VOV4.Bahnar - Tơ\ dêh char Lâm Đồng, An^h pơ tru\t choh jang xa te\h đak (An^h tơm vei lăng choh jang xa păng ato\k tơ iung tơ ring tơ rang) jang hơ doi hăm Khul kơ dră tơ ring pơ gơ\r hop ako\m pơ tru\t choh jang xa đei hơ năn "Pơ tăm ming păng ato\k tơ iung che\h phe kơ jăp ‘lơ\ng" [ât hơ tuch khei 9 âu ki. Vang ako\m đei lơ bơ ngai juăt jang đơ\ng An^h pơ tru\t choh jang xa kơ te\h đak, An^h vei lăng ‘long pơ tăm, An^h jang Khoa ho\k ki thuơ\t choh jang xa - pơ tăm ‘long Tây Nguyên, kơ dră che\p kơ\l an^h choh jang xa păng vă je# 200 ‘nu bơ ngai pơ tăm che\h phe tơ\ dôm dêh char Tây Nguyên. Lơ nơ\r pơ ma đei tơ le\ch vă jang ato\k tơ iung che\h phe pran kơ jăp:

Tây Nguyên j^ tơ ring pơ tăm che\h phe tơm hăm hơ găt te\h xă 622.300 ha. Trong jang truh sơ năm 2020 dôm dêh char Tây Nguyên pơ tăm ming păng tơ gep dơ\ng 132.000ha che\h pha kră, plei ưh ‘yăl. Truh dang ei, dôm dêh char pơ tăm đei 118.200 ha (io\k đei dang 90% nơ\r hơ găt).

Lơ\m no\h, dêh char Lâm Đồng đei te\h pơ tăm ‘nao păng tơ gep ming che\h phe xă hlo\h, hăm hlo\h 58.200 ha; đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h j^ Dak Lak, Dak Nông, Gia Lai. Te\h pơ tăm ming mă lơ ‘no\h pơ tăm hăm hơ dre\ch ‘nao, dar de\h pơm hơ to\k [iơ\ plei che\h phe, plei ‘lơ\ng lăp hăm tơ drong hơ găt che\h phe ‘lơ\ng.

Mă lei, tơ drong pơ tăm ming che\h phe tơ\ Tây Nguyên oei tơ [âp lơ tơ drong tơ hlăk, ưh kơ măh jên jang, hơ dre\ch ‘lơ\ng păng trong jang kiơ\ ki thuơ\t…, ku\m nhen dôm tơ drong ưh ‘lơ\ng đơ\ng to\ ‘mi kial tơ plih. Kơ plăh ‘no\h, tơ drong jang xa, arih xa kơ kon pơ lei lơ\m khei ‘năr ‘nao pơ tăm ming, kơ jă che\h phe khei ‘năr âu ki jur hơ nơ\ng, ku\m [ơm ưh ‘lơ\ng truh tơ drong pơ tăm ming, hơ met ming pơ gar ‘long che\h phe. Vang truh hop ako\m, bơ ngai pơ tăm Đinh Văn Khấn, tơ\ xăh Hiệp Thạnh, apu\ng Đức Trọng, hơ pơi ‘me\h:

“Dang ei nhen kon pơ lei hơ pơi ‘me\h ‘no\h, pơm thoi yơ vă dôm an^h jang kơ pal đei trong jang lơ\m khei ‘năr to\ ‘mi kial tơ plih, yoa sư gô đei pơ rang j^ phă, hop ako\m mă loi j^ dôm an^h pơ tru\t choh jang xa athei pơ tho ăn kon pơ lei tang găn ‘lơ\ng dôm pơ rang j^ phă”.  

Ku\m hăm tơ drong pơ rang j^ phă ‘no\h, tơ drong rơih hơ dre\ch, yo\ng ku\m jing tơ drong tôch kăl vă hơ nhăk tơ drong đei yoa păng jang ato\k tơ iung che\h phe kơ jăp ‘lơ\ng tơ\ Tây Nguyên. Kiơ\ Tiến sĩ Phan Việt Hà, Pho\ Kơ dră An^h jang Khoa ho\k ki thuơ\t choh jang xa, pơ tăm ‘long Tây Nguyên, tơ drong pơ tăm ming ‘no\h j^ tơ drong tôch ‘lơ\ng vă dôm tơ ring hơ met ming hơ dre\ch ‘long che\h phe mă lăp:

“Pơ tăm ming đei lơ tơ drong găh ki thuơ\t pơm ăn kon pơ lei tơ [âp mơ mat tat. Mă lei, pơ tăm ming j^ 1 lơ\m dôm tơ drong ‘lơ\ng vă tơ plih ming hơ dre\ch so hăm dôm kơ loăi hơ dre\ch ‘nao, đei lơ tơ drong ‘lơ\ng [iơ\ nhen plei lơ, ‘lơ\ng păng ke\ tơ jră hăm dôm pơ rang j^ phă tơ\ ‘long che\h phe”.

Găh ki thuơ\t pơ tăm ming, PGS-TS Lê Quốc Thanh – Kơ dră An^h pơ tru\t choh jang xa kơ te\h đak ăn tơ băt, bơ ngai pơ tăm che\h phe athei jang kiơ\ mă ‘lơ\ng ki thuơ\t jang ‘mơ\i na gơ\h đei jơ nei. ‘No\h j^ athei choh, dônh păng hu\t pơ đ^ rơ\h ‘long che\h phe so, hơ met te\h mă ‘lơ\ng, pơ tăm ‘long nai to\ se\t hlo\h ‘no\h 2 sơ năm ‘mơ\i:

“Pơ tăm ming che\h phe athei đei lơ\m trong pơ pro\h jang đơ\ng khul kơ dră tơ ring hơ găt ‘mơ\i. Mă 2 athei đei tôm trong jang, tơ mam drăm păng kăl loi hlo\h j^ hơ met pơ ‘lơ\ng te\h. Tơ dăh te\h oei đei pơ rang j^, sơ drông phă mă kon pơ lei bơ\n pơ tăm ming hloi che\h phe ‘no\h che\h phe âu gô đei pơ rang j^ phă dơ\ng”.

Lơ\m hop ako\m, dôm bơ ngai jang khoa ho\k, bơ ngai vei lăng păng kon pơ lei pơ tăm tơ\ Tây Nguyên chă pơ ma nuh, roi tơ băt ăn băl dôm tơ drong kăl, tơ chă trong jang ‘lơ\ng hlo\h vă jang che\h phe kơ jăp ‘lơ\ng. Hop ako\m oei roi tơ băt lơ tơ drong ‘nâu găh tơ drong pơ tăm ming che\h phe, dôm tơ drong ‘lơ\ng găh hơ dre\ch, trong tang găn sơ drông, pơ rang j^ phă; io\k yoa pho\ng mă ‘lơ\ng; pơ tăm hơ lam, pơ tăm hơ dai lơ kơ loăi ‘long lơ\m pơ gar che\h phe; tơ drong te\ch mơ dro păng hơ to\k đei yoa đơ\ng jang hơ doi, jang che\h phe kiơ\ hla ar pơ kăp, jang che\h phe rơ go\h ‘lơ\ng...

Tuấn Anh: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\