VOV4.Bahnar – Kơsô̆ kơjă tơmam yua (CPI) khei 8 tŏk lơ pơtêng hăm khei adrol ki; jô̆ atŭm lơ̆m khei 8 CPI tŏk kơđeh hloh pơtêng hăm khei năr âu 5 xơnăm kơ âu; Rim khei đei jê̆ 11 rơbâu anih jang mŭk drăm ưh kĕ dơ̆ng kơjăp; Kơsô̆ tĕch tơmam drăm păng pơyua đơ̆ng tĕch tơmam drăm  - Chơ tơmoi  - Kơsô̆  tơmam jang kŏng ngĭp... adoi tơjur. Kơsô̆ jang mŭk drăm khei  8 păng 8 khei ‘nao đei Anih tơm AkŏM Hơlen, Anih tơm Axong jang tơbang ăn ƀôh, pơrang jĭ Covid 19 hlôi tơrĕk truh lơ tơdrong jang. Tơroi thoi noh ưh kơxĭ akhan, tơdrong jang mŭk drăm Việt Nam lơ̆m dôm năr kơ âu adrô̆ ƀôh ưh hơ iă. Tơdrong jang tĕch pơdro duh đei dôm anih hơdăh kăl đei pơtoi hơtŏk, tơgop hơtŏk tôm tơdrong jang mŭk drăm.

Dôm kơsô̆ chih hơlen khei 8 păng 8 khei kiơ̆ tơdrong tưroi noh hơdăh đơ̆ng dôm tơdrong tơnap tap mă jang mŭk drăm oei bơh ƀơm. Hơdăh, tơbang đơ̆ng chih hơlen ăn ƀôh, tơdrong tơjur đơ̆ng kơsô̆ pơkăp choh jang xa, jang kŏng ngĭp, tĕch pơdro mă oei pơtoi hơtŏk pơyua lơ; Tĕch tơmam ăn teh đak đe duh tơjur mă kơsô̆ tơmam tĕch ăn teh đak đe ăh khei 8 jô̆ hơlen đei 53,7 tih đôlar jing tơgăl kơ pôk bơnê lơ̆m khei năr pơrang jĭ hơbuh ‘măng mă âu. Kơsô̆ anih jang mŭk drăm pơdơh kơ jang roi năr roi lơ – rim khei đei jê̆ 11 rơbâu anih; kơsô̆ anih jang mŭk drăm vang tĕch pơdro lơ̆m tơring adoi tơjur, tơdrong đei ƀôh tôch tơnap tap, mă kăl noh tơ̆ minh ƀar dêh char nhen plei tơm HCM, Bình Dương… Atŭm hăm noh, tĕch tơlĕch tơmam păng pơyua đơ̆ng tơmam tĕch đei tơbang noh ƀôh tơjur  - tơmam yua lơ̆m teh đak tơjur. Păng hlôi đei 8 khei kơ xơnăm, mă lei jên axong jang oei ăh hloh 50% duh ăn ƀôh dôm tơdrong tơnap tap kơ tôm anih jang mŭk drăm...

Mă lei, dôm bơngai juăt jang xơkơ̆t “âu jing um rŭp ưh adrô̆ kơmăng kơmơ̆t”. Lơ̆m khei năr pơrang jĭ hơbuh hli hlơt, kăl băt hơdăh dôm tơdrong hơ iă  - pơyua, lơ̆m pơkăp kơsô̆ âu. Pơtih nhen: pơ hơtŏ jên mong, tơdrong huach kư̆ kă duh kĕ hơlen, tơdrong jang mŭk drăm adoi oei xơđơ̆ng; Jên axong jang đơ̆ng teh đak đe – jên chih măt jang ‘nao, jên chih măt hơmet păng kơjă jên tơgop jang, răt cổ phần đơ̆ng dôm anih axong jang teh đak đe đei hloh 19 tih đôlar Mih mă oei kơđeh hloh pơtêng hăm khei năr adrol ki, mă lei lơ̆m khei năr pơrang jĭ hơbuh hli ăn ƀôh, đon lui đơ̆ng dôm anih axong jang đơ̆ng teh đak đe hăm mŭk drăm Việt Nam. Vă pơtoi dôm tơdrong tơm âu, bơngai juăt jang mŭk drăm Nguyễn Trí Hiếu tơrĕk:  Găh jên jang FDI  lơ̆m 8 khei kơ âu noh ang hơdăh kơ mŭk drăm păng roi năr roi đei ƀôh lơ. Chŏng mă, kăl tơrĕk, khei năr tơjê̆ âu, minh ƀar anih jang mŭk drăm FDI mă kăl noh tơ̆ plei tơm HCM păng minh ƀar dêh char găh pơbăh tơprăh găh tơdrong axong tơmam păng ưh kơ măh bơngai jang, đe xư tŏk bŏk oei hơmet pơm jang tĕch pơdro tơ̆ VN păng mưh pơrang jĭ pơdui đunh noh hơbŏ đe go lĕch jăk đĕch. Răm tih tên hloi, kăl băt hơdăh.

Tơdrong mă noh dang, kăl đei dôm trong jang kăp gĭt vă pơtoi chĕp vei anih pran kơ tơdrong jang mŭk drăm lơ̆m khei năr truh, pơm trong ăn jăl jang mŭk drăm pơtoi đơ̆ng rŏng. Drơ̆ng nơ̆r găh pơkăp âu, bơngai juăt jang mŭk drăm –Tiên sih Lê Duy Binh – Kơdră Pơgơ̆r jang Viê̆n Mŭk drăm Economica Việt Nam akhan, hơmet yak ăh jăl mă 4 jing khei năr tơdrong kăl lơ̆m kơpal teh găh minh ƀar tơmam drăm đơ̆ng Việt Nam tŏk lơ, mă hăt noh tơmam drăm ‘măn ăn khei Nôel, Têt dương lĭch. Mưh khul kơpal teh đak, anih jang tơm, anih jang đei tơrĕkdăh hrôih đei trong jang tơnăp, pơm trong ăn dôm anih jang mŭk drăm dăh hrôih hơmet pơm jang – băt hơdăh dôm trong hiôk âu lơ̆m dôm khei jê̆ đĭ xơnăm, gô kĕ hơmet pran hloh ăh jăl mă hơtuch âu. Ƀok Lê Duy Bình tơroi hơdăh:  Kĕ tang găn pơrang jĭ atŭm hăm tơdrong pơih xă vaccine jing tơdrong kăl hloh. Mă lei, lơ̆m khei năr pơrang jĭ hơbuh hli bơ̆n kăl jô̆ hơlen, kăl pơm tơlĕch trong jang ‘nao. Gơh pơih xă trong pơkăp: nĕ kơ pơdơh ăh anih pơjing dôm anih jang mŭk drăm tơnăp păng vei xơđơ̆ng ăn tơdrong pơm jang lơ̆m tơring 1 anih jang mŭk drăm dăh mă 1 tơdrong pơm jang tơnăp mă kăl lơ anih jang tơnăp hăm minh ƀar tơdrong jang tơm. Pơtih nhen, minh ƀar anih pơm tơlĕch tơmam drăm kăl dăh mă dôm tơmam tĕch ăn teh đak đa nhen chơkhŏ, tơmam tanh xĭt... gơh tơrĕk păng pơm tơlĕch axong truh dôm anih jang mŭk drăm pơm jang găh tơmam âu: đơ̆ng tơmam pơm tơlĕch, truh anih jang mŭk drăm pơm tơlĕch đei tơrĕk lơ̆m tơdrong axong tơmam tĕch lơ̆m tơring, truh tơring tĕch răt, truh dơnŏk duk. Noh pơtơm đơ̆ng blŭng kơ dôm tơdrong jang tơm đơ̆ng rŏng kơ noh pơih xă truh tôm anih jang mŭk drăm.

Hăm bơngai jang mŭk drăm – anih jang mŭk drăm, ƀok Nguyễn Đình Thắng – Phŏ kơdră Hô̆i tin học Việt Nam akhan, “Mă tŏk bŏk oei pơngơ̆t kơ đon hăm tang găn păng tơjră pơrang jĭ mă lei ưh kơxĭ hrôih jat vă kăl đei pơkăp hơmet pơm jang lơ̆m dôm khei jê̆ đĭ xơnăm păng đunh đai hloh”:

Vă dôm anih jang mŭk drăm gơh hơmet, kơdâu pơlong hăm khei năr vă hơmet dôm tơdrong pơkăp jang, vă tơjră răh pơrang jĭ, jang hơtŏk răh mŭk drăm, kăl pơjing hloi minh trong jang, ưh adrô̆ pơjing trong jang vă pơjră, pơkăp chă tơgŭm mă kăl pơkăp hơmet tơ iung hơtŏk mŭk drăm đơ̆ng rŏng kơ Covid, pơtih nhen, tơring mă yơ gơh jang, rim tơring yơ, anih jang mŭk drăm yơ gơh hơmet pơm jang. Mă ‘meh hơmet, athei tơrĕk kăp gĭt tơroi tơdrong axong jang păng tơrĕk truh bơngai jang kơlih khei năr pơrang jĭ hơbuh hlôi pơm ăn ưh kơ măh bơngai hlăm hloh.

Tơdrong jang mŭk drăm khei 8 păng 8 khei kơ âu mă lơ tơdrong ưh hơ iă  – tơdrong mă âu noh ƀôh đang măt, oei lơ̆m tơdrong hơlen pơkăp adrol đơ̆ng đe juăt jang atŭm hăm rim tơ ‘ngla jang mŭk drăm yơ tơrĕk hơlen tơdrong jang mŭk drăm, tơpôl dôm năr kơ âu. Lơ̆m noh, dôm trong jang atŭm, iŏk đei tơdrong drơ̆ng nơ̆r vă xơđơ̆ng tơdrong jang mŭk drăm – pơm trong hơtŏk tơ iung ăn lơ̆m khei năr truh noh: adrin kơ ‘nôh pơm jang kiơ̆ dôm trong tơlĕch tơgŭm kơtă ăn bơngai jang kue, vă bơngai jang tơ iung pơm jang, hơbĕch hơbal  – tơgŭm ăn tơdrong vei xơđơ̆ng tơpôl, pơm trong ăn hơtŏk mŭk drăm. Hăm dôm anih hơdăh kăl hơtŏk noh atŭm adrin đơ̆ng anih jang mŭk drăm, dôm anih pơm tơlĕch tơmam drăm, kăl đei dôm trong jang kơpal hloh vă pơgơ̆r pơm tơlĕch tơmam drăm lơ̆m tơdrong axong minh ƀar tơmam drăm tơm  – pơm trong vă pơjing mŭk drăm Việt Nam xơđơ̆ng lơ̆m khei năr tam mă băt hơdăh khei năr yơ pơrang jĭ gô klaih gô đĭ.

Lan chih păng pơre nơ̆r