VOV4.Bahnar - Kŭm hăm tơ drong tơ plih ‘nao păng mơ̆t jang hơ dai, jŏh ayŏ joăt joe đơ̆ng lơ tơ pôl rim hơ drĕch kon kông hlôi păng tŏk bŏk đei tơ plih lơ kiơ̆ pơ đĭ trong ‘lơ̆ng păng ư̆h kơ ‘lơ̆ng. Vă vei răk dôm kơ jă kăp gĭt jŏh ayŏ – tơ drong gĭt kăl đơ̆ng rim hơ drĕch hơ drŭng, ‘noh ŭnh hnam pơm 1 hơ năp jang tôch gĭt kăl.

Ŭnh hnam ‘noh jĭ 1 tơ drong akŏm tơ pôl gĭt kăl, jĭ hơ nih vei răk păng tơ ƀăk mong dôm kơ jă kăp gĭt jŏh ayŏ joăt joe, jĭ hơ nih gĭt kăl vă pơ jing, vei rong păng pơ tho pơ hrăm đon ‘lơ̆ng kon bơ ngai. Ŭnh hnam ‘noh jĭ hơ nih răk mong păng pơ jao tơ ƀôh kơ jă kăp gĭt jŏh ayŏ kơ kon bơ ngai. Hăm tơ drong tơm ŭnh hnam , dôm kơ jă kăp gĭt joăt joe đei pơ jao, pơ tho trong kơ dih hmă.

Hrei ‘nâu, găh kơ rim hơ drĕch kon kông tơ̆ teh đak bơ̆n hlôi hơ tŏk đei hơ năp jang đơ̆ng tơ drong akŏm ŭnh hnam lơ̆m tơ drong vei răk, pơ tho dôm tơ drong ‘lơ̆ng hơ iă joh ayŏ kơ bơ ngai kon kông păng pơ jao, pơ tho ăn kơ rim jơ hnơr kon sâu. Lơ̆m rim ŭnh hnam kơ rim hơ drĕch kon kông, ư̆h kơ lơ ‘noh tŏ sĕt, adoi đei dôm tơ drong jang vei răk nơ̆r mĕ rơ neh, hơ băn ao, tơ mam sa joăt joe, et pơ kong, pơ dong ƀŭ, soi kơ ƀok yă, lui kơ yang... Đơ̆ng tơ drong pơm kiơ̆ dôm tơ drong hơ iă joh ayŏ ‘noh lơ̆m ŭnh hnam hlôi pơ jao pơ tho jŏh ayŏ bơ ngai kon kông đơ̆ng chăl ‘nâu truh chăl nai.

Ƀơ̆t lơ bơ ngai kon kông tŏk bŏk dơ̆ng tơ̆ hơ năp 1 tơ drong ‘noh jĭ khŭl mơ lôh ư̆h kơ ‘mĕh hăm nơ̆r kon kông kơ dih, ‘noh bơ ngai Sán Chỉ tơ̆ xăh Húc Động (apŭng Bình Liêu, dêh char Quảng Ninh), vă đĭ đăng bu bu kŭm gơ̆h pơ ma nơ̆r hơ drĕch kơ dih. ‘Nhŏng Chạc A Thìn oei tơ̆ thôn Lục Ngù, xăh Húc Động tơ roi:

Khŭl mơ lôh tơ̆ âu dang ei tă kơ pơ ma nơ̆r kon kông nhôn ngăl. Nơ̆r pơ ma, nơ̆r kơ dih bơ̆n oei pơ vei tôch kơ ‘lơ̆ng, đĭ đăng đe oh đe mon pơ ma kloh klĕch ngăl.

Mŏ Lục Thị Cọn oei tơ̆ thôn Mõ Túc akhan: bơ ngai Sán Chỉ nhôn lăng tơ drong vei răk nơ̆r pơ ma nhôn ‘noh jĭ vei răk pơ hngol hơ drĕch nhôn. Ŭnh hnam sư hlôi vei răk nơ̆r pơ ma hơ drĕch sư kiơ̆ trong thoi âu.

Ŭnh hnam nhôn pơ ma nơ̆r kon kông nhôn, ư̆h kơ pơ ma nơ̆r yuăn. Đe kon năm hŏk ‘noh đe kon pơ ma nơ̆r yuăn đĕch. Oei tơ̆ hnam pơ ma hăm mĕ ƀă kŭm pơ ma nơ̆r kon kông nhôn.

Tơ drong pơ ma dơ nuh hăm dôm bơ ngai kon kông nai, dang ei bơ ngai Sán Chỉ pơ ma nơ̆r yuăn. Mă lei lơ̆m oei sa rim năr tơ̆ ŭnh hnam, tơ pôl, bơ ngai Sán Chỉ hăm băl, oei pơ ma nơ̆r kơ dih sư. Yua thoi noh, tơ drong pơ ma dơ nuh vă vei răk nơ̆r pơ ma lơ̆m tơ pôl bơ ngai Sán Chỉ gơ nang đơ̆ng noh mă đei tŭn pran, hơ tŏk 1 trong hăm kơ dih. ‘Nhŏng Tô Đình Hiệu, Phŏ Kơ dră vei lăng Anih tơ roi tơ băt jŏh ayŏ apŭng Bình Liêu tơ băt:

Bơ ngai Sán Chỉ oei tơ̆ lơ̆m Húc Động tôch kơ sơ đơ̆ng yua kơ rim ‘nu kon pơ lei tơ̆ âu tă kơ băt kơ dih hŏk pơ hrăm nơ̆r pơ ma kơ dih, kơ na truh dang ei tơ drong bơ ngơ̆t nơ̆r pơ ma bơ ngai Sán Chỉ đei hiơt hiong ‘noh kŭm ư̆h pă bơ ngơ̆t bơ̆ih.

Kŭm hăm 1,2 hơ drĕch kon kông nai, bơ ngai Dao ‘noh jĭ 1 tơ drong tơ ƀôh hơ dăh kăl kơ hŏk pơ hrăm lơ̆m tơ drong vei răk, pơ jao, pơ tho jŏh ayŏ lơ̆m hnam, păng pơ đĭ lơ̆m kơ tum kơ tŏng sư. Kơ lih đơ̆ng tơ drong joăt joe âu đơ̆ng bơ ngai Dao hlôi tơ blang hơ dăh yua kơ kiơ, nơ̆r pơ ma păng lơ tơ drong hơ iă jŏh ayŏ kơ bơ ngai Dao đei vei răk.

Tơ pôl bơ ngai Dao tơ̆ Sa Pa tơ roi truh ƀok Tẩn Vần Siệu hăm 1 tơ drong ‘mêm lui yom păng lăng hơ iă. Ƀok Siệu dang ei vei răk đei hloh 40 kơ sâp hla ar so kơ bơ ngai Dao. Đei bơ̆n kơ sâp hla ar đơ̆ng 4 -5 chăl arih. Kiơ̆ kơ ƀok, hŏk chư Nôm Dao ‘noh jĭ vă vei răk nơ̆r pơ ma, chư chih kơ hơ drĕch kon kông kơ dih sư:         

Hŏk chư Nôm-Dao, mă mônh ‘noh jĭ pơ tho chih chư, đang kơ ‘noh truh hơ ri, hŏk truh pơ tho  jơ hngơ̆m đon pơm bơ ngai, hŏk truh tơ drong soi tơ beh kơ ƀok yă.

Ƀok Siệu akhan: ŭnh hnam sư kŭm nhen đĭ đăng ŭnh hnam bơ ngai Dao tơ̆ Sa Pa, pơ tho chư ư̆h khan lăp ƀônh ƀŏ tơ̆ tơ drong pơ tho ăn kơ kon gơ̆h đŏk, gơ̆h chih chư kon kông kơ dih, mă oei pơ tho kon hŏk băt tơ drong ‘mêm, tơ drong ƀlep, ư̆h kơ hiơt tơm a hơ drĕch kơ drŭng kơ dih.

Lơ̆m hla ar so tơ roi găh pơ tho tơ drong jơ hngơ̆m đon pơm bơ ngai, bơ nê kơ mĕ ƀă đei nơ̆r nhen: Tơ̆ hnam ư̆h kơ yom ƀă, yom mĕ ‘noh năm tơ̆ hơ nih soi soh nhang vă pơm kiơ. Oei pơm mơ mat hăm mĕ ƀă ‘noh mă đơ̆ng bơ̆n năm tơ̆ hơ nih soi apĭnh dôm yơ kŭm ư̆h kơ đĭ tơ drong yoch đơ̆ng kơ dih. Bơ̆n tơ̆ hnam lai yơ kŭm athei yom kơ mĕ ƀă, vei lăng mĕ ƀă mă ‘lơ̆ng.

Tơ̆ hơ năp dôm tơ drong tơ plih đơ̆ng tơ pôl ‘nao, tơ drong vei răk kơ jă kăp gĭt joh ayŏ joăt joe kơ rim hơ drĕch kon kông dơ̆ng hơ năp lơ mơ mat tat, long nol ‘nao. Tơ drong ‘noh athei bơ̆ jang hơ dai hăm lơ trong jang vă hơ tŏk hơ năp jang đơ̆ng ŭnh hnam lơ̆m vei răk dôm tơ drong ‘lơ̆ng hơ iă joh ayŏ kơ rim hơ drĕch kon kông, tơ gop pơ jao, pơ tho păng lang să dôm tơ drong kăp gĭt joăt joe 1 trong hmă lơ̆m ŭnh hnam. ‘Nâu kŭm jing trong vei răk păng tơ ƀăk mong kơ jă kăp gĭt joh ayŏ joăt joe đơ̆ng rim hơ drĕch kon kông 1 trong kơ jăp ‘lơ̆ng.

Thanh Tâm: Chih

Thuem: Tơ blơ̆