VOV4.Bahnar - Te\h j^ tơ mam cho\h jang xa tơm kơ lơ kon pơ lei kon kông tơ\ Gia Lai. Mă lei, khei ‘năr âu ki, rơ bâu u\nh hnam kon pơ lei tơ\ âu asong ăn bơ ngai nai thuê te\h kơ dih, đang kơ ‘no\h năm jang ăn kơ đe, pơm ăn tơ drong arih xa kơ lu sư hơ nơ\ng mơ mat tat, tơ nuh hin hot pơ ngot rơ ve\t.

Đunh kơ âu 12 sơ năm, [ât ưh kơ đei jên vă [u\ đing đak lơ\m pơ gar che\h phe u\nh hnam, ‘nho\ng Y Yơi (rơ ne\h sơ năm 1968) tơ\ plei Gri, xăh Chư Đăng Ya, apu\ng Chư Păh, dêh char Gia Lai asong ăn 1 ‘nu bơ ngai lơ\m apu\ng thuê 2 ha te\h mir u\nh hnam sư, hăm kơ jă 30 triu lơ\m 15 sơ năm.

Đơ\ng no\h truh dang ei, lăp oei đei pă 3 sao chu\n păng 5 sao te\h pơ gar, klo kăn ‘nho\ng jing tôch mơ mat tat, chă pơ pơ\ rim năr vă rong ‘me 5 ‘nu kon. 12 sơ năm ăn đe thuê te\h j^ 12 sơ năm athei jang ăn kơ đe tơ\ kơ pal te\h mir kơ dih dơ\ng. Păng ku\m dôm no\h khei ‘năr u\nh hnam athei io\k phe tơ gu\m pơ ngot [ât [a ‘nao hnông huăt. Mă lei sơ ‘ngon hlo\h dơ\ng, tơ drong pơ ngot rơ ve\t, tơ ngie\t găng hlôi găn đ^ tơ drong ho\k pơ hrăm đe kon ‘nho\ng.

“Thuê đunh sơ năm hnang, ưh ôh le# đe\ch. Dang ei ba jo# hơ len ‘nei ưh tơ pă. Tơ dăh io\k dơ\ng te\h, inh vă jang kơ dih đe\ch bơih, ưh pă pơ\n ăn đe thuê bơih. {ôh dang ei mơ mat dêh, ưh đei yă kiơ vă jang, năr yơ ku\m năm jang ăn kơ đe ngăl, jang chu\n so\ng xa ku\m kơ măh. Lap dêh. Kon hơ ‘lơ\p oei tơ\ hnam ngăl, ho\k đ^ lăm 7 ‘no\h hu\t ho\k đ^.” ‘Nho\ng Y Yơi pơ ma thoi no\h.

Ưh [lo\k khei ‘năr asong thuê, đang kơ ‘no\h jing đei he# bơ ngai thuê pơ gâm io\k te\h ‘no\h j^ tơ drong đei tơ\ u\nh hnam [ok Siu An, tơ\ plei Kó, xăh Chư Đăng Ya, apu\ng Chư Păh. Kiơ\ hla ar pơ kăp chih hăm ti đơ\ng 2 păh, [ok Siu An ăn u\nh hnam [ok Nguyễn Văn Hồ tơ\ xăh Chư Jôr, apu\ng Chư Păh, thuê 5 ha te\h lơ\m 10 sơ năm jo# đơ\ng sơ năm 2002. Mă lei, truh đ^ sơ năm, [ôh [ok Siu An hiơt nơ\r pơ kăp, u\nh hnam [ok Hồ năm tơ\ An^h vei lăng tơ mam drăm, cham char apu\ng Chư Păh tơ roi akhan te\h ‘nâu yoa sư cho\h khai hoang, đang kơ ‘no\h pơm hla ar te\h. Tôch pu\n đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h, gơ nơm an^h jang kơ pal găn tơ tom, te\h âu đei pơ dreu dơ\ng ăn tơ ‘ngla sư.

Tơ drong ăn đe thuê te\h tơ\ tơ ring kon kông pơm ăn lơ kon pơ lei kon kông jing ưh đei

te\h cho\h jang xa, tôch mơ mat vă gơ\h to\k klăih đơ\ng tơ nuh hin

Mă tơ pă, tơ drong asong thuê te\h tơ\ apu\ng Chư Păh hlôi pơm tơ le\ch lơ tơ drong ưh hơ iă mă an^h vei lăng te\h đak sek tơ lang tôch mơ mat. {ok Lê Xuân Dũng, Kơ dră An^h vei lăng tơ mam drăm, cham char apu\ng Chư Păh, dêh char Gia Lai ăn tơ băt: “Nhen tơ drong [ok Siu Phang tơ\ xăh Ia Ka, adrol kơ che\ng te\h ăn kon ‘no\h asong ăn 1 ‘nu bơ ngai nai thuê 20 sơ năm vă pơ tăm che\h phe. Kon sư te\ch dơ\ng ăn bơ ngai nai. Sư [ơm truh tơ mam bơ ngai nai, te\h bơ ngai nai, ‘no\h j^ tơ drong tôch mơ mat, tơ kêng băl lơ ‘măng. Găn tơ drong gơ\h yoa te\h đơ\ng đe ku\m glăi mơ\n. Tơ dăh Dơ no\ an^h vei lăng kon pơ lei dôm xăh găn ‘no\h đe le\ch tơ\ ‘ngoăih pơm hla ar ko\ng chư\ng.”

Kiơ\ kơ so# chih jo# tam mă tôm, hrei ‘nâu, tơ\ apu\ng Chư Păh đei hlo\h 400 ‘nu bơ ngai asong thuê hlo\h 250 ha te\h cho\h jang xa păng jing apu\ng đei te\h asong thuê lơ mă 2 tơ\ Gia Lai. Ku\m kiơ\ kơ so# chih jo#, xăh Chư Đăng Ya j^ tơ ring đei te\h cho\h jang xa asong thuê xă hlo\h, ku\m jing xăh đei kơ so# u\nh hnam tơ nuh lơ hlo\h tơ\ apu\ng. {ok Nguyễn Văn Nội, Kơ dră vei lăng kon pơ lei xăh Chư Đăng Ya ăn tơ băt, dang ei tơ ring đei vă je# 14 ha te\h bri đei đe tơ gar io\k, đei truh 1 puăt ‘no\h yoa dôm bơ ngai asong thuê te\h, kơ plăh ‘no\h tơ drong pơ ngot, tơ nuh hin yoa ưh kơ măh te\h cho\h jang oei tam ke\ hơ met yă kiơ.

{ok Nguyễn Văn Nội ăn tơ băt: “Tơ drong asong thuê te\h, ưh đei te\h cho\h jang xa j^ 1 lơ\m dôm tơ drong tơm pơm ăn tơ ring lơ sơ năm hloi ưh jăh to\k klăih đơ\ng tơ nuh hin, kơ so# u\nh hnam tơ nuh tôch lơ. Pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao ‘no\h kon pơ lei athei đei te\h. Dang ei vă chă tơ drong jang ăn kon pơ lei kon kông tơ nuh âu vă gơ\h đei io\k yoa ‘no\h lăp pôm io\k pơ dreu dơ\ng te\h vă gơ\h đei tơ mam an^h cho\h jang xa, ato\k tơ iung mu\k drăm.”

Xăh Chư Đăng Ya, apu\ng Chư Păh tam đei dơ nâu đak vă pơ yoa ăn tơ drong cho\h jang xa,

kon pơ lei chă pơ tăm dôm kơ loăi ‘long te\ch ưh kơ măk

Kiơ\ tơ drong dăr hơ len đơ\ng Jơ nu\m pơ gơ\r kon pơ lei dêh char Gia Lai, jo# truh đ^ sơ năm 2017, lơ\m dêh char đei hlo\h 2000 u\nh hnam kon kông asong đe thuê vă je# 1900 ha te\h cho\h jang xa. Tôch sơ ‘ngon ‘no\h, lơ bơ ngai lơ\m kơ so# âu te\ch hu\t hloi te\h đei te\h đak che\ng song đơ\ng sơ năm 2004 vih tơ\ ro\ng sơ\. Kơ so# u\nh hnam âu jing ưh đei te\h cho\h jang xa dơ\ng. Tơ drong tơm ‘no\h yoa dơ nâu, hơ bong đak ro ưh đei, ku\m hăm tơ drong jang xa ưh tim gơ\h đơ\ng kon pơ lei hai.

{ok Nay Kiên, Pho\ Kơ dră vei lăng kon pơ lei apu\ng Chư Păh, dêh char Gia Lai, akhan: “Trong athei jang ‘no\h hơ to\k tơ drong cho\h jang păng đak tơ ruih. Hăm dôm tơ ring ưh kơ măh đak, athei tơ plih ming ‘long pơ tăm. Tơ\ apu\ng nhôn j^ ‘long tơ [ăr. Tơ ring yơ kon pơ lei đei đak ‘no\h jang [a phang, pơm [a 2 pơ yan. Tơ dăh bơ\n tơ roi tơ băt, bơ\n jang tôm tơ drong bơih mă lei dơ nâu, hơ bong pơ ro đak vă tơ ruih tơ\ Tây Nguyên ưh tam ‘lơ\ng ‘no\h hơ nat vă gơ\h sek tơ lang đei.”

Hơ dai hăm tơ drong hơ to\k đon jang xa, chă rơih ‘long pơ tăm mă lăp, dôm an^h jang kơ pal tơ\ dêh char Gia Lai athei đei trong jang ‘lơ\ng mưh ming man hơ bong, dơ nâu đak, tơ gu\m ăn kon pơ lei tơ\ tơ ring kon kông gơ\h jang xa, arih xa kơ jăp đơ\ng hơ găt te\h kơ dih kâu.

Nguyễn Thảo: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\