VOV4.Bahnar - Teh đak Việt Nam hơnơ\ng lăng tơg^t tơchơ\t jang hăm bơngai kon kông, mă kăl noh vei xơđơ\ng tơdrong hơto\ hơnơ\ng đơ\ng dôm hơdrung bơngai; tơre\kt ơgu\m, pơm trong hiôk vă kon pơlei kon kông lơ\m teh đak Việt Nam atu\m hơto\k tơ iung păng đei yua tôm tong, hơto\ hơnơ\ng găh dôm xơnong, hiôk hian đei Luơ\t teh đak Việt Nam chih tơchơ\t păng pơm hơdăh lơ\m dôm hla bar chih lơ\m luơ\t. Tơdrong jang vei lăng jơhngơ\m jăn jing minh tơdrong pơtih hơdăh:
Tơdrong 12 , Luơ\t {ao hiêm Y te# xơnăm 2008 (hơmet ming ăh xơnăm 2014) hlôi tơchơ\t: Bơngai yua {ao hiêm Y te# yuơ jên mong teh đak răt ăn noh: bơngai lơ\m unh hnam hin dơnuh; bơngai kon kông to\k bo\k oei erih tơ\ tơring mu\k drăm tơnap tap; bơngai to\k bo\k erih tơ\ tơring tôch tơnap tap găh mu\k drăm; bơngai to\k bo\k erih tơ\ tơring achon teh đak dơx^.
Tơ\ Lào Cai, gơnơm đei yua đơ\ng tơchơ\t tơgu\m {ao hiêm Y te# hăm kon pơlei kon kông hin dơnuh, dôm xơnăm tơje# âu, kon pơlei kon kông tơ\ dôm tơring găh kơpơ\ng kơ apu\ng Bắc Hà, dêh char Lào Cai hlôi đei khăm păng hơmet j^ ưh huach jên tơ\ Anih khăm hơmet j^ tơ\ tơring Lùng Phình pơtăl kơ hơvơn pơjâu truh xoi kơ yang hơmet j^ nhen adrol âu ki.
Anih khăm hơmet j^ tơring Lùng Phình pơm jang tơ\ tơring groi kông Lùng Phình, jing minh lơ\m 4 lăm khăm hơmet j^ lơ\m apu\ng Bắc Hà, dêh char Lào Cai. Anih khăm hơmet j^ ăn kon pơlei tơ\ xăh: Tả Cù Tỷ- Bản Già, Lùng Cải, Tả Văn Chư, Lùng Phình- Lầu Thí Ngài. Tôm kon pơlei kon kông tơ\ dôm xăh âu adoi đei axong ăn theh {ao hiêm y te# ưh huach jên kiơ\ Tơchơ\t 30a. ‘Nho\ng Sùng Seo Lềnh oei tơ\ thôn Lả Gì Thàng, xăh Tả Văn Chư ăn tơbăt, đơ\ng năr đei theh {ao hiêm y te# yuơ Teh đak axong ăn, ‘nho\ng păng kon pơlei lơ\m thôn hiơt hloi tơdrong lui “chă hơvơn pơjâu” xoi kơ yang hơmet j^: Bao hiêm y te# kon kông nhôn tơ\ tơring groi kông noh đei yua tơpă. {ơ\t j^ pơlo\ năm tơ\ hnam pơgang đei axong pơgang, hơmet j^. Dôm unh hnam tơ\ ataih adoi đei tơgu\m ăn jên xo\ng xa, jên vih vơ\t. Xơ\ ăh j^ pơlo\ noh athei năm tơchă pơgang hla ‘long, athei năm tơchă thây pơgang âu to noh tôch tơnap tap hăm kon pơlei, đei theh [ao hiêm âu pơtêng hăm adrol ki noh dang ei tôch kơ hiôk hian.
Yă Sì Hồng Sến, 70 xơnăm, bơngai hơdrung Phù Lá, oei tơ\ thôn Lùng Phình, xăh Lùng Phình duh tơroi, dang ei kon pơlei ăh j^ pơlo\ noh ưh đei pơngơ\t kiơ năm truh Anih khăm hơmet j^ tơ\ tơring hloi: Đei {ao hiêm y te# đơ\ng teh đak axong ăn bơngai hin dơnuh nhôn, j^ pơlo\ năm tơ\ hnam pơgang khăm hơmet j^, đei [ao hiêm bơih ưh đei hiong jên. Mă [ar noh [^ch hơmet j^ kơtă đei axong ăn por xo\ng tơ[ăng xa, noh tơgu\m bơngai hin dơnuh nhôn tôch lơ, ke\ yak hloh dôm tơdrong tơnap tap kơ tơdrong j^ hlăm.
Atu\m hăm tơdrong hơto\k pran jang xut le# pơngot tơjur hin dơnuh, xăh tơre\k tơgu\m ăn tơdrong pơyua tơpôl, tơdrong jang khăm hơmet j^, vei lăng jơhngơ\m jăn ăn kon pơlei, mă kăl noh unh hnam hin dơnuh, bơngai kon kông. {ok Tẩn Seo Lừ, Pho\ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Lùng Phình ăn tơbăt, xăh Lùng Phình đei hloh 600 unh hnam, 3500 măt bơngai noh tôm đei axong ăn theh [ao hiêm y te# kiơ\ tro\ pơkăp bơngai nhen tơchơ\t 30a: Pơm kiơ\ tơchơ\t tơgu\m [ao hiêm y te# ăn bơngai hin dơnuh păng bơngai kon kông lơ\m tơring, rim xơnăm xăh chih hơko\m hơnăn hơdăh păng chih măt khăm hơmet j^ kơtă ăh Anih khăm hơmet j^ tơring Lùng Phình, vih vơ\t hiôk hian ăn kon pơlei. Găh [ao hiêm y te#, anih jang đảng kơ jơnu\m pơgơ\r tơring pơkăp ăh bơ\ đang theh [ao hiêm y te# noh axong mă tơtom ăn kon pơlei. Mă [ar noh nhôn adoi pơgơ\r đe kang [o# pơm jang tơ\ thôn jang hadoi hăm kơdră thôn, pơlei noh hop ako\m vă mơ\ng kon pơlei chă tơgop nơ\r thoi yơ, vă kon pơlei vei tơnăp theh [ao hiêm y te#, che\p ba [ơ\t chă năm khăm hơmet j^ păng tơdrong pơyua noh ưh đei hiong jên, [ơ\t tơplih anih khăm hơmet j^ noh adoi đei yua kiơ\ tơdrong tơchơ\t theh [ao hiêm y te#.
Che\p theh [ao hiêm y te# lơ\m ti, kon pơlei kon kông tơ\ dôm xăh găh kơpơ\ng apu\ng Bắc Hà hlôi tơpă tơre\k truh vei lăng jơhngơ\m jăn. Rim xơnăm đei đơ\ng 2.500-3.000 ‘nu bơngai năm khăm hơmet j^. {ak sih Trần Xuân Quý, Kơdră Anih khăm hơmet j^ Lùng Phình xơkơ\t: Pơm kiơ\ pơkăp khăm hơmet j^ tơ\ anih khăm hơmet j^ lơ\m xơnăm âu ki đei đơ\ng 2000 truh 3000 ‘nu, đei jơnei nhen kơso# pơjao jang, adoi [ao hiêm đơ\ng teh đak tơgu\m ăn kon pơlei kon kông, unh hnam hin dơnuh; kon pơlei tơ\ 6 xăh lơ\m tơring, đei hloi minh [ar bơngai j^ tơ\ xăh Lử Thẩn kơ apu\ng Si Ma Cai adoi truh khăm mơ\n, hơnơ\ng hloh kơ tơdrong pơjao jang. Axong pơgang tôm măh, duh nhen axong pơgang tro\ hăm bơngai j^, ưh đei axong pơgang đ^ khei năr pơkăp yua.
Gơnơm đei theh [ao hiêm y te#, dang ei kon pơlei kon kông tơ\ tơring kơpơ\ng apu\ng Bắc Hà hlôi đei tơre\k hăm tơdrong khăm hơmet j^, adoi nhen xơđơ\ng jơhngơ\m truh khăm păng hơmet j^ tơ\ Anih khăm hơmet j^ tơring Lùng Phình.
Lơ\m ja#p teh đak, đơ\ng xơnăm 2016 truh dang ei, kơso# theh [ao hiêm y te# đei axong ăn kon pơlei kon kông to\k đơ\ng 91% (xơnăm 2016) truh 93,5% (xơnăm 2019) hăm je# 7 triu 600 rơbâu ‘nu kon pơlei đei axong ăn theh. 100% bơngai kon kông, bơngai hin dơnuh đei tơgu\m jên khăm hơmet j^ kiơ\ theh [ao hiêm y te#. Gơnơm đơ\ng noh, tơdrong jang vei lăng jơhngơ\m jăn hăm kon pơlei kon kông đei hơto\k [ôh hơdăh.
Tơdrong pơmkăp jang 122 đơ\ng Jơnu\m pơgơ\r teh đak găh Tơdrong jang Kon kông đơ\ng Thủ tướng teh đak adoi hlôi k^ pơkăp trong jang vei lăng păng hơto\k jơhngơ\m jăn kon pơlei jăl xơnăm 2011 - 2020, xơkơ\t truh xơnăm 2030. Tơdrong [ôh hơdăh, dôm trong pơkăp jang hăm bơngai kon kông hlôi xơkơ\t tơdrong adrin kơ ‘nôh đơ\ng Teh đak bơ\n pơm kiơ\ xơnong hơto\ hơnơ\ng, hơto\k tơdrong erih đon mu\k drăm, đon bơnôh, dar deh pơm hơto\ tơdrong hơto\k tơ iung đơ\ng dôm hơdrung bơngai. ‘Nâu jing tơdrong bơ\ng pang hơdăh lơ\m tơdrong vei xơđơ\ng păng hơto\k xơnong pơm tơm kơ kon pơlei kon kông pơma adro# păng xơnong pơm tơm ăn kon bơngai pơma atu\m tơ\ Việt Nam.
Lan chih păng rapor
Viết bình luận