Pơgê hrôih, ‘măng Yang An Toàn đei tŭk dom hơƀơ̆r, kial kông tak hơhơk. Ưh kơ ê, đei ƀôh ƀâu phu, ƀâu hang đơ̆ng dôm tơƀôt bri... ‘Noh jĭ ƀâu phu ‘long kuê̆. Jĭ 1 kơloăi ‘long pơtăm hlôi đei hiơt hiong, yua kơ pơtăm đunh sơnăm ‘mơ̆i mă đei lak tĕch, ưh kơ đei kơjă dơ̆ng. Ƀok Đinh Ram (bơngai Bahnar) tơ̆ thôn 1, ƀlŏk dơ̆ng:

“Hơdrol sơ̆, kon pơlei tơ̆ âu jang pơmat dêh, kơna ưh kơ đei bu jang tơdrong jang ‘noh ôh, ưh kơ lak iŏk hloi, lê̆ loh jing sư kră, kŭm ưh kơ gan ‘meh pơtăm, yua kơ ‘long kuê̆ đơ̆ng 15 truh 20 sơnăm ‘mơ̆i gơh lak iŏk, iŏk kiơ vă ‘mong ăn lơ̆m noh? Găh lơ đe pơtăm ƀum ƀlang 2 sơnăm rô̆ tĕch 1 ‘măng.”

Ngeh ngăi kơ ‘long kuê̆ đei hiơt hiong tŏk bŏk bri kông. Mă lei, 1 năr hơiă ƀâu phu ‘long kuê̆ hlôi đei tơiung yua đơ̆ng 1 ‘nu bơngai jang pơgang mơlôh, ‘noh jĭ Võ Minh Mơ, rơneh sơnăm 1991. Mơ hăm klo sư ‘noh Đinh Lê Tuấn Anh, bơngai H’rê, pơjing đei Hợp tác xã pơm Pơgang hla ‘long păng Pơvih pơvăn An Lão tơ̆ thôn 2, xăh An Toàn.

“Ƀơ̆t ĭnh hơyak jơ̆ng vih tơ̆ âu, ĭnh ưh kơ tơchĕng ‘noh jĭ 1 hơnih hơyuh ưh kơ đei, ŭnh điên kŭm ưh kơ đei, đak ‘noh kon pơlei kŭm athei iŏk lơ̆m kơthŭng tih. Ưh kơ đei hnam chă pơyơ̆ng vă ‘nglăh hơkâu hloi, lăp năm lĕch tơ̆ bri đĕch. Ĭnh tơchĕng chăl ‘nao 5.0 bơih mă kon pơlei bơ̆n oei hơrih thoi âu ‘noh băt dang yơ vă hơtŏk tơiung. Ba ‘noh kon đơ̆ng teh bri âu mă ưh kơ pơm pơdrŏng tơ̆ teh bri âu ‘noh pơm liơ gơh. Thoi noh klo kăn nhi tơchơ̆t vih tơ̆ âu, akŏm lơ̆m tơring ‘long kuê̆ vă jang pơkeh đon tơchĕng.”

Hơchăng hŭt tơdrong jang sơđơ̆ng, Tuấn Anh hăm hơkăn sư hlôi tơiung ming dơ̆ng tơdrong jang ‘long kuê̆ đơ̆ng yă ƀok. Dôm năr blŭng ưh kơ tŏ sĕt pơmat tat, ưh kơ jơnei, mă lei măr sư oei hơdrin. Võ Minh Mơ pơma:

 “Ƀơ̆t măr nhi pơtơm iung jang blŭng a ‘noh ưh kơ băt găh tĕch mơdro, lăp ƀôh hmach yua kơ kuê̆ đei hiơt hiong. ‘Meh tơiung hơrih sư dơ̆ng, thoi noh nhi athei hŏk dơ̆ng đơ̆ng blŭng. Ƀơ̆t blŭng nhi jang tơ̆ thôn 3 mă lei nhi jang ưh kơ jơnei yua kơ ‘năr hngôm dêh. Nhi athei hơnhăk ba tơ̆ tơmăn vă sơ̆k, sư hơtŏk jên lơ. Thoi noh nhi mă tơchĕng pơm thoi liơ vă jên jang jur tŏ sĕt, nhi tơchơ̆t ‘noh tơplih đĭ tŏk tơ̆ âu vă nhi sơđơ̆ng jang sa. Nhôn gô iŏk yua bơngai jang bơngai Bahnar tơ̆ âu vă pơjing dơ̆ng tơdrong jang sa ăn kon pơlei nhôn.”

Đĭ đei hiong pơgoh, mă đei klo kăn mơlôh oei hơdrin, hơnơ̆ng mơ̆t tơ̆ bri. Yua kơ hŭt lê̆, vă khan hơdai hăm lê̆ hŭt ‘long kuê̆ lăp jing ‘long chăt kư̆ kă. Iŏk đơ̆ng hơp tak xăh pơjing, kon pơlei hlôi lăng ‘long kuê̆ hăm trong pha. Yă Đinh Thị Nữ tơ̆ thôn 2, tơroi:

“Sơ̆ 1 kĭ kuê̆ đei 2 rơbâu, đe oei ưh kơ răt. Dang ei kuê̆ đei kơjă bơih, đe lê̆ ‘măn, đe pơtăm lơ hloh. Hơdrol sơ̆ ‘long tih âu, 1 tơnơm lăp 2 rơbâu, dang ei ‘lơ̆ng văi, sơ̆ ưh kơ băt jang, sơ̆ lak iŏk đĕch, dang ei bơ̆n iŏk đei đĭ, hla đe kŭm iŏk hloi”.

Đơ̆ng ‘long kuê̆ đei hŭt hơchăng, dang ei bơ̆n hla, kơđoh jing tơmam gĭt. Đon lui hlôi hơlơ̆k dơ̆ng, ‘long kuê̆ tŏk bŏk lanh să hơtăih. Tơdrong tơplih âu kŭm đei khŭl kơdră tơring chih iŏk. Ƀok Nguyễn Văn Vân, Phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh An Toàn, roi tơbăt:

“Dang ei teh pơtăm kuê̆ kơ An Toàn dang 40 héc ta. Khei ‘năr hơdrol tĕch ưh kơ sơđơ̆ng, đơ̆ng rŏng ‘noh đei Hơp tak xăh kơ An Lão tŏk tơ̆ âu tơgŭm kon pơlei iŏk răt, đei 1,2 tơmam đei drơ̆ng ăn OCOP, tơring kŭm tôch kơ chhôk hơiă. Tơ̆ hơnăp kơnh ‘noh kŭm hơnơ̆ng vang yak hơdai hăm hơp tak xăh vă pơtho hơp tak xăh răt iŏk, pơm tơlĕch dôm tơmam vă hơnhăk ăn tĕch mơdro tih ƀiơ̆. Lơ̆m tơdrong tơchơ̆t Hop akŏm tơring kŭm hơnhăk ăn pơih să hơgăt teh pơtăm ‘long kuê̆ dang 50-70 hek tar.”

Ưh kơ pơdơh tơ̆ kơđoh kuê̆ hmă, đơ̆ng bri hlom, klo kăn Mơ hlôi pơm tơlĕch đei 4 tơmam: tơmam tăh sa kuê̆, kuê̆ tơpey hơkuơih kơđoh, rơnôp kuê̆ hơngo An Toàn păng ŭnh jrĕnh ƀâu phu kơđoh kuê̆. Dôm tơmam âu hlôi đei măt tơ̆ kơ deng tơmam OCOP păng hơmet ăn vă tĕch tơ̆ anih tĕch mơdro tih. Klo kăn Mơ krao dôm tơmam âu hăm 1 hơnăn tôch kơ pha ‘noh jĭ “B’rê”.

“B’rê ‘noh jĭ chư tơklep hơdai đơ̆ng Bahnar păng H’rê. Chư B’Rê lei lăi nhen tơpôl ‘nhŏng oh Bahnar - H’rê ‘noh jĭ 1 ŭnh hnam hơrih lơ̆m hơgăt âu. Sư tôch kơ ‘lơ̆ng hăm ĭnh kơna ĭnh tơklep sư lơ̆m hơnăn ĭnh. Năm tơ̆ yơ kŭm tơƀlŏk truh ‘noh ĭnh ‘noh Mơ B’rê hăm ‘meh vă ‘noh ĭnh hơnhăk ƀâu phu kuê̆ kơ kon pơlei nhôn năm hơtăih.”

B’rê – ưh khan lăp jing hơnăn, mă oei jing nơ̆r pơkăm vei bri, vei tơdrong jang, vei tơdrong ‘mêm ‘nhŏng oh đơ̆ng bri kông An Toàn. Mih ma duch nă ‘mêm kơ eng, đơ̆ng tơdrong tơchơ̆t tơiung ƀâu phu kuê̆ đơ̆ng bre klo kăn mơlôh, đơ̆ng dôm kơtoh đak pơ uh kơtoh tŏk bŏk bri kông, ƀâu kuê̆ ‘măng Yang dang ei hlôi tơiung, hơnhăk ăn đon lui păng tơdrong hơrih ‘nao ăn pơlei pơla.