VOV4/Bahnar - Mă đơ\ng tơ drong tơ roi an^h jang mơ dro sa ư\h kơ đei tơ pă hơ le\nh kon pơ lei cho\h jang sa răt hơ dre\ch gui yuăn, puăl, sa chi păng tơ mam cho\h jang sa đang kơ ‘no\h hiong hloi oei tam mă hiơt tơ\ Gia Lai, ‘no\h ‘nao âu, kon pơ lei rim apu\ng găh hơ le\ch pơ băh păng pơ băh de#h char hơ nơ\ng klep lơ\m tơ drong hơ le\nh lei lăi hăm tơ mam rơ ya. Pha kơ rim ‘măng hơ drol, ‘măng âu, trong gơ\h jang păng jang hơ dai đơ\ng an^h jang mơ dro sa ư\h kơ đei tơ pă hlôi jing hơ gei hlo\h tôch kơ lơ.  

Blu\ng sơ năm 2017, ‘nho\ng Nguyễn Xuân Sử, Pho\ kơ dră vei lăng hơp tak xăh cho\h jang sa Tân Tiến, xăh Chrôh Pơnan, apu\ng Phú Thiện k^ hla ar pơ tăm 5 rơ bâu rơ ya hăm ko\ng ti Te\ch tơ le\ch răt tơ mơ\t tơ mam drăm đơ\ng cho\h jang sa rơ go\h Việt Nam, an^h kơ so# 27 trong Phan Đăng Lưu, phường Tân An, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, de#h char Dak Lak. Kiơ\ kơ ‘no\h, an^h jang mơ dro sa âu pơ tru\h hơ dre\ch, dôm tơ mam pho\ng vi sinh, ki sư tơ gu\m ki thuơ\t păng lăp thu hơ drol 50% jên. Ku\m hăm ‘no\h, an^h jang mơ dro sa pơ kăp, 1 tơ [ôt rơ ya ăn plei [um to\ se\t tôch ai 2,5 ki, tơ dăh ư\h kơ io\k đei gô đei ko\ng ti ‘mong thim tơ mam. Pơ đ^ kơ so# rơ ya âu gô đei răt pơ đ^ hăm kơ jă 18 rơ bâu hlak jên 1 k^, vă khan ‘no\h kơ jung hlo\h 2 ‘măng pơ têng hăm an^h te\ch mơ dro. Mă lei, [ơ\t rơ ya đei j^, athei tơ gu\m ki thuơ\t ‘no\h ‘nho\ng Sử đei pơ kă hơ lơ\k le. Mă loi ‘no\h j^ đơ\ng ro\ng kơ ‘nho\ng gơ\ih hlo\h 50 triệu hlak jên nhen nơ\r pơ kăp, ‘no\h an^h jang mơ dro sa ư\h kơ ê hiong hloi. Tru\h dang ei, ‘ngoăih kơ so# jên hlo\h 100 triệu kơ u\nh hnam đei hiong pơ go\h yua kơ rơ ya hlôi lôch ôm, ‘nho\ng Sử huo\ng lơ\m tơ drong hre đom:

“&nh đei tơ roi dôm ‘măng mă lei ko\ng ti akhan ăn bơ ngai jang ki thuơ\t, ‘nho\ng âu ‘nho\ng to năm mă lei ư\h kơ [o#h ‘nho\ng hơ yơ năm ngăl. Đơ\ng ro\ng ^nh krao ‘no\h ư\h kơ gơ\h pơ ma nu\h. Jên ‘no\h ư\h kơ s^ jên đơ\ng hnam, ^nh to\k io\k pơ đ^ đơ\ng an^h mong jên. Rim khei ^nh athei bơ ngơ\t kla jên che\h ăn an^h mong jên, oei kơ so# jên to\k io\k 70 triệu tam mă băt lai yơ mă kla đei.”

Ku\m lei lăi hăm ‘nho\ng Sử, u\nh hnam ‘nho\ng Hoàng Duy Hoàn, Kơ dră Hơp tak xăh cho\h jang sa Tân Tiến, xăh Chrôh Pơnan, apu\ng Phú Thiện ku\m to\k bo\k đei hơ mơt kơ hiong ho\h 300 triệu hlak jên tơ mơ\t jang ăn 15 rơ bâu tơ [ôt rơ ya. Yua kơ 20 tấn rơ ya kơ [ok Hoàn đ^ hlo\h khei ‘năr ro# te\ch hlo\h 1 khei, mă ư\h kơ tơ chă đei an^h răt te\ch:

 “Tơ mơ\t jên jang 1 chơng rơng pe\ng âu ‘no\h j^ 20 triệu bơ\ih, 10 gre te\h, 6 gre hơ kam, 61 triệu pu\k hrâu lơ\m te\h. Kơ jă pơm 1 tơ [ôt âu ‘no\h j^t dôm rơ bâu. Rơ ya âu ^nh te\ch 6 rơ bâu hlak jên ‘no\h ^nh io\k đei 1/3, oei tơ dăh te\ch ư\h kơ đei ‘no\h la\ng nhen hu\t hloi đe\ch.”

Dôm tơ drong hơ găt lơ\m pơm hla ar mơ\ng ro\ kơ đei yua ăn kơ kon pơ lei nhen ăn hre 50% jên jang tru\h hơ tuch pơ yan jang, pơ kăp răt pơ đ^ tơ mam hăm kơ jă măk,... ‘no\h j^ dôm tơ drong lei lăi hăm trong hơ le\nh pơ dăr đơ\ng rim ko\ng ti ư\h kơ đei tơ pă hơ drol sơ\ hăm tơ mam puăl, gui yuăn. Tơ drong kăl kơ tơ roi ‘no\h j^, ‘măng âu ko\ng ti Răt tơ mơ\t te\ch tơ le\ch ăn te\h đak tơ mam drăm đơ\ng cho\h jang sa rơ go\h Việt Nam pơ gơ\r hop ako\m, hăm tơ drong vang tơ gop mu\h măt đơ\ng bơ ngai tang măt khu\l kơ dră tơ ring, tơ [o#h mu\h măt khu\l jang tơ gu\m ki thuơ\t. Dôm tơ drong ‘no\h, ku\m hăm tơ drong chhơ\ tơ [o#h găh đei io\k yua tôch kơ lơ hlôi pơm ăn kon pơ lei jang chu\n mir ư\h kơ chăng hăm lơ tơ drong tơm nge\h ngăi găh tơ mam, kơ jă răt io\k lơ\m hla ar jang hơ dai. Kơ tă [ơ\t hla ar jang hơ dai athei kon pơ lei gơ\ih jên tơ păt lơ\m tài khoản hơ dro# đơ\ng kơ d^h [ok Lê Văn Lưỡng, kơ dră dơ nơm vei lăng ko\ng ti ‘no\h kon pơ lei jang chu\n mir ku\m ư\h kơ đei chă krê kiơ. {ok Phùng Tất Thắng, Kơ dră vei lăng hơp tak xăh cho\h jang sa Phú Thiện, bơ ngai hiong ho\h 300 triệu hlak jên tơ mơ\t jên jang pơ tăm hlo\h dôm j^t tơ [ôt tơ ya hơ dre\ch sơ ‘ngon tơ roi, [ơ\t [ok lăng [o#h tơ drong ‘nâu, rim tơ drong đ^ tôch klui bơ\ih: 

“ {ơ\t puăl ki, nhôn ư\h kơ jang yua kơ tơ pă yan âu sư ư\h kơ đei tơm a, ư\h kơ đei tơ drong kiơ. Mă lei ‘nâu đei pă. Đei [o#h đơ\ng [ơ\t ‘nho\ng Toàn, kơ dră an^h vei lăng kon pơ lei xăh Chư A Thai, 2 ‘no\h j^ ‘nho\ng Phạm Ngọc Nghĩa kơ dră vei lăng Hơp tak xăh cho\h jang Chư A Thai tơ roi tơ băt, krao hơ vơn, nhôn ku\m tơ che\ng ‘no\h j^ bơ ngai tơ pă, tơ drong tơ pă đei năm ako\m, năm pơ hrăm. 2 dơ\ng ‘no\h j^ sư ku\m năm tơ roi tơ băt ‘no\h nhôn mă lui vă pơm hla ar jang hơ dai, mă ư\h kơ đei jang pơ ngôi o#h”.

Lơ\m mạng kơ tơ\ng ang kơ te\h đak găh ch^h măt an^h jang mơ dro, ko\ng ti te\ch tơ le\ch răt tơ mơ\t đơ\ng te\h đak đe tơ mam drăm cho\h jang sa rơ go\h Việt Nam pơm hla ar te\ch mơ dro tơ\ an^h tơ le\ch nơ\r sơ kơ\t păng tơ mơ\t jên jang Dak Lak. Tơ pă yan âu, ko\ng ti âu ư\h kơ đei tơ\ an^h hlôi pơm hla ar kơ so# 27 trong Phan Đăng Lưu, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, Dak Lak. Tơ drong tôch tơ tăm, đơ\ng ro\ng ‘măng hơ le\nh pơ dăr hăm kon pơ lei cho\h jang sa Gia Lai, ko\ng ti pơm tơ\ de#h char hlôi tơ dơ\h kơ jang. Oei 5 ko\ng nai tơ\ dôm de#h char  Bình Thuận, Ninh Thuận, Bình Định, Nghệ An, Nam Định oei to\k bo\k bơ\ jang.

Dang ei, tam mă đei ch^h jo# hơ len kơ so# kon pơ lei jang chu\n mir ‘no\h j^ bơ ngai răm đơ\ng ko\ng ti  te\ch tơ le\ch răt tơ mơ\t đơ\ng te\h đak đe tơ mam drăm cho\h jang sa rơ go\h Việt Nam tơ\ Gia Lai. Mă lei, tơ drong pơ gơ\r hop ako\m hăm tơ drong vang ako\m đơ\ng kon pơ lei jang chu\n mir jơ\p rim apu\ng hơle\ch pơ băh kơ de#h char, gơ\h chă jo# lăng bơ ngai răm ro\ lăng to\k tru\h kơ hre\ng u\nh hnam. Ku\m hăm kơ so# jên tơ mơ\t jang kơ hre\ng triệu hlak jên 1 u\nh hnam, ‘no\h hiong răm ko\ng ti âu pơm ăn hăm kon pơ lei jang chu\n mir ‘no\h j^ kơ so# ư\h kơ ie\ kiơ. {ok Mai Ngọc Qúy, Pho\ kơ dră an^h vei lăng găh cho\h jang sa păng hơ to\k tơ iung tơ ring tơ rang apu\ng Phú Thiện akhan, rim an^h jang kơ pal kăl kơ mơ\t jang hloi, ‘no\h mă gơ\h tang găn an^h jang mơ dro sa ư\h kơ đei tơ pă hơ nơ\ng hơ le\nh kon pơ lei:

 “Athei an^h jang kơ pal hro#ih mơ\t jang vă dăr hơ len, pơm hơ dăh tơ drong hơ le\nh pơ dăr đơ\ng rim ko\ng ti. Khei ‘năr tru\h kơnh, kiơ\ đơ\ng tơ drong jang ‘no\h j^ an^h jang vei lăng te\h đak, an^h vei lăng găh cho\h jang sa păng hơ to\k tơ iung tơ ring tơ rang gô kơ chăng jang hơ dai hăm an^h vei lăng kon pơ lei rim xăh, thị trấn tơ tom pơ tho tơ tă ăn kơ kon pơ lei ư\h kơ gơ\h kơ tă k^ hla ar jang hơ dai hăm rim ko\ng ti pơ tru\h dôm kơ loăi hơ dre\ch ‘long pơ tăm. Tơ tă ăn kon pơ lei pơ tăm dôm ‘long pơ tăm mă lăp đei An^h vei lăng kon pơ lei de#h char pơ pro\ ăn vă hoei kơ đei [o#h tơ drong nhen rơ ya, puăl thoi no\h tơ\ hơ năp kơnh.”  

          Nguyễn Thảo ch^h

Thuem tơ blơ\