VOV4.Bahnar - Tơ drong tơ chơ̆t găh trong tơ mât jên ăn tơ drong jang tơm kơ tĕh đak tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng đơ̆ng 2021-2025 đei drơ̆ng nơ̆r lơ̆m hop akŏm mă 1 Kuô̆k hô̆i jăl 15 âu ki. Pơ ma găh tơ drong jang ‘nâu tơ̆ hop akŏm, lơ bơ ngai tang măt akhan, Khul kơ dră tĕh đak kăl pơ jing trong jang gĭt kăl, trong jang kơ dih ăn dôm tơ ring sut pơ đĭ pơ ngot, tơ jur tơ nuh hin.        

Vang chih hơ met hô sơ, hơ len năng tơ drong jang kŭm hăm Anih tơm vei lăng tơ drong jang, ling jĭ rơ ka păng tơ pôl lơ̆m jăl 14, ƀok Bùi Sỹ Lợi, sơ̆ pơm Phŏ Kơ dră Anih vei lăng dôm tơ drong lơ̆m tơ pôl kơ Kuô̆k hô̆i ăn tơ băt: bơ ngai xa yoa đơ̆ng tơ drong jang âu đei unh hnam tơ nuh, unh hnam vă jê̆ tơ nuh, unh hnam ‘nao klăih đơ̆ng tơ nuh lơ̆m tĕh đak; kon pơ lei arih xa tơ̆ dôm apŭng tơ nuh, xăh mơ mat tat dêh hlŏh, tơ ring tơ ter đak dơ sĭ păng achon kông tơ̆ đak dơ sĭ. Tơ drong ƀok Bùi Sỹ Lợi tơ tăm, pơ ngơ̆t ‘nŏh dôm tơ drong jang iĕ lơ̆m tơ drong jang tơm kơ tĕh đak đa lei lăi băl kơ na jing ưh đei măh jên jang:

“Sut pơ đĭ pơ ngot, tơ jur tơ nuh hin păng tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng jăl ‘nâu athei akŏm chă đei tơ drong tơm, tơ drong kăl păng jang kiơ̆ trong lôm hơ kok, ưh gơ̆h jang tơ răih păng athei akŏm ăn tơ ring tơ nuh hin ‘lơ ‘lŏ kơ tĕh đak vă pơm thoi yơ gơ̆h bơ̆ jang đei tơ drong tơm tơ jur ƀiơ̆ tơ drong plŏh plĕch băl găh pơ drŏng hăm tơ nuh đơ̆ng dôm tơ ring, hơ drĕch hơ drung. Tơ drong ‘nâu tôch gĭt kăl đơ̆ng tơ drong jang tơ jur tơ nuh hin kơ teưh đak jăl ‘nâu”.

Kiơ̆ nơ̆r pơ ma đơ̆ng dôm bơ ngai tang măt, vă bơ̆ jang tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng, bơ̆n athei rơih hơ met mă ‘lơ̆ng dôm unh hnam tơ nuh, bơ ngai tơ nuh, vă đơ̆ng noh đei trong jang lăp ‘lơ̆ng. Bơ ngai tang măt Nguyễn Đắc Vinh, khul Hà Tĩnh akhan: “Hơ len năng bơ ngai tơ nuh yơ ưh pă gơ̆h bơ̆ jang, ưh kĕ bơ̆ jang tŏk klăih đơ̆ng tơ nuh ‘nŏh hơ met 1 păh. Bơ ngai yơ oei kĕ bơ̆ jang kăl đei tơ gŭm yă kiơ; đei bơ ngai ‘nŏh tơ gŭm găh tơ drong jang, đei bơ ngai tơ gŭm ăn jên jang, đei bơ ngai ‘nŏh tơ gŭm ăn tĕh athei rơih hơ met mă rơ đăh. Kiơ̆ đơ̆ng chă rơih hơ met dôm unh hnam tơ nuh păng chih hơ dăh măt dôm bơ ngai lơ̆m sơ năm oei bơ̆ jang ‘nŏh chă tơ lĕch trong tơ gŭm pơ tho tơ drong jang, chă ăn tơ drong jang, tơ gŭm pơm hla ar năm jang tơ̆ tĕh đak đe, athei rơih iŏk dôm bơ ngai tơ nuh đei măt lơ̆m hla ar chih hơ năn âu.”

Lăp đon hăm tơ drong ‘nâu, bơ ngai tang măt Mai Thị Thúy, khul Tuyên Quang athei chih hơ met dơ̆ng tơ drong adrin đei 30% kơ sô̆ unh hnam tơ nuh, 30% kơ sô̆ xăh mơ mat tat dêh hlŏh, tơ ter tơ ter đak dơ sĭ păng achon kông tơ̆ đak dơ sĭ tŏk klăih đơ̆ng tơ nuh hin, mơ mat tat ‘nŏh athei tơ chĕng hơ len dơ̆ng.

“Tơ̆ âu nhôn ƀôh tơ ring kon kông oei đa jing tơ ring tơ nuh hin mơ mat tat lơ̆m tĕh đak. Tơ dăh bơ̆n tơ lĕch kơ sô̆ hơ găt kơ jung thoi nŏh ‘nŏh mă tơ pă rim sơ năm hăm kĕ jang tŏk klăih đơ̆ng tơ nuh ưh, klăih đơ̆ng tơ nuh kơ jăp ‘lơ̆ng dăh mă ưh veh ver tơ drong jang ưh kĕh, mưh pơ jao ăn tơ ring bơ̆n athei tơ lĕch tơ drong hơ găt păh ai mă lăp, mă loi ‘nŏh hăm dôm tơ ring kon kông oei xa vă pơm thoi yơ gơ̆h klăih đơ̆ng tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng tơ pă.”

Vă bơ̆ jang đei tơ drong jang tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng, bơ ngai tang măt Đỗ Mạnh Hiến, khul Hải Phòng athei jăh pơ jing 1 trong jang gĭt kăl mă ưh ‘nŏh 1 trong jang hơ drô̆ ăn dôm tơ ring jang sut pơ đĭ tơ nuh:

“Hăm dôm anih jang, tơ ring tơ rang nhen iĕm pơ ma ‘nŏh, bơ̆n athei adrin ‘lơ̆ng hlŏh kơ ‘nŏh dơ̆ng, dang ei tơ drong jang chih pơ jing dang noh mă lei kŭm đei anih jang, đei tơ ring đe gô tơ chĕng, chih tơ lĕch kơ jung ƀiơ̆ ‘nŏh athei đei trong jang pha, yoa ƀât lăp trong jang dang ei bơ̆n tam mă tơ chĕng truh kơ na athei đei trong pơ lung, tơ iung đon rơ gei lơ̆m tơ drong tơ jur tơ nuh hin kŭm nhen tơ drong jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, thoi nŏh bơ̆n gơ̆h pơ lung đei dôm anih jang vă đe chih tơ lĕch lơ tơ drong hơ găt pha ra băl, yoa ƀât lăp bơ̆n lăp chih tơ drong hơ găt lei lăi băl tơ ring âu kŭm nhen tơ ring to, thoi nŏh nhen bơ̆n gơ̆t lê̆ hơ yak tŏk đĭ đăng, mă hơ tuch ưh đei tơ ring yơ, bơ ngai yơ kĕ dui băl tŏk”

Tơ drong jang tơm kơ tĕh đak Tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng đơ̆ng 2021-2025 pơ hnŏng vă tơ jur đei sô̆ unh hnam tơ nuh lơ̆m tĕh đak jô̆ păh lăp 1 sơ năm đơ̆ng 1-1,5%. Tơ gŭm ăn unh hnam tơ nuh găh pơ gang, pơ tho pơ hrăm, đak yoa rơ gŏh, vei lăng rơ gŏh cham char păng tơ drong tơ roi tơ băt. Hơ tŏk tơ drong ‘lơ̆ng lơ̆m tơ drong arih xa; tơ gŭm ăn dôm tơ ring tơ nuh lĕch klăih đơ̆ng tơ nuh hin, mơ mat tat dêh hlŏh.

Bơ ngai tang măt Trương Thị Ngọc Ánh, khul Cần Thơ akhan: “Kuô̆k hô̆i tơ gop nơ̆r ăn tơ drong jang tơm kơ tĕh đak tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng đơ̆ng 2021-2026. Đơ̆ng nŏh kŭm hăm tơ drong jang tơm kơ tĕh đak găh atŏk tơ iung mŭk drăm tơ pôl tơ̆ tơ ring kon kông păng groi kông tơ mât hơ dai, tơ lĕch jang hrơ̆ch dôm tơ drong vă jang vă gơ̆h bơ̆ jang đei dôm tơ drong jang atŏk tơ iung mŭk drăm tơ pôl kơ tĕh đak”.

Kiơ̆ tơ drong tơ chĕng đơ̆ng dôm bơ ngai tang măt, bơ̆ jang tơ drong jang tơm kơ tĕh đak tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng đơ̆ng 2016-2020 hlôi iŏk đei lơ tơ drong jơ nei tôch hơ iă, vang tơ gop jang kĕh dôm tơ drong git kăl, tơ drong hơ găt mă Đảng, Kuô̆k hô̆i, Khul kơ dră tĕh đak tơ lĕch. Lơ̆m nŏh kơ sô̆ unh hnam tơ nuh hlôi jur đơ̆ng 9,88% sơ năm 2015 oei pă 2,75% sơ năm 2020, kơ sô̆ unh hnam kon kông tơ nuh jur 4% 1 sơ năm, đei hlŏh 8 triu ‘nu bơ ngai klăih đơ̆ng tơ nuh, vă jê̆ tơ nuh. Mă loi, ‘măng mă blŭng Việt Nam jing 1 lơ̆m 30 tĕh đak tơ mât yoa tơ drong hơ găt tơ nuh hin lơ pang, pơm ‘lơ̆ng ăn tơ drong arih xa kơ đĕh hlŏh, tơ mât kơ jăp hăm tơ drong jang tŏk pran ‘lơ̆ng. Việt Nam hlôi jang đang hrôih tơ drong jang tơm lơ̆m chăl a nglŏ kơ Liên hợp quốc găh sut pơ đĭ pơ ngot, tơ jur tơ nuh hin, đei tơ pôl lơ̆m apŭng plenh tĕh tơ chĕng ‘lơ̆ng, jĭ tĕh đak đei pôk pơ ư găh tơ drong jang tơ jur tơ nuh hin lơ̆m apŭng plenh tĕh.

Vă tơ jur đei tơ nuh hin lơ pang gơ̆h kơ jăp tơ pă athei găn đei kơ sô̆ unh hnam tơ nuh hin hơ lơ̆k dơ̆ng, kơ sô̆ unh hnam ‘nao tơ nuh, ‘ngoăih kơ tơ jur tơ nuh hin găh jên iŏk yoa ‘nŏh athei akŏm jơ hngâm sek tơ lang lơ pang oei ưh kơ măh găh tơ drong pơ vih pơ văn kăl lơ̆m tơ pôl. Yoa thoi nŏh, Tơ drong jang tơm kăl đei tơ lĕch lơ tơ drong pơ hnŏng, tơ drong hơ găt, dôm tơ drong vă jang, trong jang tŏk klăih đơ̆ng tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng, kĕ tơ jră, kĕ yak hlŏh dôm tơ drong nol đơ̆ng sar bar tŏ ‘mi kial kơ nê̆, tơ drong jĭ hơ buh nhen thoi jĭ Covid-19…; chih răk mă tôm dôm tơ drong pơ hnŏng, tơ drong hơ găt mưh tơ drong jang tơm tôch kơnh vă gơ̆h hơ len năng tơ drong jang hăm đei yoa kơ jăp đunh ưh.

Dơ̆ng: Tơ blơ̆