VOV4.Bahnar – J^ tơ ring te\h kăp g^t, to\ ‘mi kial prăt sơ năm tôch rơ ngơp, groi te\h Măng Đen pơ ma adro# păng apu\ng Kon Plông pơ ma atu\m đei dêh char Kon Tum năng j^ 1 lơ\m 3 tơ ring jang mu\k drăm tơm kơ dêh char. Lơ\m dôm sơ năm âu ki, hăm tơ drong hơ me\ng pơ jing đei tơ ring pơ tăm pơ kao, ‘nhot tơ ring tơ ngie\t, dêh char Kon Tum drơ\ng nơ\r ăn 49 tơ drong jang găh tơ drong ‘nâu tơ\ Măng Đen hăm jên jang hlo\h 1.600 ti păng hlôi pơ jao ăn an^h te\ch mơ dro hlo\h 1.400ha te\h. Mă lei tơ plơ\ hăm tơ drong hơ me\ng đơ\ng tơ ring, rim tơ drong jang hơ ‘yơch ‘no\h jang hiơ\ hy^n, trăp ‘no\h hu\t hơ chăng le# păng tơ drong asong thuê, tơ plih, [ât lăp te\ch te\h tơ drong jang ku\m đei ‘năi.

Dăr jơ\p plei Măng Đen, xăh Đăk Long, apu\ng Kon Plông truh [ât yơ ku\m [ơm te\h găh tơ drong jang pơ tăm ‘nhot, pơ kao tơ ring tơ ngie\t. Tơ drong [ônh băt hlo\h ‘no\h ưh kơ s^ pơ gar ‘nhot, pơ kao jing ‘lơ\ng mă tơ tă pơ su\n hiăh hiok păng te\h nhen đei kon pơ lei hơ re\h, hu\t hơ chăng. 2 păh trong mât tơ\ plei Tu Rằng ku\m nhen tơ ring 37 unh hnam kon pơ lei oei, adrol sơ\ j^ te\h bri păng bri ‘long hơ ngo dang ei tơ tă te\h vă pơ yoa ăn tơ drong jang ngăl bơih. Bri ‘long ‘no\h hiong đ^ bơih, oei ‘nhot, pơ kao ‘no\h hui bơ ngai pơ tăm.

Tơ drong jang pơ gar hăm mơ\r Kon Tum Bellest

Tơ drong jang pơ tăm ‘nhot, [um, plei ‘long tơ ring tơ ngiet vă te\ch tơ\ te\h đak đe, hơ dai hăm rong kon tơ rong kơ Công ty TNHH Kon Tum Bellest tơ\ tơ ring 486 păng 487 tơ [ôh hơ dăh hlo\h tơ drong jang blu\ng a tih mă hơ tuch ‘no\h ie\, pơ ma pha [iơ\ ‘no\h j^ [ât tơ le\ch jang rơ ông tôch ro\ mă lei ưh kơ đunh ‘no\h hu\t hơ chăng le#.

Pơm [ât an^h tôch ‘lơ\ng, xă truh 105ha, tơ drong jang ‘nâu đei tơ le\ch lơ\m khei 4/2015 đei jên jang loi 67 ti yoa 3 an^h tơ mât jên jang kơ Việt Nam, New Zealand păng Hàn Quốc bơ\ jang. Tơ dăh tro\ nơ\r pơ kăp, đ^ sơ năm ‘nâu, rim sơ năm pơ gar âu hơ nhăk ăn 45 tân ‘nhot, [um, tơ\h; 1.200 tân dâu tây păng 13.200 nhu\ng yo\ng, nhu\ng pơm ‘nhe\m. Mă lei mă pă dang hlo\h 1 khei dơ\ng tơ drong jang ‘nâu đ^ khei ‘năr tơ mât jên, dôm tơ drong mă an^h âu jang đei nhen ‘nao lăp jang đang tơ drong choh khai hoang te\h păng pơ tăm đei 20ha ‘long [ơ bass, kơ loăi ‘long ưh đei măt lơ\m hla ar chih vă pơ tăm blu\ng a. ‘Nâu ku\m jing tơ drong pơ ve\r đơ\ng lơ bơ ngai tơ mât jên jang mưh io\k đei tơ drong jang lơ\m ti bơih:

“Đe tơ jră hăm trong yơ? ‘Long xa plei ‘no\h. Dang ei đe pơ tăm đơ\ng ‘nhot, pơ kao jing pơ tăm ‘long xa plei. Ưh kơ tro\ hăm tơ drong vă jang blu\ng a. Dang ei đe pơ tăm ‘long xa plei ngăl lơ\m no\h. Jang tro\ ‘no\h hơ dro# [ok Hạnh [ât ‘nao to\k [ok ap^nh pơ tăm ‘long xa plei đơ\ng blu\ng hloi, bu gơ\h pơ ma. Oei lơ bơ ngai đơ\ng ro\ng tơ tă tơ plih ming ngăl. 1 păh j^ thoi no\h, 1 păh ‘no\h đe chưk hơ met tôch ‘lơ\ng. Mưh ‘ngiet chăt ‘no\h chong hơ met rơ go\h. Ưh kơ băt tơ\ lăm đe jang thoi yơ. Kư\ chưk, chong hơ met mă rơ go\h đe\ch. Te\h tơ\ âu ku\m ưh gơ\h akhan te\h hu\t bri ho\h, yoa đei chưk, chong hơ met tôch rơ go\h, lơ liơ gơ\h khan te\h bri ho\h.”

Lơ\m 49 tơ drong jang pơ tăm ‘nhot, pơ kao tơ ring tơ ngie\t tơ\ apu\ng Kon Plông mă dêh char Kon Tum adrơ\ng nơ\r asong tơ mât jên jang, pơ jao ăn an^h te\ch mơ dro hlo\h 1.400ha te\h, vă rim tơ drong jang hơ ‘yơch jang hiơ\ ngăl, tơ drong jang trăp ‘no\h nhen hu\t hơ chăng hloi păng tơ drong asong thuê te\h, tơ plih te\h đơ\ng tơ drong jang, [ât lăp te\ch hloi te\h ku\m đei ‘năi. Mă hơ dăh lơ\m kơ so# âu j^ dôm tơ drong jang tih, 1 tơ drong jang đei pơ jao truh dôm j^t ha te\h, [ât lăp loi 100ha nhen: Tơ drong tơ mât jên jang pơ tăm ‘long pơ gang păng tơ ring chă tơ mang lăng bri brăh xă 40ha kơ Công ty Huỳnh Tấn; Tơ drong jang pơ tăm ‘nhot rơ go\h păng pơ kao ‘lơ\ng xă 106ha kơ Công ty TNHH MTV Măng Đen- Vila; Tơ drong jang pơ tăm, pơm tơ le\ch pơ gang păng ‘nhot, pơ kao tơ ring tơ ngie\t xă hlo\h 24ha kơ Công ty jang hơ doi păng tơ mât jên te\ch mơ dro 16/3...

Tơ drong jang pơ tăm ‘long pơ gang păng ‘nhot, pơ kao tơ ring ngiet xă hlo\h 24ha

Tôch kơ hl^ch ‘no\h pha hăm tơ\ ‘ngoăih hơ pre\m hơ prônh tơ\ rim tơ drong jang pơ tăm ‘nhot, pơ kao tơ ring ngie\t Măng Đen, dang ei to\k bo\k đei lơ tơ drong asong thuê te\h, tơ plih te\h, mă ‘no\h te\ch te\h hloi. Đơ\ng sơ năm 2018 truh dang ei, kơ jă te\h lơ\m tơ drong jang tơ\ âu đei tưk hơ to\k đơ\ng 700 - 1 ti hlak jên 1 ha. Lăp 1 khei ‘năr ưh đunh, lơ bơ ngai pơ dro, an^h te\ch mơ dro đei kơ năl j^ dôm bơ ngai tơ mât jên jang kiơ\ trong tơ gar ăn kơ dih to\ se\t, jên tơ pă ưh đei, jang ưh gơ\h, mă pôm ‘me\h tơ gar io\k te\h đe\ch, ưh kơ đei vă pơ tăm ‘nhot, pơ kao tơ\ tơ ring tơ ngiet tơ pă.

Oei bơ\ jang 1 tơ drong jang tơ\ âu, 1 ‘nu bơ ngai ap^nh ưh đei roi tơ băt măt akhan, mưh athei tơ jră hăm tơ drong mơ mat tat đơ\ng tơ drong jang ‘nao, tơ ring te\h ‘nao ‘no\h lơ tơ drong ưh kơ lăp pơ tơm [ôh: “Đe sư ưh kơ ke\ jang. Mă 1 j^ jên jang, mă 2 j^ bơ ngai jang. Jên ưh kơ măh jang to\ se\t đe\ch. Ưh kơ măh bơ ngai jang ‘no\h jang ku\m ưh kơ gơ\h. Găh tơ mam drăm ‘no\h te\h lơ ră mă lei ưh đei unh điên, trong nơ năm mơ mat tat. Ku\m đei bơ ngai ‘me\h vei te\h, te\ch te\h. Te\h đe te\ch đơ\ng 2,3 ti truh dôm j^t ti hlak jên. 1 ha dang 700 triu truh 1 ti”.

Jang xa ưh đei bơ ngai tơ mât jên jang kơ dâu kle\nh hu\t hơ chăng pơ gar ho\h

Lăp đơ\ng ro\ng 2,3 sơ năm dêh char Kon Tum pơ jao lơ tơ drong jang pơ tăm ‘nhot, pơ kao tơ ring tơ ngie\t, hăm hơ găt te\h xă 1.400 ha ăn 30 an^h te\ch, 19 ‘nu bơ ngai đei lơ tơ drong ưh kơ lăp lơ\m tơ drong che\ng hơ met te\h păng rơih bơ ngai tơ mât jên jang tơ\ tơ ring te\h ‘lơ\ng Măng Đen. Lơ bơ ngai juăt jang akhan, lăp hăm dôm tơ drong jang pơ tăm ‘nhot, pơ kao kiơ\ trong choh jang xa kơ măy kơ mo\k ‘nao, 1 tơ drong jang đei pơ jao truh dôm j^t, [ât lăp hlo\h 100ha te\h ‘no\h j^ tơ drong tôch kơ hl^ch.

Mă tơ pă ăn [ôh, oei đei 1,2 an^h te\ch mơ dro jang kiơ\ tơ pă, jang tro\ tơ drong đei tơ le\ch, lăp io\k yoa te\h ăn tơ drong nai to\ se\t pơ têng hăm te\h đei pơ jao. Găh no\h dơ\ng tơ drong rơih ưh tro\ bơ ngai tơ mât jên jang jing hu\t hơ chăng le# te\h ho\h păng pơm mơ mat tat lơ\m tơ drong vei lăng. Tơ drong mơ mat tat to\k bo\k đei hăm dôm an^h jang ‘me\h tơ mât jên jang ‘nao truh. Kơ plăh ‘no\h tơ ring ưh pă đei te\h vă pơ jao yoa 1 hơ găt te\h tôch xă to\k bo\k đei dôm bơ ngai tơ mât jên jang truh hơ drol che\p vei, hăm khei ‘năr truh 50 sơ năm păng le# ho\h đe\ch. Găh no\h dơ\ng đei 1,2 hơ găt te\h vă pơ tăm ‘nhot, pơ kao tơ\ tơ ring tơ ngiet dang ei hlôi jing te\h oei đơ\ng ro\ng lơ ‘măng te\ch mơ dro ăn băl.

M^nh tơ drong jang te\ch te\h ăn kon pơ lei pơm hnam

{ok Nguyễn Văn Minh, 1 lơ\m 4 unh hnam răt te\h đơ\ng tơ drong jang hlôi pơm hnam oei dang ei to\k bo\k tu\n tơ drong mơ mat tat ăn khul kơ dră pơ gơ\r tơ ring: “Đei 4 unh hnam, inh hăm 3 ‘nu bơ ngai nai răt. Adrol ki j^ đơ\ng [ok Hùng 7 he\k, [ok Hùng te\ch ăn [ok to hai. Te\h đơ\ng tơ drong jang Hơp tak xăh jang kơ dih. Tơ drong jang đe akhan 50 sơ năm. Dang ei inh đei hlo\h 1 he\k păng đei lơ\m hla ar te\h ‘no\h ‘năi. Dang ei inh athei che\ng, pleh io\k kơ dih”.          

Mă tơ pă ăn [ôh tơ\ apu\ng Kon Plông, 1 lơ\m 3 tơ ring jang mu\k drăm tơm kơ dêh char Kon Tum, tơ drong jang hiơ\ hy^n, hu\t hơ chăng le# păng asong thuê, tơ plih, [ât lăp ‘no\h te\ch hloi ưh lăp đei hơ dro# hăm 49 tơ drong jang pơ tăm ‘nhot, pơ kao tơ ring tơ ngie\t đe\ch mă oei đei hăm 47 tơ drong jang găh lơ tơ drong nhen: chă tơ mang lăng tơ\ bri brăh, rong ka tơ\ đak tơ ngie\t hai… Khul kơ dră pơ gơ\r păng an^h jang kơ pal kơ dêh char Kon Tum athei jăh chă đei trong jang vă rơih hu\t le# dôm bơ ngai tơ mât jên jang ưh kơ măh jên, jang ưh gơ\h; dôm tơ drong jang nhen vă tơ gar io\k ăn kơ dih, ‘me\h xa pơ gơ\m đơ\ng te\h, thoi no\h mă gơ\h hơ mo\ io\k yoa đei tơ drong pran ‘lơ\ng đơ\ng groi te\h kăp g^t Măng Đen.

 Khoa Điềm: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\