VOV4.Bahnar - Lơ\m dôm năr ‘mi kial hơbu\t hơbông au ki, rim dêh char Tây Nguyên hlôi đei 10 ‘nu bơngai lôch, hlôi jing ‘măng ‘mi kial đak hơbông pơm pơra\m kơtang mă 2 lơ\m 10 sơnăm au ki, lăp đơ\ng ro\ng kial hơbu\t kơso# 9 lơ\m khei 9 sơnăm 9 sơnăm 2009. Atu\m hăm hiong răm găh bơngai, kon pơlei hlôi hiong răm kơ ti hlak jên kơ yuơ ‘nhot sa, pơkap răm đak lơ\p, kon tơrong păng mu\k drăm răm đak jro\h hu\t. Mă kăl, rim tơdrong sar bar găh hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h, pơnơ\t đak lơ\m ‘măng ‘mi kial hơbu\t hơbông au pơm ăn jing [ôm đak pơ joă kơtang tru\h rơbau u\nh hnam kon pơlei, hlôi đei [o#h dôm tơdrong răm kơtang. Tơdrong mă au pơm ăn ư\h kơ su\k tep, mư\h đei [o#h hơnơ\ng lơ ‘măng sar bar lơ\m dôm sơnăm au ki.

Hnam kmăi u\nh hơyu\h Dak Kar đom val, măh pơcho\h đak kiơ\ đing đak (rup au io\k đơ\ng [a\o Dak Nông )

Hnam kmăi đak u\nh hơyu\h ie\, mă kăl rim an^h to\k bo\k ming man, ling lang đei tơdrong hơmơt kơtang pơm ăn đei tơdrong. ‘Nau jing tơdrong tơpă hlôi đei [o#h hơdăh tơ\ Tây Nguyên đơ\ng mă tơ\ au hlôi ato\k kơtang trong jang tơ iung pơjing hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h. 

To\k bo\k khei 6 sơnăm 2011, hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h Đạm Bol, dêh char Lâm Đồng, pơchăh đing pơro đak, pơm ăn đak dơ\k ro jăng hlôi pơm ăn 2 ‘nu bơngai lôch.

Sơnăm ‘no\h, hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h Đak Mek 3 tơ\ Kon Tum, pơnơ\ pơchăh. Pu\n ai tơ\ tơring pơse\l pơso\ ưh kơ đei bơngai kơna hoei pơm hiong răm kơtang.

Kơne# te# hlo\h dơ\ng ‘no\h hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơ yu\h Ia Krel 2 tơ\ dêh char Gia Lai, hlôi đei pơchăh pơnơ\ hơnơ\ng 2 ‘măng lơ\m 2 sơnăm 2013-2014.

Jei lơ\m sơnăm 2014, sơlu\ng hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h Dạ Dâng, dêh char Lâm Đồng hơl^h pơm pơ joă jơhngơ\m jăn kơ 12 ‘nu bơngai, păng măh chă hơvơn tru\h khu\l [o# đo#i kơ Dơno\ an^h tơm {o# đo#i ve\i lăng Te\h đak iung jang mă ke\ do\ng er^h ăn dôm bơngai au.

{ar pêng ‘măng ‘no\h j^ lơ dêh bơih, mă lei tơ\ Tây Nguyên, hlôi đei 5 ‘măng mă lei tơdrong hơmơt đei tơdrong oei hơnơ\ng đei dơ\ng lơ\m pơyan ‘mi kial hơbu\t hơbông ‘măng mă au, hăm tơdrong răm hăm đom val pơcho\h đak to\k Hnam kmăi đak pơm tơle\ch u\nh hơyu\h Dak Kar, dêh char Dak Nông, pơm ăn 5.700 ‘nu kon pơlei oe\i tơ\ pơbăh măh yông năm oei tơ\ nai. Păng lăp đơ\ng ro\ng ‘no\h, kơtă tơ\ kơnao găh kơpơ\ng kơ Dak Kar, hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h Dak Sin 1, jei ư\h kơ ke\ krơ\ng hăm ‘mi kial đak hơbông, kơte\ch đing ăp lư\k, măh pơcho\h đak hăt hot hloi.

Kiơ\ đơ\ng [ok Lê Viết Thuận – Kơdră jang tơgu\m Dơno\ an^h che\p pơgơ\r tang găn ‘mi kial hơbu\t hơbông păng tơchă do\ng dêh char Dak Nông tơbăt, nhen le\ ư\h kơ đei trong kơchăng ayơ đơ\ng dôm tơdrtong đei [o#h đei tơdrong hơdrol kơ ‘no\h. Pơ đ^ an^h tơmơ\t jên jang păng an^h bơ\ jang găh au kơ tơring jei hlêng hlang păng vơ\l dơ\ng: “ ‘Nau ‘măng ‘mi hơbu\t hơbông ư\h kơ tom băt, lơ sơnăm au ‘nao đei lơ lau, hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h Dak Kar ‘no\h to\k bo\k lơ\m khei ‘năr tơ iung pơjing ming man tim mă tơmơ\t jang kơna đ^ đăng trong iung jang vei lăng kmăi kmo\k đe sư tim mă chă pơ pro\ hơdrol. Kơ yuơ đak to\k ư\h tom băt, tơngla tơmơ\t jên jang jei ư\h gan kơchăng lăng tru\h găh ‘mi kial hơbu\t hơbông, kơna đak tru\h koăng păng pơra\m ư\h kơ tom băt hloi.”

Atu\m hăm ư\h tom băt – vơ\l dơ\ng, tơdrong vei lăng, dăr lăng sơđơ\ng rim an^h hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h, kơtă lơ\m pơyan ‘mi kial hơbu\t hơbông oei đei [o#h dôm nơ\r ap^nh kơtang. Tơdrong mă au đei [o#h hơdăh tơ\ Hnam kmăi đak u\nh hơyu\h Ia Krel 2, mư\h an^h au pơchăh pơnơ\ lơ\m sơnăm hơdrol kơ yuơ pơtơ\ng đak dêh hnang, ‘no\h sơnăm đơ\ng ro\ng hơnơ\ng pơm glăi dơ\ng păng pơchăh pơnơ\ ‘măng mă 2. Păng tơ\ Hnam kmăi đak u\nh hơyu\h Dak Kar ‘nao au, kơdră tơring păng an^h bơ\ jang kơ 2 dêh char Dak Nông păng Bình Phước jei ư\h kơ drơ\ng ch^u pu\ tơdrong lăng hơlen sơđơ\ng hnam kmăi đak u\nh hơyu\h au. Kiơ\ đơ\ng [ăo Người Lao động, tơl nơ\r ap^nh găh ch^u pu\ vei lăng pơm ăn đei tơdrong sar bar, [ok Bùi Huy Thành, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng Mơdro sa dêh char Dak Nông akhan “Hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h Dak Kar tơ\ dêh char Bình Phước. Dêh char Dak Nông lăp đei trong iung jang hơdoi”. Mă lei, [ok Nguyễn Thanh Bình, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơlei Apu\ng Bù Đăng dêh char Bình Phước, sơkơ\t hơdăh, Hnam kmăi đak pơm tơle\ch u\nh hơyu\h Dak Kar găh dêh char Dak Nông, păh Bình Phước ư\h kơ gơ\h vang găn ga ôh.

            Khei năr au rim hnam kmăi đak u\nh hơyu\h tơ\ Dak Nông hlôi đei sơđơ\ng [iơ\, mă lei kiơ\ đơ\ng Tiên sy Đào Trọng Tứ, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h tơm Ato\k tơ iung kơ jăp ‘lơ\ng cham char đak păng đei lăp ‘lơ\ng hăm tơpl^h to\ ‘mi kial (Rim hơboong thong đak Việt Nam), ‘nau ro\ năng ‘nao lăp ‘măng blu\ng kơ tơdrong răm sa roi kơtang hlo\h dơ\ng đơ\ng ro\ng au kơnh: “Ro\ năng vă chă pơma hăm 2 tơdrong răm au, bơ\n hlôi pu\n ai kơ yuơ jang tôch kơno\ng bơ\ găn, ming hơmet, mă lei đơ\ng ro\ng ‘no\h jei ‘mi hlôi pơdơ\h. Tơdăh ư\h lei ro\ năng pơm ăn đei tơdrong t^h bơih. Mă lei tơdăh hơnơ\ng tơdrong hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h au, ‘noh ư\h kơ jor ning nai kai ning mônh kơnh gô đei tơdrong răm kơtang hlo\h dơ\ng”.

Atu\m hăm rim hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h, rim pơnơ\t đak tơ\ Tây Nguyên jei đei pơ joă kơtang păng đei tơdrong răm lơ\m ‘măng ‘mi kial hơbu\t hơbông au. Hơdro# tơ\ dêh char dak Lăk hlôi đei 3 pơnơ\t đak hlôi răm đak lăk blai. Dơnau đội 6, tơring Ia Lốp, apu\ng Ea Súp ‘nao lăh pơnơ\ bơ\, ‘nao đei [o#h đak hram, pơm pơ joă pơchăh pơnơ\ dơnau đak.

Răm kơtang hlo\h ‘no\h pơnơ\ Quảng Điền, vei lăng năng tông tơring chu\n na [a đak hlo\h 3.000 ha ‘moi kiơ\ thong đak kroong Krông Ana. Lăp đơ\ng ro\ng đei [o#h lơ an^h đak lăh pơnơ\ đơ\ng năr 8/8, tru\h năr 12/8 pơnơ\ au pơchăh he# să 7 met. Mă kăl pơnơ\ Quảng Điền au hlôi đei tơbăt hơmơ\t pơchăh pơnơ\ đơ\ng dôm sơnăm au ki. Radiô Nơ\r Pơma Việt Nam hlôi ch^h [ai, kơtơ\ng ang găh tơdrong hư răm kơtang tơ\ au, mă lei tơdrong hơmet ming ư\h tơgăl, nhen tơdrong kơtơ\ng ang mă [ok Mai Trọng Dũng, Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char Dak Lăk: “Găh ming hơmet pơnơ\ au ‘no\h kơ yuơ kon jên jang lơ dêh hnang ne\, kơna an^h au jang au hlôi apu\ng hrôih chă ap^nh ăn tơmơ\t jên jang ming hơmet dôm an^h ư\h gan kơ jăp, kăl chă ming hơmet ming. Mă lei apu\ng tim đei chă pơm hla bơar ap^nh chă ming hơmet”.

Lơ\m ‘măng ‘mi hơbu\t hơbông au ki, Tây Nguyên tơbăt hơdăh ‘mi t^h kơtang hlo\h, lơ tơring đak ‘mi jrăh đơ\ng 400 tru\h 60mm lăp lơ\m 1 măng 1 năr. Hăm đak ‘mi kơtang, găh bri kơdrơ\ng hui, đak lo\k ro ako\m kơtang ‘no\h ư\h kơ jor ôh. Mă lei, nhen hlôi tơroi, rim tơdrong đei răm kơ Hnam kmăi đak tơle\ch unh hơyu\h, pơnơ\t đak hlôi đei răm, ‘no\h ro\ năng oei đei tơdrong pơm ăn t^h tên đơ\ng tưodrong vei lăng ư\h tơnăp mă đei dơ\ng.  

Tơdrong tơpl^h to\ ‘mi kial roi năr roi kơtang, bri kơdrơ\ng tơ\ Tây Nguyên ư\h kơ đei hơmet pơ ‘lơ\ng lơ\m m^nh [ar sơnăm; cho\h jang sa, oe\i sa hơnơ\ng lang să tơdrong … jing tơdrong ch^u răm đe\ch bơih. Tơdrong tơpă yan au ‘nau, rim dêh char Tây Nguyên j^ kơru\n jơhnghơ\m tơ jră hăm to\ ‘mi kial pơra\m đe\ch bơih. Tơdăh ư\h kơ đei tơpl^h trong jang vei lăng năng tông păng bơ\ jang tơnăp lei ro\ năng ư\h kơ jor gô đei tơdrong răm kơtang hlo\h dơ\ng.

Bơngai ch^h: Đình Tuấn-Hương Lý

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt