VOV4.Bahnar – Vei xơđơ̆ng tơpôl tơring xơlam teh ưh adrô̆ jing xơnong jang kơ dôm khul linh, dôm anih jang kơpal mă oei jing xơnong jang kơ rim ‘nu kon pơlei. Lơ̆m lơ xơnăm kơ âu, khul kră pơlei, kơdră pơlei, bơngai đei kơdrưh tơ̆ dôm tơring groi kông xơlam teh hlôi hơnơ̆ng jing dôm bơngai yuk trong hơlâu, chă hơvơn kon pơlei atŭm chĕp vei xơnong jang kơ po lơ̆m tơdrong vei xơđơ̆ng tơpôl, mă kăl noh kon pơlei tơring xơlam teh.  

15 xơnăm adrol ki, hloh 40 unh hnam kon pơlei Mông tơ̆ dôm pơlei pơla ataih yaih, tơring tơnap tap kơ ƀar tơring Dìn Chin păng Pha Long kơ apŭng Mương Khương hlôi truh oei jang xa tơ̆ thôn Lũng Pô, xăh A Múa Sung, apŭng Bát Xát. Păng minh lơ̆m dôm bơngai tơchơ̆t vih oei tơ̆ âu kiơ̆ tơchơ̆t yông kon pơlei lĕch oei tơ̆ tơring xơlam đơ̆ng Đảng, Khul Kơpal teh đak noh ƀok Ma Seo Páo. Kiơ̆ kơ ƀok Páo, khei năr ‘nao truh oei, âu jing hơgăt teh ƀenh kơ uh ‘nhĕt hon ƀenh, adrô̆ đei trong teh chă năm hơlen xơlam teh ƀenh kơ teh tơmo. Đơ̆ng rŏng kơ noh đei Teh đak tơgŭm jên vă bơ̆ hnam păng phe vă xơđơ̆ng tơdrong erih, ƀok Páo pơtơm hơvơn kon pơlei muih choh, choh chong uh ‘nhĕt, rei pơtăm tơ̆ hơgăt teh âu: Năm truh tơ̆ âu noh ba kơchĕng âu jing tơring xơlam tơnap tap mă lei ba duh oei adrin đĕch. Adrol xơ̆ inh adoi năm chă hơlen noh ƀôh tơnap tơpă, tơring âu ưh đei hiôk kiơ ôh. Oei tơrĕk lơ tơdrong dơ̆ng, mă mônh noh kon pơlei athei tơguăt dih băl, athei pơm kiơ̆ pơkăp, athei mơ̆ng kiơ̆ nơ̆r Đảng, athei vei vêr xơlam teh.

Đei tơdrong tơgŭm đơ̆ng apŭng Bát Xát, Anih jang Đảng, jơnŭm pơgơ̆r tơring A Mú Sung păng mă kăl noh Anih Linh vei xơlam teh A Mú Sung, Anih jang mŭk drăm Xơlam teh 345, kon pơlei minh jơhngơ̆m tơguăt pơjing tơdrong erih tơ̆ pơlei pơla Lũng Pô.

Đơ̆ng hơgăt teh phui phang lê̆ hoh, bơngai Mông tơ̆ thôn iĕ Lũng Pô hlôi atŭm băl pơtăm hơƀo, ƀum ƀlang, chik păng prit, hơtŏk mŭk drăm, vă xơđơ̆ng tơdrong erih. Atŭm jơhngơ̆m, atŭm đon bơnôh, lui ngeh lơ̆m tơdrong pơgơ̆r đơ̆ng Đảng, truh dang ei, thôn Lũng Pô hlôi jing anih ang hơdăh găh hơtŏk mŭk drăm, joh ayŏ, tơguăt hăm vei xơđơ̆ng tơpôl – vei xơđơ̆ng xơlam teh Lào Cai. Kră pơlei Ma Seo Páo tơroi: Hơgăt teh tơter đak krong Hồng ro truh dêh Việt, dang ei mưh nhôn ưh jang đei tơnăp noh ưh kơ keh đang xơnong jang đơ̆ng kon pơlei hăm Đảng, hăm Teh đak. Inh ‘nao apinh Ƀĭ thư Thể hăm ƀok Dìn chă axong răt hơdrĕch ăn thôn âu pơtăm chik đei ƀar xơnăm bơih. Mă lei đơ̆ng rŏng kơ noh kơdih chă đei hơdrĕch prit Trung Quốc vih pơtăm, ơng hơdrĕch. Inh ơng hơdrĕch ‘măng mă blŭng 1 rơbăn tơm vă kon pơlei tơ̆ thôn âu pơtăm, noh prit tŏk giơ̆ng pran. Dang ei kon pơlei, unh hnam yơ duh tŏk pơdrŏng adoi gơnơm đơ̆ng prit âu ngăl.

Noh jing tơdrong kơchĕng tơpăt đơ̆ng ƀok Ma Seo Páo ƀơ̆t đei Đảng, Khul pơgơ̆r teh đak tơrĕk, tơgŭm axong ăn năm oei tơ̆ thôn Lũng Pô. Ƀar ‘nu mă ƀok Páo ‘nao tơroi noh ƀok Nguyễn Hữu Thể - Ƀĭ thư Anih jang kơpal kơ apŭng Bát Xát păng ƀok Lý Seo Dìn – Kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng Bát Xát khei năr noh. Đơ̆ng rŏng ƀar xơnăm đei răt, chik tĕch ưh đei kơjă kăp, ƀok Páo yuk trong hơlâu lơ̆m tơdrong pơtăm prit vă tĕch ăn teh đak đe. Đơ̆ng 10 ha mă blŭng, truh dang ei, thôn Lũng Pô hlôi đei hloh 80 ha prit păng nhen lĕ unh hnam yơ duh pơtăm đei prit. Phơ phŏ minh ƀar unh hnam oei axong jên chă răt hơdrĕch, kih thuơ̆t vă năm pơtăm tơ̆ minh ƀar xăh nai nhen: A Lù, Ý Tý hăm trong pơkăp atŭm pơm jang, tơmam pơm tơlĕch noh klăh axong tong anê̆. Hơdăh nhen unh hnam Ma Seo Làn (kon drŏnglo mă 2 kơ ƀok Páo dang ei jang Ƀĭ thư Chi ƀô̆ thôn)  pơtăm  4 ha prit, 3 ha hơƀo, ƀum ƀlang păng 1ha krô̆i, ưh kơ jô̆ jên huach, rim xơnăm unh hnam ‘nhŏng đei yua đơ̆ng 200 truh 300 trĭu hlj. Ƀĭ thư Làn oei kơdih năm truh teh đak boăl pơm jang atŭm hăm minh ƀar anih jang mŭk drăm vă tơgŭm kon pơlei tĕch tơlĕch tơmam pơtăm đei, axong tơdrong jang ăn kon pơlei hăm trong: Tơ̆ thôn noh kơdih pơjing dôm khul jang kơdih, pơjing tơmam xa, kơdih kăt prit, chă trong vă hơtŏk iŏk yua ăn kon pơlei. Athei kăt tăh lơ̆m kơhôp, minh ‘nu jang lơ̆m minh năr noh gô đei iŏk yua 1 trĭu truh 1 trĭ minh puơ̆t. Dang ei, lơ̆m tơring A Mú Sung noh inh tŏk bŏk chă răt prit đơ̆ng kon pơlei vă tĕch ăn teh đak Trung Quốc, găn ‘măng xơlam teh Kim Thành Lào Cai. Tơ̆ âu, lơ unh hnam nhen unh hnam ƀok Lù Seo Páo man hnam oei hloh 1 tih hlj. Hnam ƀok Lù Seo Lử răt đei gre tih dang ei oei yua vă chă chơ tơmam drăm ăn kon pơlei tơ̆ thôn nhôn, hnam Ly Seo Vư duh răt kơtĕch gre ƀán tải vă chă vih vơ̆t.

Unh hnam ‘nhŏng Lù Seo Nhà, đei 3 ‘nu, adrol ki duh jing unh hnam đei tơdrong erih tơnap tap. Bơ̆ng pang đang măt ƀôh bre ƀă kon ƀok Páo pơtăm prit, ƀum ƀlang đei iŏk yua lơ găh mŭk drăm noh hlôi hŏk ƀoi jang kiơ̆. Dang ei, unh hnam Nhà hlôi đei tơdrong erih xơđơ̆ng: Đei Đảng Khul pơgơ̆r teh đak tơrĕk tơgŭm axong ăn nhôn năm oei tơ̆ âu, dang ei nhôn hlôi đei mŭk tơmam răk ‘măn. Nhôn hlôi pơtăm đei ƀum ƀlang, pơtăm prit, hnam inh pơtăm đei 3000 tơm prit, oei ƀum ƀlang noh tôch lơ. Jô̆ hơlen minh xơnăm unh hnam đei yua truh 60 trĭu hlj.

Hŏk pơhrăm ƀoi kiơ̆ ƀă kon ƀok Ma Seo Páo - Ma Seo Làn tơplih hơdrĕch ‘long pơtăm, kon tơrong, đơ̆ng minh thôn đei lơ unh hnam pơngot hin dơnuh, truh dang ei, Lũng Pô hlôi jing thôn hơtŏk brăm păng pơdrŏng. Rim ‘nu bơngai jang đei yua 60 trĭu hlj minh xơnăm. Trung tă Lý Sín Sẩu, jang Chĭnh trĭ tơ̆ Anih Linh vei xơlam teh A Mú Sung xơkơ̆t: Thôn Lũng Pô truh dang ei noh pă đei oei unh hnam hin dơnuh. ‘Nâu jing minh thôn tơpă hơtŏk tơ iung găh mŭk drăm lơ̆m noh pơtăm prit, pơtăm ƀum ƀlang đei yua lơ, tơgop xut lê̆ pơngot tơjur hin dơnuh, jing minh lơ̆m dôm thôn đei ƀôh hloh kơ tơring A Mú Sung.

Đơ̆ng năm oei tơ̆ Lũng Pô truh dang ei hlôi jê̆ 15 xơnăm bơih, ƀok Ma Seo Páo duh oei lui tơguăt kơjăp hăm Ðảng, tơbăt hăm kon pơlei vei kơjăp rim hơgăt teh graxia kơ teh đak. Mă hăm kơchư̆k jang adrol ki noh Kơdră thôn păng dang ei noh minh kră pơlei – bơngai đei kơdrưh, ƀok duh oei jing minh đảng viên tơpăt jue, duh oei hơnơ̆ng vei đon tơpăt, kơchăng jang yuk trong hơlâu păng jing dơhnit unh pơchră hơdăh jâ̆p thôn pơlei kơ xăh A Mú Sung – tơring đei đak krong Hồng ro truh hơgăt teh Việt: Kon pơlei bơ̆n erih tơ̆ yơ ưh đei Đảng noh ba duh ưh kơ kĕ erih ôh. Bơ̆n erih athei đei Đảng, đei Khul pơgơ̆r teh đak, athei đei minh khul jang, đei xơđơ̆ng, đei xơlam teh, bơ̆n pơm kiơ̆ ƀlep lươ̆t, pơjing minh anih hơdăh vă ăn A Mú Sung vei vêr xơlam teh vă hơtŏk tơ iung mŭk drăm kơjăp xơđơ̆ng.

Chĕp vei xơnong jang dơnơm đơ̆ng anih jang Đảng, mă hăt noh dôm đảng viên tơnăp nhen ƀok Ma Seo Páo, thôn Lũng Pô hrei âu hlôi đei lơ đảng viên mơlôh minh bơnôh kiơ̆ trong pơkăp jang đơ̆ng Đảng, adrin hŏk pơhrăm, tơrĕk ăn tơdrong hơtŏk mŭk drăm, tơpuh lê̆ ayăt “pơngot”, ayăt  “kơtul” vă ăn kơ thôn đei tơdrong erih jơnap, roi năr roi phĭ tơtŏ, tôm măh hloh. Păng tơdrong kăp gĭt hloh, ƀok hơnơ̆ng tơguăt atŭm hăm đe kang ƀô̆ linh Anih vei xơlam teh  A Mú Sung vei xơđơ̆ng xơlam teh kơ teh đak. Vei xơđơ̆ng ăn kon pơlei đei minh tơdrong erih phĭ tơtŏ, jơnap, chĕp vei tơdrong pơm tơm đơ̆ng kon pơlei lơ̆m rim tơdrong jang.

Lan chih păng pơre nơ̆r