VOV4.Bahnar – Pơm kiơ̆ pơkăp jang kơ teh đak găh kơchơ̆t bek, lơ tơdrong jang găh kơchơ̆t bek hlôi đei teh đak kơtă axong jang păng lơ tơdrong jang hadoi lơ̆m kơpal teh đei pơih xă. Tơdrong mă noh hlôi hơmet tơdrong hiang hiơp găh kơchơ̆t bek ăn kon pơlei. Mă lei, tơdrong hiang hiơp tơ̆ teh đak bơ̆n, mă kăl noh hăm hơ ioh tơ̆ tơring kon kông păng groi kông adoi oei lơ pơtêng hăm jâ̆p teh đak.

Pơmai H’Son Lao tơ̆ xăh Ea Wer, apŭng Buôn Đôn, dêh char Đăk Lăk iŏk klo đei 12 xơnăm păng rơneh đei 4 'nu kon. Unh hnam pơmai ưh đei lơ mir ôr, tơdrong jang ưh đei xơđơ̆ng, athei chă xa rim kơ năr noh tơdrong erih tơnap tap, kon hơ ioh adoi hiang hiơp ngăl. Pơmai H’Son Lao ăn tơbăt: Đe kon hơ ioh lơ̆m hnam xŏng xa ưh kơ tôm măh bek, ưh đei tơƀăng xa, ưh đei ƀoh đak măm noh đe hăp hiang hiơp, gleh lap, jĭ klak pơdŭk. Ƀok mă yơ duh hơkĕ hơkong, đơ̆ng mă hơmol truh mă 'lâ̆p hloi.

Tơ̆ rim pơlei tơnap tap kơ tơring Tây Nguyên tơdrong mă hơ ioh hiang hiơp hơkĕ hơkong nhen unh hnam pơmai H’Son Lao oei ƀôh lơ. Tơmam xa ưh kơ măh găh tơdrong đei păng 'lơ̆ng, tơdrong jĭ păng tơdrong pơngot rơvĕt jing tơdrong tơm pơm ăn đe hơ ioh hiang hiơp tơ̆ dôm tơring oei tơnap tap. Ƀak sih Trần Thị Thúy Minh, Kơdră khoa nhi Tổng hợp Hnam pơgang tơm tơring Tây Nguyên ăn tơbăt: Kiơ̆ minh ƀar tơdrong hơlen chih akŏm khei năr tơjê̆ âu pơđĭ tơring Tây Nguyên găh hiang hiơp lơ̆m tơpôl noh đei đơ̆ng pơhlom 30 truh 40% lơ̆m tơpôl. Đei lơ tơdrong pơm ăn hiang hiơp. Mă mônh, minh lơ̆m dôm tơdrong tơm noh găh hơkâu jăn kơ rim bơngai. Mă ƀar noh dôm bơngai mă lơ̆m 'măng xŏng xa ưh kơmăh Protein pơkăp ăn hơ ioh, dang hăm tơdrong mŭk drăm tơnap tap kơ unh hnam mă đe yĕt ưh kơ măh axong ăn kon hơ ioh xa dôm tơmam xa đei kơchơ̆t bek. Mă pêng noh đei bơngai mă mĕ ƀă duh brăm ƀiơ̆ găh tơmam xŏng xa, đei tôm kơchơ̆t bek ăn hơ ioh mă lei kơyuơ đon kơchĕng yoch lơ̆m pơkăp vei rong kon hơ ioh, duh pơm ăn hơ ioh hiang hiơp.

Nhen dôm pơlei pơla kon kông tơ̆ dôm dêh char Tây Nguyên, Mèo Vạc jing minh lơ̆m dôm apŭng hin dơnuh kơ dêh char Hà Giang, tơdrong erih kon pơlei kon kông lơ̆m apŭng oei kơđeh pơtêng hăm tơdrong pơkăp atŭm kơ dêh char. Lơ xăh, kơsô̆ hơ ioh tơ̆ hơla 5 xơnăm hiang hiơp kiơ̆ trăp hơkâu jăn đei đơ̆ng 20-23%; hiang hiơp kiơ̆ pơkăp kơjung noh đơ̆ng 40-45%, kơsô̆ hơ ioh kơ măh kem hăm hơ ioh đơ̆ng 70-80%.  Kiơ̆ pơmai Đặng Thị Quẩy – Kang ƀô̆ juăt jang găh jơhngơ̆m jăn rơneh hơ ioh păng kơchơ̆t bek kơ Anih jang y tê̆ xăh Tát Ngà ăn tơbăt: Ƀôh đei tơdrong noh, Anih jang y tê̆ xăh hlôi hơtŏk tơroi tơbăt vă dar deh tơjur tơdrong hiang hiơp hăm đe hơ ioh: Rim khei ba athei tơroi ăn bơngai mĕ băt noh pơkăp hơ ioh kiơ̆ trong tơbang đơ̆ng Anih hơlen kơchơ̆t bek vă băt hơdăh kon hơ ioh oei ăh pơkăp mă yơ, ưh đei kiơ, hiang hiơp dăh mă hiang hiơp hlăm vă dăh hrôih hơmet mă xơđơ̆ng. Athei tơroi vă kon pơlei băt ăh hơ ioh jĭ jăn kơyuơ đơ̆ng hiang hiơp noh athei nhă đak păng kơchơ̆t bek mă tôm vă ăn hơkâu jăn hơ ioh pran, tang găn lê̆ hơ ioh jĭ jăn kơyuơ hiang hiơp hlăm. Năm chă tơroi păng pơm kiơ̆ pơkăp kơchơ̆t bek lơ̆m ‘măng xŏng xa ăn hơ ioh. Dang ei tơ̆ xăh ưh đei tơdrong jang kiơ, dôm tơdrong jang duh ưh đei noh inh athei tơroi tơbăt găh kơchơ̆t bek ‘lơ̆ng ăh năr 1 khei  6 vitamin A vă huch pơgang pơlôch rơmơng păng khei 12, pơm jang rim xơnăm 2 ‘măng. Đei minh ƀar bơngai mĕ pơm kiơ̆ tơnăp noh duh hơ iă lơ̆m đon, minh ƀar ‘nu hơ ioh ƀơm hiang hiơp lơ̆m 24 khei blŭng đơ̆ng ‘nao rơneh. Dang ei hơ ioh tơ̆ âu jô̆ hơlen atŭm pơhlom 18-20% hiang hiơp, mă lơ noh hăm unh hnam hin dơnuh.

Kơyuơ tơdrong erih kon pơlei lơ̆m tơring oei lơ tơnap tap noh tơdrong erih kơ kon hơ ioh oei kơđeh. Rim ‘măng xŏng xa rim năr adrô̆ đei hơƀo, ‘nhot, ưh đei tôm kơchơ̆t bek ‘lơ̆ng vă pơ ‘lơ̆ng pran hơkâu jăn. Vă dăr deh tơjur tơdrong hiang hiơp ăn đe hơ ioh, Anih jang y tê̆ xăh Tát Ngà hlôi păng tŏk bŏk hơtŏk pran tơdrong tơroi tơbăt, hơvơn kon pơlei tơjur rơneh kon mă 3 vă vei rong tơnăp hloh đe kon hơ ioh. Vă tơdrong jang tang găn păng tơjră hiang hiơp ăn đe hơ ioh tơ̆ rim pơlei pơla gơh tơnăp, kiơ̆ kơ pơmai Đặng Thị Quẩy – Kang ƀô̆ juăt jang găh jơhngơ̆m jăn rơneh nge păng hiang hiơp kơ Anih jang y tê̆ xăh Tát Ngà noh:  ‘Meh vă jơnŭm pơgơ̆r tơring adrin chă tơgŭm răt tơmam drăm hơmet hơtŏk kơchơ̆t bek ‘lơ̆ng ăn đe hơ ioh păng axong tŏk iŏk jên jang ăn kon pơlei chă rong kon tơrong pơtih nhen rong xem dăh mă rong ier cheh kơtăp ăn kơ dôm unh hnam tơnap tap gơh đei trong vei rong kon hơ ioh tơnăp hloh, noh jing jên jang vă ăn dôm unh hnam hin dơnuh păng tơjê̆ hin dơnuh gơh đei jên hơmet pơ ‘lơ̆ng tơdrong erih unh hnam, vei rong kon hơ ioh xŏng xa mă trŏ ƀlep hloh.

Dang ei tơdrong jang tang găn păng tơjră hiang hiơp hlôi jing minh lơ̆m dôm Tơdrong pơkăp jang kăp gĭt kơ teh đak bơ̆n, lơ̆m noh tơchơ̆t tơjur kơsô̆ hơ ioh hiang hiơp tơ̆ hơla 5 xơnăm hlôi jing tơchơ̆t hơtŏk mŭk drăm tơpôl kơ teh đak păng tơchơ̆t hơtŏk mŭk drăm tơpôl kơ rim dêh char. Lơ̆m noh anih pơgơ̆r jang noh Anih tơm y tê̆, anih tơm noh Anih Hơlen kơchơ̆t bek ‘lơ̆ng kơ teh đak hăm 2 pơkăp noh hơmŏ păng vei lăng hrôih tơnăp đe hơ ioh tơ̆ hơla 5 xơnăm. Mă lei, kơsô̆ hơ ioh hiang hiơp păng ưh kĕ tih vơ̆ hăm hơ ioh tơ̆ hơla 5 xơnăm ăh xơnăm 2020 duh oei lơ truh 12,5%. Vă hơmet tơdrong mă âu, kơchĕng lăng athei đei tơdrong axong jang đơ̆ng dôm anih jang, pơih xă dôm tơdrong tơkan tơ̆ dôm dêh char tơnap tap, mă hăt noh tơring kon pơlei kon kông păng groi kông, tang găn axong jang lang xă vă pơm jang gơh đei iŏk yua kơjăp hloh.

Lan chih păng pơre nơ̆r