VOV4.Bahnar - Tơdrong pơkăp anih oei xa pơlei bơngai Mông tơ\ xăh Ea Kiết, yuơ Anih jang găh kon pơlei kon kông apu\ng Chư\ Mgar (Dak Lak) pơgơ\r. Tơdrong tơm noh ‘nhăk dôm unh hnam kon pơlei Mông oei ‘nguaih kơ tơdrong pơkăp to\k bo\k oei erih tơ\ tơring bri pơm jang kơ Anih jang bri Buôn Yă Vâm vih oei xa, xơđơ\ng tơdrong erih. Hăm kơxo# jên axong jang truh 16 tih hlak jên, pơtơm đei 10 xơnăm kơ âu bơih mă lei tơdrong pơkăp xơđơ\ng oei xa ăn kon pơlei Mông ưh đei jơnei nhen ‘meh vă. Noh jing lơ kon pơlei duh oei tơ\ mir pơgar lơ\m bri, mă ưh chiu vih oei minh anih xơđơ\ng.

            Tơring oei ‘nao (xăh Ea Kiết, apu\ng Chư\ Mgar) tơje# trong kơxu năm truh apu\ng, đei hơnăn pơlei bơngai Mông. Kơdră pơlei noh Hoàng Văn Páo ăn tơbăt: {ơ\t vih oei tơ\ âu, rim unh hnam đei axong ăn 600 mét vuông teh vă bơ\ hnam, pơjing pơgar. Kon pơlei đei bơ\ hla bar chih măt hộ khẩu, tơ oei unh om đei chih măt, rơneh hơ ioh noh đei bơ\ hla bar khai sinh... Mă lei vih tơ\ pơlei ‘nao, adro# hơ ioh đe\ch xo# hơ\k, kơlih đe xư năm ho\k je# hloh, hnam trưng lăm ho\k ‘lơ\ng kơjăp, đei unh hơyuh hơdăh vă ho\k [ai, lăng ti vi. Bơngai 'lo\ noh ưh đei bu 'meh, kơlih teh choh jang ưh đei, hnam oei tơje# băl hloi, pơtăm 'nhot tơnap, rong nhu\ng ier noh tơnap tap hloh dơ\ng. {ok Páo tơroi: jing kơdră pơlei noh ba athei yuk trong hơlâu lơ\m tơdrong tơplih anih oei, găh kon pơlei noh đe ưh chiu jăk ôh: “Lơ\m to noh đe pơngơ\t kơ đon, mưh năm oei tơ\ 'nguaih âu noh hli teh đak io\k le# teh noh ưh 'meh le\ch ôh. Mă 2 dơ\ng noh kiơ\ tơdrong erih kơ kon pơlei kon kông lăp oei tơje# mir ôr, 'nhot noh pơtăm kơdih vă chă xa. Mă tơ\ 'nguaih âu noh, teh đak duh adro# axong teh lơ\m lô đe\ch. Oei teh choh jang lơ\m to noh truh ăh pơyan, 'năr yơ duh athei năm trong ataih huach lơ dêh”  

            Nhôn năm truh tơring 540 păng 544 tơring bri kơ Anih jang găh bri Buôn Yă Vâm.

            Âu jing tơring erih xa kơ kon pơlei Mông truh oei ưh nhen pơkăp đơ\ng tơring nai. Bri tơ\ âu hlôi [ơm tơgar oei pă răh rai đe\ch, pơtăl kơ noh jing dôm pơgar cà phê chôh pơkao kok tơbu\k, pơgar tiu păng pơgar điều pơtoi băl đơ\ng groi teh mă âu truh groi teh mă nai. Atu\m hăm 'long pơtăm đunh năr noh bơbu\ng hnam ie\, đei hnam kơjăp 'lơ\ng, đei hnam ưh. Nhôn năm truh hnam tơ\r ăh tong ane# pơgar kro#i [enh plei. Tơ 'ngla hnam noh dro\ nglo muh măt dơnưp.

            {ok kơdih tơroi hơnăn po noh Ma Seo Chảo, rơneh xơnăm 1953 xơ\ năm pơm [ô đo#i păng năm tơblăh tơ\ kơdrăn tơblăh Hồ Chí Minh, tơblăh mơ\t tơ\ Sài Gòn xơnăm 1975-{ok Chảo tơroi. Xơnăm 1999, duh yuơ đơ\ng por xo\ng tơ[ăng xa mă pơdui kon hơkăn năm tơ\ âu muih choh teh vă pơm jang. Dôm xơnăm blu\ng, unh hnam adro# muih choh teh joh bri vă jơmu\l pơtăm [a hơ[o. Ăh rơkah phe [a vă rong kont ơrong, rơkah hơ[o vă pai tơdrô noh pơtăm cà phê, tiu păng găr điều. Je# 20 xơnăm pơm jang, dang ei unh hnam hlôi đei tơmam xa răk ‘măn. Mă lei lai yơ [ok Chảo duh pơngơ\t kơ đon yuơ tơ\ âu noh teh bri kơ anih jang găh bri Buôn Yă Vâm, kơnh gô [ơm đe thu io\k: “Dang ei nhôn đei pơgơ\r điều, cà phê, kro#i... tôm tơ\ âu bơih. Pơkăl Trung ương hơlen tơgu\m ăn kơ nhôn anih oei xơđơ\ng, noh nhôn pơtơm xơđơ\ng jơhngơ\m.”

            ‘Nho\ng Ma Xuân Chính, rơneh xơnăm 1980, năm jang tơ\ âu đơ\ng xơnăm 1999. Duh xơnăm mă noh ‘nho\ng Chính oei hơkăn rơneh kon hơ ioh. ‘Nho\ng  Chính ăn tơbăt: kon dro\ nglo ‘nho\ng dang ei duh je# oei kơđe bơih, mă lei hăp duh tam mă đei hla bar khai sinh kơlih ưh đei năm oei tơ\ pơlei axong oei xa mă hơnơ\ng oei tơ\ pơlei xo. Dang ei tơ\ âu duh oei truh 84 unh hnam hăm kơ hre\ng bơngai yuơ noh kon pơlei ‘meh vă jơnu\m pơgơ\r tơring bơ\ hla bar khai sinh păng axong hla bar chih măt vă xơđơ\ng tơdrong erih tơ\ tơring âu: “Kon pơlei ‘meh vă pơm thoi yơ ke\ đei hộ khẩu vă to\k io\k jên jang. Dang ei kon pơlei tơ\ âu ưh đei hộ khẩu noh ưh gơh to\k io\k jên jang. Nhôn ‘meh vă to\k io\k jên jang đơ\ng anih mong vă jang xa xơđơ\ng tơdrong erih”

            Xơnăm 2014, tơdrong pơjing anih oei xa tơ\ Ea Kiết  nhen le\ pơtôch hăm tơdrong hơvơn 67 unh hnam vih oei ako\m pơlei jing pơlei kon pơlei Mông ‘nao. Cho\ng mă tơ\ pơlei xo kơxo# unh hnam ưh tơjur mă roi năr roi ato\k. Kiơ\ kơ [ok Trần Thanh Lâm, Kơdră dơnơm anih jang găh bri Buôn Yă Vâm, dang ei hlôi đei 216 unh hnam tơgar hloh 1.000 ha teh bri kơ anih jang âu, păng hlôi pơjing teh oei păng teh pơgar pơtăm ‘long đunh khei năr.

            {ok Nguyễn Tuấn Anh, Pho\ kơdră Anih jang găh kon pơlei kon kông apu\ng Chư\ Mgar, anih axong jang tơdrong âu ăn tơbăt: xơnăm 2014 apu\ng Chư\ Mgar bơ\ hla bar apinh dêh char man trong đơ\ng pơlei ‘nao truh tơring pơm jang vă pơm trong hiôk ăn kon pơlei hơto\k pơm jang, xơđơ\ng tơdrong erih. Mă lei tơdrong pơih trong âu truh dang ei duh tam mă đei k^ pơkăp: “Apu\ng pơkăl anih jang pơjao ăn apu\ng 20 ha dơ\ng vă pơih xă tơdrong jang păng pơtoi hơvơn kon pơlei năm oei tơ\ anih pơkăp. Tơdrong pơkăp đơ\ng apu\ng noh ưh đei le# kon pơlei oei erih lơ\m bri ôh”

            Kiơ\ kơ [ok Nguyễn Đình Hiệp, kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Ea Kiết tơdrong mă kon pơlei ưh chih vih oei tơ\ anih oei ‘nao mă duh oei tơ\ pơlei xo lơ\m bri noh đei lơ tơdrong. Lơ\m noh kăp g^t hloh tơring oei xa ưh đei teh choh jang xa, kon pơlei găn dôm j^t km trong vă năm truh mir [a pơm jang. Atu\m hăm ưh đei jên jang noh tơdrong pơkăp ming man trong nơnăm, anih jang kơ tơdrong jang âu ưh đei truh tôch, jang kơplăh kơplơt, ưh [lep hăm tơdrong juăt erih jang xa kơ kon pơlei Mông noh ưh đei hơvơn lơ kon pơlei vih oei tơ\ pơlei ‘nao: “Vă kon pơlei gơh ako\m vih oei tơ\ anih oei ‘nao, găh jơnu\m pơgơ\r tơring pơtruh nơ\r hăm dêh char, Trung ương axong jên jang kiơ\ pơkăp mă blu\ng vă axong ming man dôm tơdrong kăl, vă pơlei pơtơm hơvơn đei kon pơlei hloh. {ơ\t mă đe xư [ôh tơ\ tơring oei ‘nao đei hnam hơku\m tơpôl, đei cham pơta#p pơhiơ\, đei trong vih vơ\t ‘lơ\ng tơnăp noh hơbo\ kon pơlei gô tơplih đon kơche\ng păng gô năm erih tơ\ tơring oei ‘nao”

            Pơjing pơlei oei xa xơđơ\ng, kon pơlei đơ\ng dôm tơring nai truh oei tơje# teh bri jing trong jang tro\ [lep đơ\ng anih jang dêh char Dak Lak. Cho\ng mă tơdrong oei xa tơ\ pơlei ‘nao xăh Ea Kiết, pơtơm pơdơh ăh anih axong teh ăn kon pơlei, oei teh choh jang duh oei drơ\ng nơ\r ăn kon pơlei vih oei tơ\ pơlei xo vă jang mir jing tơdrong ưh [lep. Bri, teh bri duh oei [ơm tơgar. ‘Nâu jing tơdrong răm đơ\ng pơm jang kơplăh kơplơt mă ưh đei pơkăp oei xa xơđơ\ng.

    Lan chih păng rapor