VOV4.Bahnar - Việt Nam jing minh teh đak đei 54 hơdrung bơngai atu\m erih hăm dih băl. Hăm kơso# măt bơngai ưh đei hơto\ băl (lơ\m kơso# hloh 96 triu kon pơlei Việt Nam, măt bơngai kon kông đei 14,7% kơso# măt bơngai đe\ch, pơhlom hloh 14 triu măt bơngai, lơ\m 53 hơdrung bơngai).

Hram nơ\r pơtho đơ\ng {ok Kơdră Hồ Chí Minh: “Kon pơlei Kinh dăh mă Thổ, Mường dăh mă Mán, Jrai dăh mă Ê Đê, Xơdang dăh mă Bahnar păng dôm hơdrung bơngai kon kông nai, adoi kon xâu Việt Nam, adoi ‘nho\ng oh klak klơm”, dôm xơnăm kơ âu, Đảng, Khul kơpal teh đak Việt Nam hơnơ\ng tơg^t hăm trong jang ăn kon pơlei kon kông, mă kăl noh vei xơđơ\ng tơdrong hơto\ hơnơ\ng đơ\ng dôm hơdrung bơngai ; tơre\k tơvei, pơm trong hiôk hloh vă kon pơlei kon kông vei răk tơ[ăk mong joh ayo\, hơto\k tơ iung rim tơdrong păng đei yua dôm xơnong pơyua nai hlôi đei kơluơ\t teh đak pơkăp.

Lơ\m hla bar chih Kơluơ\t teh đak Việt Nam kiơ\ khei năr adoi xơkơ\t xơnong hơto\ hơnơ\ng kơ dôm hơdrung bơngai. Kơluơ\t chih ăh xơnăm 2013 – Kơluơ\t đei hơto\k găh xơnong pơm tơm kơ kon bơngai, xơnong kon pơlei, [ơ\t tơre\k truh tơdrong hơto\ hơnơ\ng kơ rim hơdrung bơngai hlôi xơkơ\t : “Teh đak Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam jing teh đak drơ\ng minh hăm dôm hơdrung bơngai erih atu\m lơ\m hơgăt teh kơ teh đak Việt Nam. Rim hơdrung bơngai đei hơto\ hơnơ\ng, tơguăt tơguăl, tơg^t păng tơgu\m dih băl atu\m hơto\k tơ iung ; ka#m kang hăm rim tơdrong oei xa chere, tơklăh hơdrung hơdre\ch. Nơ\r pơma tơm kơ teh đak noh nơ\r Việt. Rim hơdrung bơngai gơh yua nơ\r pơma, chư chih, vei răk um ai joh ayo\, che\p vei dôm khôi juăt jue kră xơ\ păng joh ayo\ ‘lơ\ng ro\ kơ po. Teh đak pơm kiơ\ pơkăp hơto\k tôm tơdrong păng pơm trong hiôk vă tôm hơdrung bơngai kon kông io\k jơhngơ\m pran po vă hơto\k tơ iung atu\m hăm teh đak” (Tơdrong 5). “Rim bơngai adoi hơto\ hơnơ\ng hăm kơluơ\t teh đak pơkăp. Ưh đei tơklăh oei xa lơ\m tơdrong erih ch^nh tr^, tơpôl kon pơlei, jang mu\k drăm, joh ayo\, tơpôl ” (Tơdrong 16).

Tơchơ\t hơto\ hơnơ\ng lơ\m Kơluơ\t teh đak hlôi đei tơbang hơdăh lơ\m tôm hla bar chih găh kơluơ\t teh đak Việt Nam, đei pơkăp hơdăh lơ\m rim hla bar chih găh luơ\t : Luơ\t Pôk rơih Kuôk ho#i, Luơ\t Kuôk t^ch, Kơluơ\t Tơdrong yoch ; Kơluơ\t tơkêng Tơdrong yoch ; Kơluơ\t Vei vêr kon pơlei ; Kơluơ\t Tơkêng vei ver kon pơlei ; Luơ\t Pơm jang ; Luơ\t Pơtho pơhrăm ; Luơ\t Vei lăng jơhngơ\m jăn kon pơlei ; Luơ\t Xơnong hru\ ‘mong đơ\ng Teh đak păng lơ hla bar chih pơkăp kơluơ\t nai.

Atu\m hăm noh, dôm tơdrong tơchơ\t găh tơdrong hơto\ hơnơ\ng đơ\ng dôm hơdrung bơngai đei pơm hơdăh hăm tơchơ\t lơ\m Jơnu\m jang găh Kon pơlei kon kông, hăm xơnong chă hơlen păng pơtruh nơ\r hăm Kuôk ho#i găh tơdrong jang kon kông pơm kiơ\ xơnong hơlen tơdrong pơm kiơ\ pơkăp găh kon pơlei kon kông, dôm tơdrong tơle\ch jang vă hơto\k mu\k drăm – tơpôl groi kông păng tơring đei kon pơlei kon kông erih jang xa. Lơ\m Jơnu\m pơgơ\r teh đak  đei minh anih jang tơm noh Anih jang găh Kon pơlei kon kông, juăt jang găh tơdrong jang kon kông.

Hăm tơdrong pơkăp rim măt kon pơlei adoi đei vei xơđơ\ng xơnong vang jang ch^nh tr^, vang jang lơ\m Jơnu\m pơgơ\r teh đak păng tơpôl, le\ch măt tơgar jang Kuôk ho#i păng Jơnu\m vei lăng kon pơlei tơ\ dôm jăl jang, dôm xơnăm tơje# âu, kơso# bơngai kon kông vang jang lơ\m jơnu\m jang ch^nh tr^ roi năr roi lơ. Kơso# bơngai kon kông jang tang măt ăn Kuôk ho#i đei [ôh to\k lơ pơtêng hăm kơso# măt bơngai. Lơ\m 4 jăl jang Kuôk ho#i, kơso# bơngai kon kông vang jang tang măt ăn Kuôk ho#i đei đơ\ng 15,6% truh 17,27%, kơjung hloh kơso# kon pơlei kon kông lơ\m kơso# măt bơngai noh 14,35%.

Tơpôl kon pơlei kon kông erih răh rai, tah blang, ako\m mă lơ tơ\ dôm tơring groi kông, mă kăl noh tơring Tây Bắc, Tây Nguyên păng Tây Nam Bộ, tơdrong hlôh vao găh hơto\k tơ iung tam mă lăp pơtêng hăm tơdrong pơkăp atu\m kơ ja#p teh đak. Vă tơgu\m kon pơlei kon kông io\k đei tơdrong hơto\ hơnơ\ng, hơto\k tơdrong erih mu\k drăm, đon bơnôh, dar deh pơm hơto\ tơdrong hơto\k tơ iung đơ\ng rim hơdrung bơngai kon kông, dôm xơnăm âu ki, Teh đak Việt Nam hlôi axong lơ tơdrong tơgu\m lơ\m tơdrong tơle\ch jang kiơ\ pơkăp hơto\k mu\k drăm – tơpôl tơring kon pơlei kon kông. 

Lơ tơdrong jang hlôi hơ ‘nhăk lơ tơdrong pơyua kăp g^t nhen : Tơdrong jang 122 đơ\ng Khul kơpal teh đak găh Tơdrong jang Kon kông ; Tơchơ\t 30a đơ\ng Khul kơpal teh đak găh Tơjur hin dơnuh kơjăp xơđơ\ng ; Tơdrong jang 135 găh Hơto\k mu\k drăm – tơpôl dôm tơring tơnap tap, tơring kon pơlei kon kông, groi kông, tơring ataih yaih ; dôm trong pơkăp jang găh ming man tơdrong kăl, xek axong teh pơm jang păng teh bơ\ hnam oei lơ\m (Tơchơ\t kơso# 132); tơgu\m teh choh jang, hnam oei păng dôm tơdrong kăp g^t nai vă pơm jang erih xa ăn kon pơlei hin dơnuh lơ\m hơdrung bơngai kon kông (Tơchơ\t 134); tơjur thue# choh jang xa păng thue# chă te\ch tơmam drăm, tơgu\m jên jang ăn anih jang mu\k drăm, tơgu\m kơjă tơmam drăm kăl ăn kon pơlei kon kông nhen [oh xa, pơgang hơmet j^, pho\ng rei, hla bar chih, pơkăp hơto\k jang găh bri, vei rơgoh cham char erih xa tơring groi kông (Tơdrong jang 327); tơchơ\t tơgu\m hnam oei ăn unh hnam hin dơnuh ; tơre\k pơtho pơhrăm păng yua kang [o# bơngai kon kông...

Mă kăl, Tơchơ\t K^ pơkăp trong axong jang Tơdrong Tơchơ\t jang kơ teh đak găh hơto\k mu\k drăm tơpôl groi kông păng tơring kon pơlei kon kông đơ\ng xơnăm 2021-2030 ‘nao đei Kuôk ho#i drơ\ng lăp. Tơchơ\t kơ Tơdrong jang vă pơm hơto\ găh tơdrong erih, jang pơyua kơ tơring kon pơlei kon kông păng groi kông pơtêng hăm tơdrong pơkăp atu\m kơ teh đak ; truh xơnăm 2025 tơjur 50% kơso# xăh, thôn, pơlei tơnap tap hloh ; truh xơnăm 2030 mă kăl pă đei oei xăh, thôn, pơlei tôch tơnap tap. Tơchơ\t ră hơdăh, tơdrong jang kiơ\ Tơchơ\t jang atheo vei xơđơ\ng tơdrong axong jang tơn păng kơjăp, ako\m ăn rim tơring, pơlei pơla tơnap tap hloh ;  xek tơlang dôm tơdrong oei tơhlăk tơhl^n, tơdrong kăl hloh ; tơre\k tơgu\m ăn unh hnam hin dơnuh, kon pơlei kon kông tơnap tap hloh ; vei xơđơ\ng hơto\ hơnơ\ng tơnăp, che\p vei tơdrong pơm tơm păng vang jang kăp g^t đơ\ng kon pơlei ; che\p vei tơdrong adrin kơ ‘nôh đơ\ng kon pơlei kon kông ; jang kiơ\ pơkăp: “Kon pơlei kăl, kon pơlei băt, kon pơlei pơđăp, kon pơlei jang, kon pơlei hơlen, kon pơlei io\k yua”.

{ok Đỗ Văn Chiến – {o# trưởng, Kơdră Anih jang găh Kon pơlei Kon kông ăn tơbăt : (Lơ\m chăl erih jang găh kon kông noh âu jing minh tơdrong tơgăl kơ pôk bơnê. Tơdrong pơgơ\r đơ\ng Trung ương Đảng, Kuôk ho#i, Khul kơpal teh đak, rim anih jang, rim tơdrong jang, rim jăl jang ch^nh tr^ tơ\ teh đak bơ\n. Nhôn hơpơi noh gô pơjing đei minh jơhngơ\m pran ‘nao gơh kơjăp xơđơ\ng. Păng tơdrong kăl hloh lơ\m tơdrong erih kon pơlei gô đei xek tơlang. Păng nhôn lui ngeh, tơdrong jang âu gô đei tơmơ\t jang lơ\m tơdrong erih tenh kuăng hloh)

Vei xơđơ\ng xơnong hơto\ hơnơ\ng đơ\ng dôm hơdrung bơngai jing tơdrong tơm vă Việt Nam đei io\k jơnei tơnăp lơ\m tơdrong pơjing tơguăt tơguăl đơ\ng rim hơdrung bơngai păng tơguăt tơguăl kon pơlei, vă tơchơ\t pơjing teh đak rơgei hiôk hian, pơdro\ng jơnap.

Lan chih păng rapor