Jĭ mĭnh lơ̆m dôm hơnih mơdro sa pơm jŭk yŭk trong hơlou lơ̆m tĕch mơdro sâu riêng tơ̆ teh đak đe, yă Nguyễn Thị Hồng Thu - Kơdră chĕp pơgơ̆r Công ty tĕch mơdro tơmam drăm tơ̆ teh đak đe Plei ‘long Chánh Thu pơma tơpăt: Lơ̆m khei ‘năr sau riêng đei tĕch hơyoh tơ̆ Trung Quốc, tơdrong pơm kiơ̆ pơkăp ‘lơ̆ng găh tơring pơtăm, hơnih tăh ‘nŭng, khăm hơlen păng tơchă băt hơdăh tơm a la chă ‘noh jĭ kăl hloh. Mă lei, tơplih ăn pơjing mĭnh khul tơpăt ‘lơ̆ng, tơpă yan ou đei ƀôh atŏk tơ iung “hloh tơdrong”, lơ̆m mă tơdrong jang chĕp pơgơ̆r oei tim mă druh tom. Tơdrong mă ou pơm tơnap tap tih tên hloh hăm hơnih mơdro sa. “Khei năr ou hơnih mơdro sa tơtăm tơpă mơ̆n, nhen lĕ oei pă sơ̆n dơ̆ng pă sŭk hloi kơ yuơ ưh kơ băt vă yak trong ayơ mă trŏ lăp hloh, mă ƀlep hăm khôi luơ̆t. Hơnih mơdro sa măh trăp ƀar păh: răt đei tơmam, kĕ tech hlot tơmam, adoi pơm kiơ̆ ƀlep tơdrong tơchơ̆t khôi luơ̆t, lơ̆m mă lăp đei mĭnh container tĕch ưh kơ hlot chôt vih ‘noh tơdrong hiong răm đơ̆ng 2 ti năm tơ̆ lơ hloi”.

Răt koăng, tĕch koăng lơ̆m bơ̆ jang vei lăng ưh kơ tŏ sĕt đei “ưh kơ ‘lơ̆ng” ‘nou jĭ mĭnh lơm dôm tơdrong pơm ăn jĭ đon kơtang hloh hăm hơnih mơdro sa tĕch răt sâu riêng. Tơdrong long yak hơdoi hăm tơdrong ‘nou ‘noh kơsô̆ mã kơsô̆ tơring pơtăm păng hơnih tăh ‘nŭng đei ƀơk ăn oei tôch tŏsĕt pơtêng hăm mir pơgar sâu riêng đei, mă oei kăl răt pơgoh tơmam drăm. Kiơ̆ đơ̆ng ƀok Lê Anh Trung, Kơdră chĕp pơgơ̆r Khul sâu riêng dêh char Dak Lăk, hơgăt teh pơtăm đei ƀơk ăn mã kơsô̆ kơ dêh char ‘nao lăp tơmơ̆t dang 16,5% akŏp hơgăt teh, mă lei rim hơnih mơdro sa tŏk bŏk răt iŏk pơ đĭ plei sâu riêng tĕch tơ̆ teh đak đe lơ̆m tơring Tây Nguyên. Tơdrong ưh hơtŏ dih băl ou pơm ăn ưh kơ tŏ sĕt mã kơsô̆ tơring pơtăm đei iok yoa hloh tơdrong, dui ba hloi tơdrong glăi tơchă băt tơm a la chă păng đei hloi tơdrong ưh kơ trŏ lăp.“Lơ̆m hla bơar chih tơbăt CO(Hla bơar drơ̆ng nơ̆r tơm a la chă) ‘noh chih tơƀôh tơbăt kơ 16,5% ‘noh văi. Lơ̆m ou chih tơbăt kiơ̆ tơchơ̆t mă 01 ‘noh ưh kơ ƀlep tơpă mơ̆n. Mưh lei kiơ̆ khôi luơ̆t kơ thuê̆ păng hơnih vei lăng tĕch răt ‘noh mĭnh grŭp tơmam drăm đĕch ‘noh hơnih mơdro sa măh chro ti ăn kơ đe rôp đĕch bơih. Hơnih mơdro sa jang lơ glăi lơ, tơdăh ưh kơ pơm lei ưh kơ gơh vă răt iŏk đơ̆ng kon pơlei ôh. Dang ei pơm lơ liơ vă mă ƀlep ‘noh hơpơi hơnih bơ̆ jang ƀơm truh, rim hơnih jang tơchă trong hơmet pơ ‘lơ̆ng ăn hơnih mơdro sa”.

‘Ngoăih tơdrong long đơ̆ng khôi luơ̆t, hơnih mơdro sa oei hơmet pơ ‘lơ̆ng găh tơdrong kih thuơ̆t. Ƀok Nguyễn Hữu Chiến, Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơp tak xah Tân Lập Đông, tơring Krông Ƀuk, dêh char Dak Lăk tơbăt, mĭnh container sâu riêng đei chă răt akŏm đơ̆ng mơjĭt mir pơgar, tơ̆ lơ tơring pơtăm phara dih băl. Chih tơbăt ƀlep găh tơring pơtăm lơ̆m tơdrong ‘nou lei goel tơpă mơ̆n. Tơdăh glăi găh ưh kơ ‘lơ̆ng lơ̆m dôm container sâu riêng ou, pơm ăn truh iŏk tơvih mã kơsô̆ tơring pơtăm, hơnih tăh ‘nŭng, gô pơm kơnê̆ truh kơhrĕng hektar păng tơdrong jang sa kơ kon pơlei. Kiơ̆ kơ ƀok Chiến, kăl iung jang kơtang hloh dơ̆ng lơ̆m dăr lăng tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng tơring pơtăm hloi, tang găn tăh hrou hrăo tơmam drăm đơ̆ng lơ tơring phara dih băl.“Tơdăh bơ̆n lê̆ mơ̆ng kơ vă nhen dang ei, nhôn jei pơm mã kơsô̆ tơring pơtăm, lơ hơnih jei vang pơm mã kơsô̆ tơring pơtăm, mă lei mưh tĕch tơ̆ teh đak đe ‘noh hơnih mơdro sa răt đơ̆ng bơngai mơdro chă răt 100 mir pơgar, 1.000 mir pơgar tăh hơdoi đơ̆ng noh chơ tĕch tơ̆ teh đak đe, tơdrong mă ou ưh kơ gan sơđơ̆ng. Kơna dôm bơngai jang ‘lơ̆ng ƀlep tơdrong tơchơ̆t ‘noh đe sư lao đon. Ĭnh jei hlôi athei đei trong pơchoh ăn vă sơkơ̆t hơdăh plei sâu riêng Việt Nam bơ̆n tĕch mơdro”.

Lơ̆m hop akom pơtôch pơyan sâu riêng 2025 kơ dêh char Dak Lăk, yă Nguyễn Thị Thành Thực, Kơdră jang lơ̆m Khul kơdră chĕp pơgơ̆r Khul choh jang sa kơsô̆ Việt Nam akhan: “Tơdăh đŏk hơlen dôm hla bơar chih tơbăt bơ̆ jang păng chă pơting hăm dôm tơdrong tơchơ̆t khôi luơ̆t, gô ƀôh 99,9% dôm bơngai jang sâu riêng hrei ou jei đei pơm glăi mơ̆n. Lơ loh ưh khan tơdrong rôp bơngai bu, mă lei kơ yuơ kă kiơ pơ đĭ lơ̆m khul jang plei ‘long pơtăm ou tă đei tơdrong nhen hrei ou”. Kiơ̆ kơ yă Thực, tơdrong tơm hloh lơ̆m tơdrong ‘nou ‘noh găh tơdrong ưh tơpăt păng tơdrong jang hơdoi lơ̆m bơ̆ jang teh đak vei lăng tơdrong ‘nou tim mă ‘lơ̆ng hơ iă.“Tơpăt păng hơtŏ dih băl ưh kơ lơ̆m hơnih mơdro sa mă lei lơ̆m hơnih bơ̆ jang vei lăng. Mưh tim mă đei trong bơ̆ jang ‘lơ̆ng, gô pơm ăn đei kơdranh pơvih pơvăn găh pơm hla bơar, pơm ăn hơnih kơdro sa ngêh ngăi trŏ lăp hăm khôi luơ̆t mă lei truh đơ̆ng rŏng jei oei pơm glăi. Tơdăh hơnih thuê̆, hơnih vei lăng tĕch răt păng hơnih khăm lăng hơlen găh Hơnih tơm vei lăng Choh jang sa vang iung jang hơdoi, vei lăng mã kơsô̆ tơring pơtăm nhen vei lăng tơdrong tĕch ưh kơ hlot kiơ̆ dôm tơmam drăm hlôi đei ƀơk ăn ‘noh lei “gô ưh kơ đei tơdrong đe chă pơm pơlơ̆m pơgơ̆m păng rôp chĭt”.

Tơdrong tơchơ̆t tơchă rôp hăm Kơdră chĕp pơgơ̆r Công ty NhoNho kơ yuơ tĕch răt hla bơar drơ̆ng nơ̆r hơlen ‘lơ̆ng sâu riêng, mã kơsô̆ tơring pơtăm ... jĭ tơdrong kăl hloh hăm tơdrong atŏk tơ iung jang ‘lơ̆ng, tơpăt kơ tơmam drăm. ‘Nou jei jing hơyak blŭng a ăn tơdrong lăng tơpăt tơ̆ dôm tơdrong ưh kơ trŏ lăp lơ̆m chĕp pơgơ̆r, đơ̆ng noh pơjing đei dơ̆ng trong bơ̆ jang vei lăng tơmam drăm sâu riêng kiơ̆ trong tơpăt hơdăh, hơtŏ hơnơ̆ng păng kơjăp ‘lơ̆ng. Ăp lơ loh tơdrong hiong răm oei pŭ tơ̆ hơnih mơdro sa păng kon pơlei choh jang sa, mưh bơngai jang kiơ̆ ƀlep pơkăp ‘lơ̆ng ‘noh đei vei lăng năng tông ‘lơ̆ng păng pơtrŭt jang lei sâu riêng Việt Nam mă kĕ atŏk tơ iung đunh đai tai sơnăm, kơjăp ‘lơ̆ng tơ̆ hơnih tĕch răt kơ teh đak đe.