VOV4.Bahnar - Teh đak Việt Nam bơ\n đei 54 hơdrung hơdre\ch ‘nho\ng oh. Rim hơdrung bơngai đei kơdih um ai adro#, kăp g^t pơjing đei tơdrong joh ayo\ kăp g^t pơyu\p jing minh kơ hơdrung hơdre\ch Việt Nam.

Um ai kơ hơdrung hơdre\ch jing jơhngơ\m pran lơ\m lăm, jing hla bar tơbang tôm tong hloh tơdrong đei măt kơ rim hơdrung bơngai lơ\m tơdrong pơkăp jang hadoi dang ei. Jang hadoi lơ\m kơpal teh to\k bo\k oei pơm pơhlai dôm tơdrong pơgăn kơ dôm teh đak, hơdrung bơngai păng pơm trong hiôk ăn tơdrong tơroh joh ayo\ pran hloh kơ lai yơ. Cho\ng mă, hăp duh nhen pơm tơle\ch lơ tơdrong pơkăl vei vêr dôm um ai kơdih kăp g^t kơ rim tơdrong joh ayo\. Hơdrung hơdre\ch Việt Nam duh ưh đei oei ‘nguaih kơ tơdrong pơkăp noh.  

Dôm xơnăm kơ âu, Đảng, Teh đak Việt Nam tơg^t găh trong pơkăp jang hăm hơdrung bơngai kon kông, mă kăl noh vei tơnăp xơnong vei răk tơ[ăk mong um ai joh ayo\ kơ hơdrung bơngai kon kông. Lơ kơluơ\t, tơdrong tơchơ\t hlôi đei Teh đak tơbang vă pơm hơdăh dôm xơnong kăl kơ kon bơngai (đei pơđ^ hơdrung kon pơlei kon kông). ‘Nâu jing trong pơkăp ăn tơdrong vei răk tơ[ăk mong um ai joh ayo\ kơ hơdrung bơngai kon kông. Atu\m hăm noh, Teh đak duh hơnơ\ng tơle\ch lơ trong pơkăp jang, chă tơgu\m vă pơm trong hiôk ăn bơngai kon kông hơto\k tơdrong erih pơđ^ găh joh ayo\ mu\k drăm păng joh ayo\ đon bơnôh hloi.

PGS. TS Lê Ngọc Thắng, xơ\ Jang Kơdră Anih ho\k hơlen găh Hơdrung bơngai kon kông – Anih jang găh Bơngai kon kông kơ Kuôk ho#i xơkơ\t: Jăh vă akhan, đơ\ng ro\ng kơ Tơchơ\t TƯ 5 jăl 8 xơnăm 1998 truh dang ei păng Tơchơ\t 33 hop ako\m TƯ 9 jăl 11 âu ki noh tơdrong vei răk tơ[ăk mong um ai joh ayo\ jing minh xơkơ\t kăp g^t đơ\ng Đảng bơ\n lơ\m khei năr jang hadoi. Noh jing tơdrong bơ\ng pang mă bơ\n vih hơlen lăng păng duh đơ\ng noh bơ\n [ôh đei lơ trong jang atu\m hăm tơdrong hơto\k găh mu\k drăm noh đei lơ trong jang, tơdrong tơchơ\t jang đơ\ng teh đak găh joh ayo\ tơgop vei răk tơ[ăk mong um ai joh ayo\ kơ rim hơdrung kon bơngai.

Lơ\m [ai chih “Vei răk, tơ[ăk mong joh ayo\ kon pơlei kon kông lơ\m khei năr jang hadoi”  đei tơbang ăh khei 4/2019, lơ\m trang web: https://www.qdnd.vn/ yă Nguyễn Thị Hải Nhung, Kơdră Anih tơm Joh ayo\ kon kông, Anih tơm Joh ayo\, Tơplo\ng kơdâu păng Tơmang pơhiơ\ ăn tơbăt: Mă tơdrong jang vei tơ[ăk mong kơjă joh ayo\ dôm hơdrung hơdre\ch, mă kăl noh dôm hơdrung bơngai kon kông đei Đảng, Teh đak păng jơnu\m jang tơpôl tơre\k io\k jang. Mă lei, tơdrong jang âu duh oei đei lơ tơdrong tam mă tro\. Lơ\m noh, chă tơroi truh tơdrong mă bơ\n tam mă đei minh kơluơ\t adro# găh tơdrong jang kon kông vă pơm hơdăh tơdrong pơkăp đơ\ng Đảng, pơm anih pơkăp hơmet trong jang găh tơdrong joh ayo\ kơ hơdrung bơngai kon kông. Minh [ar trong jang găh joh ayo\ đei tơle\ch oei đei đon kơche\ng pơtêng đơ\ng dôm hơdrung bơngai kon kông hăm dih băl pơm ăn tơdrong jang vei răk tơ[ăk mong [ơm lơ tơnap tap. Noh duh jing minh lơ\m dôm tơdrong tơhlăk pơm ăn minh [ar tơdrong jang găh vei răk tơ[ăk mong dôm kơjă joh ayo\ juăt jue kơ bơngai kon kông đei chih ako\m păng k^ pơkăp mă lei ưh đei jên jang kơdih noh tơle\ch jang [ơm tơnap tap, athei jang hadoi hăm jên jang nai rim xơnăm kơ anih jang, dăh mă axong jang tam mă tơgăl pơtêng hăm tơdrong kăl đei [ôh. Tơdrong pơlan lơ\m tơpôl găh dôm tơdrong joh ayo\ kon kông lơ\m tơring groi kông păng tơring bơngai kon kông noh tơnap, nhen le\ ưh đei hloi.

Atu\m hăm noh, tơdrong hơto\k jang kiơ\ kơmăi kơmo\k, pơjing tơring kơdra#m duh pơm ăn cham char joh ayo\, cham char erih xa kơ minh [ar bơngai kon kông jing kơhret, ưh măh teh choh jang, noh mơ\t jru\ lơ\m tơring hơtaih hơto\ hloh. Mă kăl, tơdrong hrau lu\k lơ\k găh joh ayo\ tôch tenh, kơtang pơm ăn tơdrong vei răk tơ[ăk mong dôm kơjă joh ayo\ kăp g^t tam mă tơtom, tam mă tro\ trong, tơdrong ho\k joh ayo\ ‘nao ưh kơ băt hơdăh noh tơdrong joh ayo\ juăt jue kơ rim hơdrung bơngai [ơm hiơt hiong.

Kiơ\ kơ yă Nguyễn Thị Hải Nhung, minh lơ\m dôm tơdrong tơm pơm đei tơdrong âu noh đei tơdrong ưh kơ hơto\ găh hlôh vao lơ\m hơto\k tơ iung đơ\ng tơring kon pơlei kon kông păng groi kông hăm dôm tơring nai lơ\m ja#p teh đak roi năr roi [ôh hơto\k; tơdrong vei răk tơ[ăk mong kơjă joh ayo\ kơ kon pơlei kon kông mă tơpă tam mă đei tơg^t tro\ [lep păng axong jang tam mă tơgăl, tam mă tro\ hăm tơdrong tơle\ch; rim tơring kon pơlei kon kông oei hin dơnuh, tơring noh xă, măt kon pơlei oei răh rai ưh đei ako\m minh anih, minh [ar hơdrung bơngai kon kông erih tơje# băl, nơ\r pơma, khôi juăt ưh đei nhen băl, tơdrong hlôh vao găh hơto\k tơ iung duh ưh hơto\ băl; kơjă joh ayo\ juăt jue kơ minh [ar kon pơlei kon kông [ơm hiơt hiong, tơplih pha. Minh [ar um ai joh ayo\ ‘lơ\ng ro\ kơ kon pơlei kon kông tam mă đei vei răk tro\ [lep; tơdrong hơto\k dôm tơdrong kăp g^t ‘nao oei to\ xe\t, ưh đei kơjăp xơđơ\ng...

Đơ\ng noh, yă Hải Nhung pơkăl athei đei trong jang kơjăp vă jang tơnăp tơdrong vei răk tơ[ăk mong dôm kơjă joh ayo\ juăt jue kơ tơring kon pơlei kon kông. Adrol hloh noh tơplih ‘nao lơ trong pơkăp jang găh joh ayo\ kon kông kiơ\ trong kơjăp, drơ\ng minh, đunh đai. Hăm tơdrong ke\ đei dang ei, kăl tơle\ch dôm trong jang hơdăh ako\m lơ\m tơdrong vei răk tơ[ăk mong dôm kơjă joh ayo\ juăt jue. Hơto\k tơdrong pran găh axong jang vă tơgu\m ăn tơring groi kông pơjing đei trong jang joh ayo\ tro\ [lep hăm joh ayo\ juăt jue kơ rim hơdrung bơngai. Tơgu\m ăn tơdrong vei răk nơ\r pơma, chư chih kơ kon pơlei kon kông kiơ\ trong pơtho nơ\r pơma, chư chih kon kông ăn kang [o#, bơngai jang tơ\ dôm tơring ataih yaih, tơring đei bơngai kon kông erih jang xa. Pơjing tơdrong ako\m joh ayo\, joh hri đơ\ng dôm hơdrung bơngai kon kông. Đei trong jang tro\ [lep hăm tơdrong pơtho, hơto\k pơ ‘lơ\ng khul kang [o# jang găh joh ayo\.

PGS.TS Lê Ngọc Thắng duh akhan kăl đei minh trong jang tơnăp vă vei răk tơ[ăk mong kơjă joh ayo\ kơ kon pơlei kon kông, mă kăl noh bơngai kon kông đei măt bơngai tơ\ hơla 10.000 ‘nu:  {ok Hồ  hlôi akhan, găh Kuôk ho#i, hlôi đei tôm bơngai jang tang măt ăn bơngai kon kông mă lei găh jơnu\m pơgơ\r teh đak đơ\ng xơnăm 1946 {ok akhan đei hnam kon kông vă vei lăng tôm ăn kon pơlei. Trong pơkăp apinh ăn pha, pơkăp axong noh pha, pơkăp vei lăng noh pha. Tơroi truh pơkăp vei lăng athei hơlen lăng tôm tong, đei trong pơkăp jang hơdăh. Hăp ưh gơh kiơ\ jăl jang ôh, kiơ\ trong jang lăp ôh mă nhôn akhan, hăm tơpôl hơdrung bơngai âu đon kơche\ng găh trong jang jing minh lơ\m dôm tơdrong tơm kăp g^t. kăl ako\m dôm bơngai juăt jang rơgei, dôm bơngai hlôh vao kloh kle\ch găh mu\k drăm, ch^nh tr^, xơđơ\ng tơpôl noh pơtơm gơh chih tơle\ch trong pơkăp jang keh kong.

Lan chih păng pơre nơ\r Bahnar