VOV4.Bahnar – Dôm xơnăm tơjê̆ âu,  tơdrong jang tơjur hin dơnuh kơjăp xơđơ̆ng tơ̆ dôm apŭng groi kông dêh char Quảng Nam đei jơnei tơgăl kơ pôk bơnê. Kiơ̆ kơ noh, tơdrong erih kon pơlei kon kông đei tơplih ƀôh hơdăh; kon pơlei băt vao trong pơkăp jang, tơdrong tơgŭm đơ̆ng teh đak hiôk hloh vă hơtŏk mŭk drăm, axong tơdrong jang, hơtŏk iŏk yua. Dang ei, lơ unh hnam bơngai kon kông hin dơnuh hlôi tơplih đon kơchĕng, trong pơm jang, hơtŏk pơm pơdrŏng tơgăl kơ pôk bơnê.

Adrol ki, unh hnam pơmai A Lăng Dy, tơ̆ thôn Pà Ong, xăh Cà Dy apŭng groi kông Nam Giang, dêh char Quảng Nam noh unh hnam hin dơnuh. Unh hnam erih gơnơm lơ̆m jang mir, pơtăm tơh, hơƀo, tơdrong erih tơnap tap. Ăh jê̆ đĭ xơnăm 2010, đơ̆ng jên tŏk iŏk 30 trĭu hlj đơ̆ng Anih mong jên tơgŭm tơpôl păng dôm kơsô̆ jên tơgŭm jang nai, pơmai A Lăng Dy hlôi axong bơ̆ hơdrong var păng răt dôm jĭt tŏ nhŭng bri vih rong. Gơnơm đei hŏk găh kih thuơ̆t rong kon tơrong noh khul nhŭng kơ unh hnam pơmai vơ̆ tenh, ưh đei ƀơm pơrang. Tơdrong jang rong kon tơrong đei yua ƀiơ̆, pơmai  A Lăng Dy pơih xă rong rơmo păng kơ hrĕng tŏ ier, atŭm hăm pơtăm 10 hectar ‘long keo păng tơm mit thái. Pơmai Dy jô̆ hơlen, rim xơnăm đei yua hloh 200 trĭu hlj đơ̆ng dôm tơdrong jang, rong kon tơrong; gơnơm pơtăm ‘long keo, rong ier bip pơtơm tơgŭm ăn kon pơlei kĕ klaih đơ̆ng hin dơnuh pơngot rơvĕt: “Adrol ki inh tŏk iŏk jên đei 2 xơnăm bơih, tŏk iŏk răt rơmo păng pơtăm mit, inh ƀôh adoi đei yua ƀiơ̆ mơ̆n.”

Vă pơm trong ăn kon pơlei hơtŏk mŭk drăm, hơtŏk iŏk yua, rim jăl jơnŭm pơgơ̆r apŭng groi kông Nam Giang, dêh char Quảng Nam hlôi đei lơ trong xek tơlang kơjăp lơ̆m tơdrong jang tơjur hin dơnuh kơjăp xơđơ̆ng. Apŭng hlôi pơjing trong jang hơtŏk ‘long pơtăm, kon tơrong, tơgŭm kon pơlei hơtŏk mŭk drăm. Ƀok Tơ Ngôl Với, Phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng groi kông Nam Giang, dêh char Quảng Nam ăn tơbăt, rim xơnăm, apŭng hlôi axong jên mong hloh  2 tih hlj tơgŭm unh hnam hin dơnuh hơtŏk pơm jang. Dang ei, apŭng Nam Giang đei 130 tơdrong jang hơtŏk mŭk drăm păng jang đei pơyua kăp gĭt: “Lơ̆m tơdrong tơlĕch jang tơjur hin dơnuh duh hlôi đei lơ um rŭp jang, rong kon tơrong đei yua kơjăp. Tơdrong tơjur hin dơnuh đơ̆ng xơnăm 2016 truh 2020 ƀôh hơdăh, rim xơnăm tơjur đơ̆ng 5 truh 7%. Nhôn pơtoi tơlĕch lơ trong jang tơjur hin dơnuh kơjăp xơđơ̆ng, mă hăt noh tơgŭm choh jang, pơtho tơdrong jang, tơgŭm tơdrong jang păng năm jang tơ̆ teh đak đe.”

Ƀok A Lăng Mai, Kơdră Anih jang găh Kon pơlei kon kông dêh char Quảng Nam ăn tơbăt, dôm xơnăm kơ âu, atŭm hăm jên tơgŭm đơ̆ng Trung ương, dêh char Quảng Nam duh tơgŭm kon pơlei kon kông, kon pơlei tơring ataih yaih hơtŏk mŭk drăm, adrin jang klaih đơ̆ng hin dơnuh. Blŭng xơnăm âu, dêh char Quảng Nam hlôi tơgŭm jê̆ 2 tih hlj, tơlĕch lơ trong choh jang xa tơ̆ dôm xăh groi kông păng tơring kon pơlei kon kông. Minh ƀar trong jang mă blŭng đei yua kơjăp nhen: jang pơtăm ‘long krô̆i pung kơđoh jơk, rong ka Diêu hŏng lơ̆m hơdrao tơ̆ dơnâu mong đak hnam kơmăi unh hơyuh, rong ka that lat tơ̆ dơnâu đak tơguăt hăm tĕch tơlĕch tơmam drăm. ‘Nguaih kơ noh, tơring oei tơgŭm hơdrĕch, kon tơrong, rơmo yŏng, nhŭng yŏng... gơnơm đơ̆ng noh, lơ unh hnam hơtŏk pơm pơdrŏng. Lơ̆m xơnăm 2020, jâ̆p dêh char hơvơn đei jê̆ 3 tih hlj tơlĕch jang tơjur hin dơnuh. Dôm tơdrong jang, pơkăp tơjur hin dơnuh kơ teh đak; dôm trong pơkăp jang adrô̆ kơ dêh char tơguăt hăm tơjur hin dơnuh, pơyua ăn tơpôl hlôi đei tơlĕch jang đei jơnei. Ƀôh hơdăh ăh xơnăm 2020, kơsô̆ unh hnam hin dơnuh lơ̆m jâ̆p dêh char tơjur 3.282 unh hnam, yak hloh 121% pơtêng hăm tơchơ̆t tơlĕch; kơsô̆ unh hnam hin dơnuh mă teh đak tơchơ̆t tơgŭm hăm bơngai đei kŏng tơjur đơ̆ng 416 unh hnam oei pă 225 unh hnam. Hăm tơdrong jang tơjur hin dơnuh tơ̆ dôm xăh hin dơnuh tơnap tap kơ tơring tơter đak dơxĭ, tơring kon pơlei kon kông lơ̆m xơnăm âu ki hlôi đei dôm tơdrong jang jơnei tơnăp. Kơsô̆ unh hnam hin dơnuh kơ 74 xăh hin dơnuh tơnap tap tơjur 1.681 unh hnam. Đei 3 xăh hin dơnuh tơnap tap tơring jê̆ đak dơxĭ păng achon teh, 1 xăh groi kông đei xơkơ̆t jơnei tơchơ̆t pơjing tơring pơxĕl ‘nao. Ƀok A Lăng Mai, Kơdră Anih jang găh Kon pơlei kon kông dêh char Quảng Nam xơkơ̆t, 6 khei blŭng xơnăm âu, hloh 1.600 unh hnam hin dơnuh păng hloh 600 unh hnam tơjê̆ hin dơnuh tơ̆ tơring kon pơlei kon kông hlôi chih măt klaih đơ̆ng hin dơnuh: “Kơdih đe unh hnam bơngai kon kông hlôi iŏk yua jên tŏk iŏk pơm jang đei jơnei. Kiơ̆ đơ̆ng noh, tơgop hơtŏk pơm jang duh nhen hơtŏk iŏk yua ăn unh hnam păng tơgop xut lê̆ pơngot tơjur hin dơnuh kơjăp xơđơ̆ng. Dôm tơdrong tơchơ̆t jang đơ̆ng Trung ương duh nhen jên mong kơ dêh char tơgŭm găh hơdrĕch ‘long pơtăm, ‘long xa plei ăn tơring kon pơlei kon kông păng tơring groi kông dêh char Quảng Nam hlôi đei jơnei tơnăp. Kiơ̆ đơ̆ng noh pơm tơplih uma i hơtŏk mŭk drăm tơpôl tơring groi kông”

Xơnăm 2021, dêh char Quảng Nam adrin tơjur đơ̆ng 2.000 unh hnam hin dơnuh tŏk tơ̆ kơpal păng xut lê̆ hin dơnuh hăm dôm unh hnam mă teh đak tơchơ̆t tơgŭm, unh hnam đei kŏng hăm kăch mạng. Vă kĕ đei jơnei tơchơ̆t âu, Anih vei lăng kon pơlei dêh char pơkăl rim jăl jang, kơ ‘nôh hloh dơ̆ng, pơm jang lơ tơdrong, pơjing tơdrong tơplih pran lơ̆m tơdrong jang tơjur hin dơnuh. Mă kăl, tơrĕk găh tơdrong pơih xă trong jang tơnăp găh tơjur hin dơnuh; hơtŏk pran găh tơroi tơbăt; hơtŏk jang hơvơn lơ jên jang tơgŭm.

Lan chih păng pơre nơ̆r