băt bơ̆n kŭm tam mă đei tơ lĕch tơ drong hơ găt ‘lơ̆ng, tơ drong tơ chơ̆t hơ len lăng găh ‘long sâm Ngọc Linh vă lăng băt hăm dôm sâm nai.”

‘Long sâm Ngọc Linh pơ tăm tơ̆ hơ la yơ̆p ‘long bri brăh

       Tơ chơ̆t hop akŏm bơ ngai tang măt Đảng bộ dêh char Kon Tum ‘măng mă XVI, jăl jang 2020- 2025 tơ lĕch ăn tơ drong hơ găt truh đĭ jăl jang pơ̆ih să đei teh sâm Ngọc Linh tŏk dang 4.500hek tar păng dang 10.000hek tar dôm kơ loăi ‘long pơ gang hla ‘long nai. Dêh char hơ drin jing tơ ring pơ gang hla ‘long tơm teh đak păng jing anih pơm tơ lĕch pơ gang hla ‘long tih kơ teh đak. Vă jang đang tơ drong hơ găt ‘nâu, ‘nao âu tơ̆ jơ bơ̆ jang hăm Khŭl bơ̆ jang kơ Anih tơm vei lăng hăh choh jang sa păng hơ tŏk tơ iung tơ ring tơ rang găh tơ drong tơ mơ̆t jên jang pơm tơ lĕch păng trong vă jang hơ tŏk tơ iung sâm Ngọc Linh, dêh char Kon Tum hlôi pơ tơm apĭnh păng athei Anih tơm jăh jang tơ gŭm ăn Khŭl kơ dră teh đak hơ met pơ ‘lơ̆ng dôm tơ drong tơ hlăk tơ hlĭn ‘nao tơ roi vă kơ hiôk lơ̆m tơ drong vă hơ tŏk tơ iung ‘long sâm Ngọc Linh.

Khoa Điềm: Chih

Thuem: Tơ blơ̆