Dôm năr âu, tơ̆ Trong gre 14 (trong Hồ Chí Minh), Trong gre 14C păng dôm jăl trong 682, 683 păng trong lơ̆m xăh klĕch Đắk Sắk, Đức Lập, Thuận An, Đắk Mil…, dêh char Lâm Đồng, rim grŭp gre kŏng nŏng tăh ƀĕnh cheh phe hơdrih ‘nao phĕ chơ đơ̆ng mir vih tơ̆ hnam. ‘Nhŏng Y A Rôn tơ̆ plei Bu Đắk, xăh Thuận An, huơ̆r gre kŏng nŏng chơ cheh phe đơ̆ng mir tơ̆ thôn 9, xăh Đắk Lao tơbăt, ŭnh hnam đei 2 héc-ta cheh phe. Tơdrong chơ chuĕn tơmam vih tơ̆ hnam, chơ bơngai jang năm tơ̆ mir tă kơ hăm gre kŏng nŏng ngăl. Băt kơloăi gre âu ưh kơ gan sơđơ̆ng kơna hơdrol năm, sư tă kơ hơlen lăng gre ngăl.

“Ŭnh hnam nhôn ling lang hơlen lăng gre nhen pơhren, lôp, tơ giĕp, pơklep tôm hla ar chơ chêr păng tăh ŭnh kơ đeng tơ̆k hơdăh vă vei sơđơ̆ng ‘lơ̆ng. Mưh chơ cheh phe vih tơ̆ hnam, nhôn ưh kơ tăh kơ jung dêh hnang, ưh kơ chơ lơ bơngai; ling lang tơtă kơ bơngai huơ̆r gre pơm kiơ̆ Luơ̆t trong nơnăm, năm ƀlep trong ‘măn ăn kơ gre kŏng nŏng, ưh kơ tơgar trong mă năm tơ ter jih trong, vă vei sơđơ̆ng lơ̆m yak vih vơ̆t vă jang sa”.

‘Nhŏng Nguyễn Văn Khánh, plei Xuân Lộc 1, xăh Đắk Sắk, dêh char Lâm Đồng (hơdrol ‘noh xăh Đắk Sắk, apŭng Đắk Mil, dêh char Đắk Nông so), kŭm đei 2 héc-ta cheh phe tơ tir xăh Long Sơn, hơtăih kơ hnam 15 km păng chơ chuĕn tơmam đơ̆ng choh jang sa đei, tơmam choh jang sa, kŭm tă kơ hăm gre kŏng nŏng ngăl. ‘Nhŏng tơroi, mă đơ̆ng kơloăi gre âu ưh kơ gan sơđơ̆ng kơ dôm gre nai, mă lei tơdăh pơ ‘lơ̆ng ‘noh oei tôch kơ đei yua. Hloh 15 sơnăm tơklep hăm mir roh păng gre kŏng nŏng, tam mă đei tơƀơ̆p tơdrong truh kiơ:

“Trong nơnăm lơ̆m mir hnam nhôn hao gre ô tô bán tải dăh mă gre tih năm ưh kơ gơh yua kơ trong kơnê̆ păng tơdăh mưh ‘mi ‘noh hơƀơ̆r, athei yua gre kŏng nŏng ‘noh gơh năm păng hlŭt ‘noh đei tơi. Ĭnh năm lơ̆m dôm trong pơlei, kơdâu păh lăp, chơ 30 – 40 ƀao cheh phe đĕch păng ưh kơ chơ bơngai. Bơngai phĕ cheh phe ăn đe sư hao gre đon đa vih. Năm ver lơ̆m pơlei ‘noh ba kơdâu păh lăp, veh ver kơ rim bơngai, iŏk kơ sơđơ̆ng ‘noh hoei bơih”.

Dêh char Đắk Nông so đei dang 142.000 héc-ta cheh phe, lơ̆m noh 131.000 héc-ta tŏk bŏk plei, rim sơnăm ăn dang 1,65 triệu tấn cheh phe hơdrih. Tơdrong chơ hăm gre kŏng nŏng kĕch keng lơ̆m rim pơyan phĕ hlôi pơm kơhret tih ăn tơdrong jang vei lăng sơđơ̆ng trong nơnăm.

Kiơ̆ kơ hơnih Kanh sat vei lăng trong nơnăm Kŏng an dêh char Lâm Đồng, tơ̆ dôm xăh, phường găh dêh char Đắk Nông so đei 13.502 tong gre kŏng nŏng, gre choh iĕ đei pơm hla ar, mă lei tơpă yan âu oei lơ hloh yua kơ lơ ŭnh hnam ưh kơ pơm hla ar. Thiếu tá Trần Đình Tín, Phŏ Kơdră Khŭl kanh sat vei lăng trong nơnăm kơsô̆ 4 Đức Lập, tơbăt đơ̆ng rŏng tơmơ̆t hơdai, anih jang vei lăng vă jê̆ 100 km Trong gre 14, Trong gre 14C kŭm hăm kơhrĕng km trong lơ̆m dêh char păng trong lơ̆m xăh. Vă tang găn hơmơt ưh kơ sơđơ̆ng tơ̆ trong nơnăm yua đơ̆ng gre kŏng nŏng, ‘ngoăih kơ hơtŏk loi dơ̆ng dăr joang, anih jang tŭn pran roi tơbăt vă kon pơlei pơm hla ar gre, pơklep hla ar chơ chêr, hơlen lăng gre hơnơ̆ng.

“Nhôn jang hơdai hăm khŭl kơdră tơring, kŏng an dôm xăh krao hơvơn kon pơlei pơm kiơ̆ ‘lơ̆ng vei sơđơ̆ng trong nơnăm. Roi tơbăt ăn kon pơlei chơ chuĕn cheh phe sơđơ̆ng, ưh kơ lơ dêh hnang, ưh kơ lê̆ bơngai tơoei tơ̆ kơpal kơthŭng gre pơm ăn krê hơmơt. Vei kơjăp dôm anih pơm tơlĕch gre kŏng nŏng athei pơm kiơ̆ dôm trong jang ki thuơ̆t mưh tĕch gre athei pơklep hla ar chơ chêr, ŭnh kơ đeng tơ̆k hơdăh, pơhren, lôp ‘lơ̆ng. Pơgơ̆r dôm grŭp dăr hơlen hơnơ̆ng bơ̆jang kơ tă tơ̆ dôm hơnih trong nơnăm tơm pơtho kon pơlei năm ƀlep trong vă tang găn gre tơ̆m pơ̆k preh băl.”

Hăm tơdrong kăl choh jang sa đơ̆ng kon pơlei jang chŭn mir Tây Nguyên, gre kŏng nŏng oei jing chơ chuĕn tơm, mă loi ‘noh jĭ lơ̆m rim pơyan phĕ plei. Yua thoi noh, hơdai hăm tơdrong pơm hơmet gre, khŭl lĭnh kanh sat vei lăng trong nơnăm, khŭl kơdră tơring tŏk bŏk hơtŏk loi dơ̆ng roi tơbăt, hơtŏk loi dơ̆ng dôm trong jang ki thuơ̆t păng vei lăng. Ƀok Phan Bá Tịnh, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Thuận An, xăh pơtăm cheh phe tơm găh apŭng Đắk Mil so tơbăt, xăh hlôi pơjing 20 Grŭp chă vei lăng sơđơ̆ng kơdih. Dôm grŭp âu đei hơnăp jang vei lăng sơđơ̆ng, roi tơbăt păng tơgŭm kon pơlei chơ chuĕn cheh phe sơđơ̆ng hiôk.

“Xăh hlôi athei rim anih jang kơpal roi tơbăt, krao hơvơn kon pơlei chơ cheh phe pơm liơ vei sơđơ̆ng trăp, veh ver chơ lơ dêh hnang pơm ưh kơ sơđơ̆ng trong nơnăm. Pơgơ̆r dôm grŭp vei sơđơ̆ng tơgŭm vei lăng mŭk tơmam cheh phe tơ̆ mir kon pơlei pơyan jang 2025 – 2026 vei sơđơ̆ng ‘lơ̆ng. Yua kơ 2,3 sơnăm tơ jê̆ âu, kơjă cheh phe tŏk măk kơna athei kơchăng vei lăng ‘lơ̆ng hloh, veh ver kơ hiong lơ găh mŭk tơmam lơ̆m pơyan cheh phe.”

Dôm tơdrong hơdrin đơ̆ng khŭl lĭnh kơpal păng khŭl kơdră rim xăh dêh char Lâm Đồng, tŏk bŏk tơgop pơm tơjur tŏ sĕt krê hơmơt gre tơ̆m pơ̆k preh băl đơ̆ng gre kŏng nŏng - gre kăl lăp hăm trong teh, krang kơ tơring groi kông; tơgŭm kon pơlei đei 1 pơyan phĕ cheh phe ‘lơ̆ng păng sơđơ̆ng.