VOV4.Bahnar – Hrei ‘nâu lơ\m te\h đak đei 9,2 triu ‘nu bơ ngai đei ko\ng hăm kăch mang. Jo# truh đ^ sơ năm sơ\, đei 21 dêh char, pơ lei tơm (plt) lơ\m te\h đak ưh pă đei unh hnam, bơ ngai đei ko\ng tơ nuh, to\k 13 dêh char, plt pơ têng hăm [ât hơ tuch sơ năm 2018. Dang ei lơ tơ ring oei hơ nơ\ng tơ le\ch lơ trong tơ gu\m, adrin sut pơ đ^ unh hnam bơ ngai đei ko\ng oei tơ nuh lơ\m sơ năm ‘nâu. Mă lei, vă hlo\h 8.000 unh hnam bơ ngai đei ko\ng oei tơ nuh lơ\m te\h đak gơ\h to\k klăih đơ\ng tơ nuh hin lơ\m dôm khei truh ‘no\h ưh kơ đei [ônh kiơ.

Vang tơ blăh tơ\ tơ ring sơ lam Pơ mât Pơ băh sơ năm 1979, [ok Nguyễn Toàn Thắng, 64 sơ năm tơ\ Quảng Ngãi kơ te\ch 2 păh jâng, j^ linh j^ rơ ka 1/4. J^ jăn ưh ke\ pơm ăn [ok lao đon, hăm jơ hngâm đon “linh j^ rơ ka mă lei ưh đei jo jăn”, ưh đei gô chang đơ\ng tơ drong tơ gu\m, oei đei 2 păh ti pran jăng, [ok Thắng chă trong hơ met pơ ‘lơ\ng mơ mat tat. Gơ nơm đei tơ drong tơ gu\m đơ\ng khul kơ dră tơ ring, klo kăn [ok Thắng rong nhu\ng, ie\r, pơ tăm dôm kơ loăi ‘long xa plei. {ât mu\k drăm oei đei [ôh [iơ\ bơih, [ok chă tơ gu\m ăn lơ unh hnam mơ mat tat yak hlo\h tơ nuh hin, jang to\k lơ\m tơ drong arih xa hai.

{ok Nguyễn Toàn Thắng tơ roi: “Mă kơ dih kâu inh j^ jăn mă lei ưh kơ đei jo po, pơ ma nhen nơ\r [ok Hô, adrin yak to\k, jang ăn hnam tơ no\, jang ăn kơ dih kâu hơ drol. Ba kho\m to\k klăih tơ drong mơ mat đơ\ng kơ dih, adrin jang vă pơ yao ăn unh hnam, đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h j^ tơ pôl. Inh hơ nơ\ng tơ gu\m ăn kơ đe, bơ ngai tơ nuh, ưh lơ j^ to\ se\t, inh oei adrin tơ gu\m đe\ch”

Hăm tơ drong adrin đơ\ng kơ dih kâu, unh hnam [ok Nguyễn Toàn Thắng ku\m nhen lơ unh hnam linh j^ rơ ka, bơ ngai đei ko\ng lơ\m te\h đak oei adrin jang to\k vă klăih đơ\ng tơ nuh hin. Quảng Trị j^ 1 lơ\m dôm tơ ring jang đei nơ\r hơ găt ưh pă đei unh hnam tơ nuh ‘no\h j^ unh hnam bơ ngai đei ko\ng, [ok Hoàng Tuấn Anh, Pho\ Kơ dră vei lăng tơ drong jang xa, linh j^ rơ ka păng tơ pôl dêh char Quảng Trị ăn tơ băt, ‘ngoăih kơ tơ gu\m tơ mam rim khei ăn kơ vă je# 21 rơ bâu ‘nu bơ ngai đei ko\ng păng u\nh hnam bơ ngai đei ko\ng, tơ ring hlôi tơ le\ch jang lơ trong jang vă ato\k ‘lơ\ng tơ drong ar^h, tơ mam drăm, jơ hngơ\m đon ăn bơ ngai đei ko\ng. Mă loi, tơ ring ako\m tơ gu\m te\h cho\h jang sa, jên to\k io\k, pơ tho tơ drong jang păng chă ăn tơ drong jang. Mă lei, tơ drong tơ gu\m hơ drol hlo\h, ‘no\h j^ hnam oei ăn kơ bơ ngai đei ko\ng. Khei ‘năr âu ki, de#h char Quảng Trị ako\m tơ roi tơ băt, krao hơ vơn tơ pôl vang tơ gop ming man hnam oei ăn kơ bơ ngai đei ko\ng. Tru\h khei ‘năr âu, tơ drong tơ gu\m hnam oei ăn kơ bơ ngai đei ko\ng hlôi jang đang:

“Lơ\m trong jang tơ gu\m ăn bơ ngai đei ko\ng ‘no\h tơ drong tơ gu\m jên to\k io\k, pơ jao te\h, pơ tho tơ drong jang, pơm lơ tơ drong hiôk vă ato\k tơ iung mu\k drăm. Mă lei hăm bơ ngai đei ko\ng, trong vă tơ gu\m đei mă gan lăp ‘lơ\ng. Tơ dăh bơ\n đei trong krao hơ vơn, tơ gu\m ăn kon hơ ‘lơ\p unh hnam đei ko\ng, pơ jao te\h, chă tơ drong jang, mă loi ‘no\h tơ re\k truh tơ drong pơ tho tơ drong jang ăn kon hơ ‘lơ\p bơ ngai đei ko\ng, tơ gu\m ăn đe sư năm jang tơ\ te\h đak đe, pơ tho tơ drong jang tơ\ tơ ring tơ rang ‘no\h roi ‘lơ\ng”.

Mă đơ\ng thoi no\h, truh dang ei lơ\m te\h đak oei đei hlo\h 1% unh hnam tơ nuh j^ bơ ngai đei ko\ng pơ têng hăm đ^ đăng kơ so# unh hnam tơ nuh lơ\m te\h đak. Mă hơ dăh, 2 dêh char đei hlo\h 1.000 unh hnam đei ko\ng oei đei măt lơ\m unh hnam tơ nuh ‘no\h j^ Nghệ An păng Quảng Bình. {ok Hồ Tấn Cảnh, Pho\ Kơ dră vei lăng tơ drong jang xa, linh j^ rơ ka păng tơ pôl dêh char Quảng Bình akhan, đei lơ tơ drong pơm ăn bơ ngai đei ko\ng oei tơ nuh nhen dôm bơ ngai âu j^ jăn yoa đơ\ng tơ blăh sơ\, unh hnam bơ ngai kon kông, yoa kon pơ lei đei lơ tơ drong juăt ưh gan ‘lơ\ng kơ na tơ drong jang to\k klăih đơ\ng tơ nuh hin tôch hơ nat… Hơ dai hăm ‘no\h oei đei unh hnam bơ ngai đei ko\ng pôm ‘me\h io\k yoa, xa hơ păh tơ drong tơ gu\m đơ\ng te\h đak. {ok Hồ Tấn Cảnh athei, kăl đei lơ nơ\r pơ tho mă rơ đăh, tơ mât yoa atu\m lơ\m te\h đak găh trong hơ len năng bơ ngai tơ nuh găh unh hnam đei ko\ng:

“’Ngoăih kơ bơ\ jang dôm tơ drong tơ gu\m pơm tơ jur tơ nuh hin atu\m, tơ ring athei tơ gu\m ăn dôm unh hnam âu đơ\ng jên tơ ra tơ gop, mong ako\m đơ\ng dôm khul gru\p, rim bơ ngai păng tơ pôl vang tơ gu\m hai. Hăm dôm unh hnam oei ke\ bơ\ jang ‘no\h tơ roi tơ băt, pơ tho tơ [ôh vang tơ gu\m vă unh hnam pơ\n tơ le\ch jên jang, chă tơ drong jang, kơ chăng io\k yoa dôm tơ drong pơ vih pơ văn lơ\m tơ pôl vă gơ\h jang to\k klăih đơ\ng tơ nuh hin.”

{ok Lê Tấn Dũng, Pho\ Kơ dră tơm vei lăng tơ drong jang xa, linh j^ rơ ka păng tơ pôl ăn tơ băt, Tơ drong tơ chơ\t tơ gu\m ăn bơ ngai đei ko\ng hăm kăch mang oei hơ met, oei chih pơ ‘lơ\ng vă tơ roi ăn An^h che\p kơ\l pơ gơ\r Kuo#k ho#i. Kiơ\ kơ ‘no\h, ‘ngoăih kơ tơ drong chih hơ dăh dôm bơ ngai đei ko\ng, chih tơ le\ch tơ drong hơ găt ‘nao ku\m nhen chă trong hơ to\k kơ so# jên mong kơ te\h đak vă tơ gu\m ăn bơ ngai đei ko\ng, hơ dai hăm krao hơ vơn, mong ako\m jên tơ mam vang tơ gu\m đơ\ng tơ pôl hăm tơ drong jang ‘nâu, chih hơ dăh hơ năp jang đơ\ng an^h jang đảng, khul kơ dră tơ ring lơ\m tơ drong krao hơ vơn, vei lăng, io\k yoa ‘lơ\ng jên, tơ mam đei mong răk vă tơ gu\m ăn bơ ngai đei ko\ng. Hơ dai hăm ‘no\h, tơ gu\m jang to\k klăih đơ\ng tơ nuh ‘moi kiơ\ dôm tơ drong tơ gu\m ato\k tơ drong choh jang xa, asong to\k io\k jên, tơ gu\m ho\k tơ drong jang, chă tơ drong jang hăm dôm unh hnam oei ke\ jang xa:

“Nhôn oei chih pơ jing tơ drong tơ chơ\t tơ gu\m ăn bơ ngai đei ko\ng păng tơ che\ng adrol lơ\m khei 8 âu kơnh vă tơ roi ăn An^h che\p kơ\l pơ gơ\r Kuo#k ho#i. Lơ\m tơ drong tơ chơ\t âu gô đei lơ tơ drong ‘nao, lơ\m no\h nhôn tơ le\ch tơ drong hơ găt ‘no\h athei pơm hơ to\k tơ drong arih xa ăn bơ nagi đei ko\ng hăm kăch mang to\k hơ to\ dăh mă đei [ôh [iơ\ tơ drong arih xa kơ kon pơ lei tơ\ tơ ring bơ ngai đei ko\ng oei arih xa. Lơ\m no\h nhôn năng kăl truh tơ\ unh hnam tơ nuh đei bơ ngai đei ko\ng, tơ drong ‘nâu athei jang mă kơ jăp ‘lơ\ng, đunh đai păng chio hơ met tơ drong tơ chơ\t kiơ\ trong hơ met pơ ‘lơ\ng dôm tơ drong tam mă lăp.”

Đơ\ng dang ei truh đ^ sơ năm ưh pă đunh, vă jang jang đei tơ drong hơ găt ưh pă đei unh hnam bơ ngai đei ko\ng oei tơ nuh yoa thoi no\h kăl đei tơ drong vang jang tôch ai, gơ\h hơ gei [iơ\ đơ\ng dôm tơ ring, kiơ\ nơ\r pơ tho đơ\ng kơ dră che\p kơ\l Đảng păng te\h đak vă ưh pă đei bơ ngai đei ko\ng yơ arih xa hơ la kơ tơ drong arih jo# păh lăp lơ\m te\h đak ku\m hăm ‘no\h j^ kăl đei tơ drong vang tơ gu\m đơ\ng đ^ đăng tơ pôl hai.

Kim Thanh: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\