VOV4.Bahnar – Dôm xơnăm kơ âu, Anih jang Đảng, Anih tơm veiu lăng Khul linh vei xơlam teh hlôi chă tơgŭm ăn Đảng, Teh đak, Anih tơm linh vei xơlam teh lơ trong jang kăp gĭt; pơgơ̆r dôm anih Linh vei xơlam teh hăm lơ trong jang gơh rơgei đei jơnei hăm pơkăp “gơnơm kơ kon pơlei, iŏk kon pơlei pơm tơm, kon pơlei noh dơnơm” vă vei lăng tơdrong pơgơ̆r kơdih tơring teh, vei xơđơ̆ng tơpôl xơlam teh kơ teh đak. Kiơ̆ đơ̆ng noh, pơjing trong xơlam teh kơjăp hăm kon pơlei tang găn păng tơjră pơrang jĭ Covid-19 păng mơ̆t lĕch glăi tơ̆ tơring xơlam teh.

Pơm kiơ̆ tơdrong pơgơ̆r đơ̆ng Anih jang Đảng, Anih tơm pơgơ̆r linh vei xơlam teh găh tơlĕch tơdrong jang “Tôm kon pơlei vang jang tang găn păng tơjră pơrang jĭ Covid-19 păng mơ̆t lĕch găn xơlam teh glăi” tơ̆ tơring xơlam teh, đơ̆ng năr 13/5 truh dang ei, rim Anih Linh vei xơlam teh kơ 44 dêh char, plei tơm hlôi jang atŭm hăm 923 xăh, tơlĕch khei tơm chă tơroi tơbăt, tơlĕch tơdrong jang păng pơgơ̆r ăn 5.229 thôn, pơlei kĭ pơkăp hăm xăh, dôm jĭt rơbâu unh hnam kĭ pơkăp hăm thôn găh tang găn păng tơjră jĭ Covid-19, ưh đei mơ̆t lĕch glăi găn xơlam teh, ưh đei tơgŭm, vei vêr ăn tơdrong mơ̆t lĕch glăi. Đơ̆ng noh, hơvơn jơhngơ̆m pran tôm kon pơlei vang jang vă tang găn păng tơjră mơ̆t lĕch glăi tơ̆ tơring xơlam teh, khŏm mă adrin ưh đei lê̆ pơrang jĭ tơpoh đơ̆ng ‘nguaih mơ̆t truh teh đak bơ̆n.

Hơdăh nhen Tơdrong rapor hăm tơdrong akŏm tang găn păng tơjră pơrang jĭ Covid-19 yuơ Anih Linh vei xơlam teh Huổi Luông, Anih Linh vei xơlam teh Lai Châu jang atŭm hăm jơnŭm pơgơ̆r tơring đei rapor ăh 6 jơ kơmăng rim năr, tơroi truh kon pơlei Hà Nhì, Dao, Mông lơ̆m tơring. Kơyuơ đei trong vih vơ̆t hiôk hian păng adrô̆ minh ƀar yak jơ̆ng đĕch noh gơh găn găh to xơlam teh bơih, noh xăh Huổi Luông hơnơ̆ng ƀôh tơdrong mơ̆t lĕch glăi găn xơlam teh.

Đơ̆ng dôm kơtơ̆ng ang mă kon pơlei pơtruh, khul linh vei xơlam teh Lai Châu hlôi ƀôh băt păng ‘nhăk pơkăp oei tơklăh tơ̆ ‘măng xơlam Ma Lù Thàng 48 ‘măng,  101 ‘nu mơ̆t lĕch glăi găn xơlam teh chôt vih teh đak. Pơkăl chôt vih tơ̆ tơring 49 tơdrong, 85 ‘nu ‘meh vă kơdâu glăi găn xơlam teh truh Trung Quốc; tang găn 3 tơdrong, 3 ‘nu bơngai Trung Quốc ‘meh vă mơ̆t truh tơring. Kiơ̆ đơ̆ng dôm tơdrong rapor ƀônh hlôh vao păng ƀônh băt, kon pơlei ưh adrô̆ hơtŏk tơdrong kơchăng hăm dôm tơdrong pơhlŭ pơhlôm  pơchŭt tơdui păng dôm tơdrong mơ̆t lĕch glăi lơ̆m tơring; ‘nguaih kơ noh, kơdih po kon pơlei hlôi jing anih gơnơm ăn khul linh vei xơlam teh, pơjing hê̆ “pơga pơgăn erih” lơ̆m xơnong jang tang găn păng tơjră pơrang jĭ Covid-19 tơ̆ tơring.

Tơ̆ tơring xơlam teh Pơmơ̆t Pơbăh, kon pơlei kon kông duh tŏk bŏk măng năr atŭm jơhngơ̆m hăm khul linh vei xơlam teh păng jơnŭm pơgơ̆r tơring, tang găn tơdrong mơ̆t lĕch kư̆ kă, tang găn pơrang jĭ hơbuh, vei kơjăp tơdrong xơđơ̆ng ăn teh đak. Pơm kiơ̆ pơkăp tôm kon pơlei vang tang găn păng tơjră jĭ Covid 19 păng tang găn mơ̆t lĕch găn xơlam teh glăi, adrô̆ lơ̆m tam mă truh 2 giĕng, 100% kon pơlei dôm tơring tơjê̆ xơlam teh adoi pơkăp tơgŭm ăn ƀô đô̆i vei xơlam teh, atŭm hăm noh tơroi hăm jơnŭm pơgơ̆r tơring ăh ƀôh ‘nhŏng oh păng dôm bơngai chrih găn xơlam teh mơ̆t tơ̆ Việt Nam. Ƀok Lê Quốc Anh, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei plei tơm Hà Tiên ăn tơbăt: “Tơdrong mă âu hlôi tơgop hơtŏk hlôh vao ăn kon pơlei Hà Tiên tơ̆ jăl trong xơlam. Plei tơm Hà Tiên gô pơtoi pơih xă tơdrong jang âu vă tôm jăl trong 13 kơsô̆, kon pơlei adoi băt tôm tong. Atŭm hăm noh, tơ̆ jăl trong xơlam, khul linh vei xơlam teh păng kon pơlei duh gô jing bơngai tơgŭm ăn khul jang tang găn păng tơjră pơrang jĭ”.

Oei pơm jang lơ̆m tơring Phú Lợi păng Phú Mỹ, apŭng Giang Thành, dêh char Kiên Giang jing anih linh vei xơlam teh Phú Mỹ. ‘Nâu jing tơring đei hloh 40% kon pơlei hơdrung Kh’mer erih jang xa. Hăm kon pơlei Khmer kiơ̆ khop phâ̆t, hnam chua jing anih mă kon pơlei pơtruh đon lui, pơm kiơ̆ khôi pơkăp vă hơmet kơdih po kiơ̆ pơkăp khop phâ̆t, pơtho dôm ƀok thây pơtho khop phâ̆t. Kiơ̆ dôm bơngai pơtho khop phâ̆t păng lơ trong tơroi tơbăt kăp gĭt đơ̆ng đe linh vei xơlam teh, kon pơlei kon kông tơ̆ âu ưh adrô̆ hơtŏk hlôh vao mă oei hăt hot tơgŭm đe linh lơ̆m tơdrong tang găn pơrang jĭ hơbuh hli. Lơ unh hnam kon pơlei tơring xơlam teh duh kơdih chă tơgop jơhngơ̆m lơ̆m tơdrong jang vei lăng xơlam teh. Ƀok Lý Văn Nhợi tơ̆ xăh Phú Mỹ (apŭng Giang Thành, dêh char Kiên Giang) jing minh pơtih. Blŭng xơnăm xơ̆, đơ̆ng kơhret tơdrong vih vơ̆t găn xơlam teh, klo hơkăn ƀok Nhợi hlôi atŭm hăm ‘nhŏng oh linh vei xơlam teh Phú Mỹ pơjing anih gak hơlen păng tơgŭm anih pơdơh pơdei ăn đe kang ƀô̆ linh:  “Linh vei xơlam teh păng kŏng ang xăh oei tơ̆ âu hăm inh nhen kon xâu lơ̆m hnam đĕch. Tơ̆ âu, ba atŭm oei xa, atŭm pŭ tơnap, hĕl xơ ‘ngon đei băl. Ba athei vei hơlen hli pơrang jĭ Covid 19 tơpoh lang xă. Ăh kơmăng đe mon năm chă hơlen, vă tang găn tĕch pơdro tơtông, mơ̆t lĕch glăi. Tơdrong oei xa nhen minh unh hnam. Khul linh vei xơlam teh, kŏng ang, khul dân kuân, truh 1-2 jơ pơgê hrôih pơtơm vih”.

Chĕp vei xơnong tơm kơ tơpôl kon pơlei kon kông tơ̆ tơring xơlam teh atŭm hăm tơdrong vang jang kăp gĭt đơ̆ng khul linh vei xơlam teh – Noh jing “pơga mam kơjăp” tơgop vei lăng keh kong tơchơ̆t dơ̆t pơrang jĭ duh nhen tang găn rim tơdrong mơ̆t lĕch glăi găn xơlam teh, vei xơđơ̆ng tơdrong pơgơ̆r kơdih xơlam teh kơ teh đak.

Lan chih păng pơre nơ̆r