VOV4.Bahnar - Tơ\ dôm tơring ataih yaih tơ\ Tây Nguyên, khei năr âu ki hơnơ\ng đei tơdrong rôp tơtông hơ ioh, te\ch tơtông đe drăkăn ăn teh đak Trung Quốc, pơm ăn lơ unh hnam hiong răm pơđ^. Tơdrong pơm âu đơ\ng khul kơne# te\ch tơtông bơngai hơnơ\ng yua mạng tơpôl, io\k tơdrong [ônh lui đơ\ng đe hơdruh vă chă tơui, akhan hưch lăp đang kơ noh te\ch ăn teh đak đe.

Kiơ\ nơ\r tơroi đơ\ng dôm bơngai [ơm đe tơdui te\ch tơtông găn xơlam teh noh pơtơm [ôh hơdăh, khul bơngai rôp te\ch tơtông bơngai yuơ lơ trong vă pơhlu\ tơdui, ‘nhăk bơngai te\ch ăn Trung Quốc vă io\k yua dôm hlak jên kơne# kơnôt ‘me# ‘mach. Đơ\ng ro\ng kơ đe xư bơ\ jang hăm khul kơne# rôp te\ch bơngai tơ\ Trung Quốc, đe xư vih tơ\ Việt Nam, chă năm truh dôm thôn, pơlei ataih yaih, chă yua mạng tơpôl akhan hưch băt, pơkăp io\k pơm hơkăn. Ăh mă đe hơdruh huăng hơlu\ng, noh đe xư te\ch ăn anih ako\m te\ch hơkâu, te\ch ăn bơngai dro\ nglo Trung Quốc io\k pơm hơkăn.

Lơ\m tơdrong chă hơlen chih ako\m [ai mă âu, nhôn tơjra#m oh Hồng Thị C, (20 xơnăm, oei tơ\ thôn Noh Prông, xăh Hòa Phong, apu\ng Krông Bông) hlôi chôt vih đơ\ng dôm tơring kơne# knôt vă tơmơ\ng oh tơroi găh tơdrong he\l kơ đon đơ\ng ro\ng kơ oh [ơm đe te\ch răt tơ\ Trung Quốc, C tơroi: Kiơ\ mạng tơpôl, xư pơm boăl juăt hăm minh ‘nu hơnăn Phàng. Đơ\ng ro\ng kơ hưch băl lơ\m mạng tơpôl, Phàng tơbang nơ\r hưch păng ‘meh oei kơ C jing unh om. Mă lei, đơ\ng ro\ng kơ tơ[ơ\p C, Phàng pơhlu\ C păng ‘nhăk truh dêh char Lào Cai, đơ\ng ro\ng kơ noh C, hlôi [ơm đe te\ch ăn anih te\ch hơkâu tơ\ Trung Quốc: Ăh pơma dơnuh lơ\m facebook, hăp xơkơ\t akhan gô oei kơ inh, mă blu\ng inh ưh kơ lui, mă lei đunh noh inh lui hăp gô io\k inh pơm hơkăn, đang kơ noh hăp gơnơm minh boăl truh xơng inh. {ơ\t truh tơjra#m noh inh nhen bơngai [ơm đe tă pơgang, kiơ\ adro# bơngai noh đe\ch bơih.

Kơdih po C, đơ\ng ro\ng kơ rơvơ\ng mơ\t truh hnam ako\m te\ch hơkâu noh đei 1 ‘nu dro\nglo Trung Quốc răt vih pơm hơkăn. C ưh kơ drơ\ng pơm hơkăn xư, noh tơ ‘ngla hnam ako\m te\ch hơkâu tơmot, teh tôn hăm ‘long nhen ko\ nhen meo. Thoi noh mă lơ\m tơdrong xar bar đei [ôh pu\n ai, ăh dôm đe kơne# te\ch tơtông bơngai ‘nhăk C vih tơ\ hnam “klo” noh pơđ^ đe xư [ơm Ko\ng ang Trung Quốc hơlen rôp păng do\ng klaih.

Khei năr âu ki, lơ\m dêh char Đăk Lăk, tơdrong jang đơ\ng khul rôp tơtông te\ch bơngai, mă hăt noh hơ ioh, drăkăn ‘nhăk te\ch ăn teh đak đe pơm hơkăn glăi păng axong ăn dôm anih te\ch hơkâu tơ\ teh đak đe đei [ôh hli hlot. Tơ\ dôm anih jang Kanh sat hơlen tơpôl Ko\ng ang dêh char Đăk Lăk, bơngai hơnăn Thào A Vảng, oei tơ\ xăh Đăk R’Măng, apu\ng Đăk Glong (Đăk Nông) tơroi: Đe tam mă băt inh noh bơngai kơne#, pơhlu\ te\ch đe ăn Trung Quốc, noh đe drơ\ng nơ\r kiơ\ inh. Hơko\p inh pơhlu\ đei 4 ‘nu năm te\ch ăn Trung Quốc, te\ch đang noh inh io\k jên.

Dôm xơnăm kơ âu, vă tang găn tơdrong pơhlu\ rôp te\ch bơngai găn xơlam teh, rim anih jang [ăo, anih rađiô rapor lơ ‘măng pơtơ\ng tơbang găh tơdrong pơhlu\ tơdui rôp te\ch bơngai găn xơlam teh chă vang bơ\ jang, hơto\k hlôh vao ăn kon pơlei mă lei ưh đei jơnei nhen ‘meh vă. Adro# tơ\ Đăk Lăk, truh dang ei, Ko\ng ang dêh char hlôi băt đei 14 ‘nu hơdruh [ơm đe pơhlu\ rôp te\ch truh teh đak Trung Quốc păng đei dôm bơngai truh dang ei tam mă chă [ôh băt tơ\ yơ.  

Hăm tơdrong đei [ôh âu, Ko\ng ang dêh char Đăk Lăk hlôi tơle\ch hrơ\p minh ‘măng vă băt hơdăh, tơtom [ôh băt păng tang găn tơdrong pơm kơne# âu. Atu\m hăm noh, khul ko\ng ang duh tơgu\m ăn dôm jăl jang, jơnu\m pơgơ\r tơring vă pơm jang tơnăp dôm tơdrong pơkăp hơto\k mu\k drăm, vei xơđơ\ng pơyua ăn tơpôl, đei trong pơkăp tơgu\m ăn đe pơmai oh drăkăn đei tơdrong erih tơnap tap. Axong tơdrong jang ăn dôm bơngai [ơm đe pơhlu\ rôp te\ch vă tơgu\m ăn đe ye\t dăh rơhơi đon erih jang xa tơnăp. Đăi tă Phạm Minh Thắng – Pho\ Kơdră Ko\ng ang dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt:  Pơkăl dôm jăl jang kơpal vang jang kơjăp hăm khul ko\ng ang găh tơdrong tơroi tơbăt trong jang đơ\ng khul kơne# rôp te\ch tơtông bơngai, mă hăt noh dôm bơngai mă hơnơ\ng vih vơ\t tơ\ tơring bơngai kon kông nhen Mông, Êđê, tơ\ tơring ataih yaih vă rim bơngai băt hơdăh, hlôh vao găh trong pơhlu\ tơdui đơ\ng khul kơne# chă rôp te\ch bơngai.

Kiơ\ xơkơ\t đơ\ng Anih tơm Axong jang Linh j^ rơka păng Tơpôl, rim xơnăm, khul kơpal [ôh băt đei pơhlom 400 ‘măng te\ch tơtông bơngai, kơso# bơngai [ơm đe tơtông te\ch to\k truh kơ hre\ng, pho\ noh to\k truh kơ rơbâu ‘nu. Lơ\m noh, kơso# te\ch tơtông bơngai ăn teh đak đe đei pơhlom 80%. Bơngai rôp te\ch tơtông noh jing dôm bơngai juăt pơm kơne#, adrol ki hlôi oei pơnă găh tơdrong rôp te\ch tơtông bơngai, pơm jang hăm dôm bơngai kơne# tơ\ tơring ataih yaih, tơring xơlam teh vă chă tơdui pơhlu\ đe năm truh teh đak nai vă te\ch tơtông bơngai.

Bơngai mă hơnơ\ng [ơm đe rôp tơtông te\ch noh drăkăn păng hơ ioh, [ơm đe pơđep pơgo\ ngôi kư\ kă, minh tơdrong pơm đ^ch kiơ\ trong ‘nao. Đei dôm bơngai kiơ\ đe chơng trong oei klo Trung Quốc đơ\ng minh ‘nu bơngai juăt kiơ\ mạng tơpôl mă lei hlôi kơchăng kiơ\ bơngai ưh kơ juăt noh chơ ‘nhăk truh tơring đe ưh kơ juăt, đang kơ noh chơhơ\ng [ơ\t băt kơdih po [ơm đe te\ch ăn bơngai âu truh bơngai nai nhen minh kơ tơmam drăm.

‘Nguaih kơ noh, tơdrong rôp tơtông te\ch đe hơ ioh, mă hăt noh ho\k tro tơ\ dôm hnam trưng dân tôk no#i tru\ đei [ôh hli hlơt. Dôm bơngai kơne# hơnơ\ng yua tơdrong pơhơi đơ\ng unh hnam, hnam trưng, kiơ\ dôm trang mạng tơpôl (Zalo, Facebook…) vă chă tơdui đe năm tơmang pơhiơ\, răt ăn tơmam, năm jang thuê đei xa jên khei lơ vă ‘nhăk truh dôm plei tơm tih te\ch ăn nha hang, anih hri karaoke tơ\ dôm anih tơmang pơhiơ\, anih jang ko\ng ng^p dăh mă rok kiơ\ jăl trong tih, pơđep te\ch hơkâu, pơđep pơm jang dăh mă te\ch ăn teh đak đe.

Vă tang găn păng tơjră đe rôp tơtông te\ch bơngai, vei vêr drăkăn păng hơ ioh tơ\ anăp dôm tơdrong pơhlu\ pơhlôm đơ\ng dôm bơngai rôp tơtông te\ch bơngai. Anih tơm Axong jang – Linh j^ rơka păng Tơpôl hlôi pơm kiơ\ Tơdrong jang “Pơjing Trong tơlei kăl găh tang găn păng tơjră te\ch tơtông bơngai tơ\ Việt Nam” hăm hơnăn krao Anih tơm đie#n thoăi kơ teh đak vei lăng hơ ioh kơso# 111. Tơdrong jang đei tơle\ch đơ\ng khei 7/2012 truh dang ei. Hlôi đei kơ rơbâu tơdrong krao truh kơso# âu, hăm tơdrong kăl pơtơ\ng ăn găh tơdrong jang tơroi tơbăt găh rôp tơtông te\ch bơngai tơ\ Việt Nam păng dôm tơdrong nai nhen oei xa tơ\ teh đak đe, năm jang tơ\ teh đak dăh mă năm jang tơ\ teh đak kơdih...

Kiơ\ kơ noh, hlôi tơtom pơtơ\ng ăn dôm khul jang kơpal băt tơdrong păng chă trong xek tơlang, tơgu\m do\ng bơngai [ơm đe rôp te\ch tơtông; tơgu\m tơroi dôm tơdrong hơdăh găh tang găn păng tơjră te\ch tơtông bơngai, tơgu\m chơ chă bơngai hiong, tơgu\m jên hu ăn dôm bơngai mă [ơm đe rôp te\ch, tơgu\m anih dăng oei, tơgu\m găh kơluơ\t, găh đon bơnôh ăn bơngai [ơm rôp păng unh hnam đe ye\t.

Lan chih păng rapor