Jĭ bơngai vang pơgơ̆r lơ tơdrong et sa pơgơ̆p đe buăl mơlôh, kră pơlei Y Cúc Hwing (ƀok đe Sure), oei tơ̆ plei Tu, xăh Ea Tul, dêh char Đắk Lắk, roi tơbăt, “Chă klo” ‘noh jĭ trong krao găh iŏk ŭnh om đơ̆ng dôm hơdrĕch kon kông kiơ̆ drŏ kăn pơm tơm lơ̆m hnam. Tơpă yan âu tơdrong iŏk ŭnh om ‘noh kiơ̆ đơ̆ng kơdih ngăl.
Mưh drŏ kăn đĭ hưch kơ 1 ‘nu tơdăm hơ yơ ‘noh, gô ưh kơ pơ̆n chă năm pơma dơnuh băl, mă vih tơ̆ hnam tơroi hăm mĕ ƀă, hăm mih ma duch nă. Dôm bơngai ‘lŏ kră lơ̆m kơtum kơtŏng gô vang pơma dơnuh păng apĭnh hơlen hơdruh. Lăp mưh lai yơ hơdruh tơpă ‘meh oei kơ bơngai tơdăm 'noh, rim bơngai gô năm tơ̆ hnam drŏ nglo pơma dơnuh păng hơkơ̆t kong. Kră pơlei ƀok đe Sure, tơroi:
“Tơdrong hnam drŏ kăn năm tơ̆ hnam drŏ nglo apĭnh klo, ưh kơ đei tơdrong ưh kơ đei yua ăn kơ bơngai drŏ nglo, mă tơƀôh tơdrong pơyom kăp gĭt đơ̆ng bơngai drŏ nglo. Drŏ nglo chă hơkăn gô hơrih hơrih hăm hơkăn. Dôm bơngai lơ̆m ŭnh hnam drŏ nglo nhen mĕ ƀă, ‘nhŏng oh kŭm sơ ‘ngon yua kơ kon sâu sư athei hơtăih, lĕch đơ̆ng ŭnh hnam năm kiơ̆ oei tơ̆ hơkăn. Kŭm đei dôm ŭnh hnam ưh kơ ăn kon sư kiơ̆ oei tơ̆ hnam hơkăn, mă athei hơkăn pơm mŏ ai hnam sư. Mă lei găh lơ kiơ̆ tơdrong joăt kơ bơngai Êđê ‘noh kiơ̆ drŏ kăn gram hnam bơih, athei chu kiơ̆ tơdrong ‘noh.”
Păng ƀlep kiơ̆ tơdrong joăt, ‘noh hnam drŏ nglo gô athei chă hơla ăn kơ mĕ bă sư hăm hnam drŏ kăn. Đe sư pơkăp lơ vă tơƀôh hơdăh tơdrong kăl đơ̆ng bơngai tơdăm, kŭm nhen tơƀôh hơdăh nơ̆r pơkăp iŏk ŭnh om kơjăp. Yua kơ tơdăh kơplăh hơrih sa mă bơngai tơdăm đei glăi hăm hnam drŏ kăn, hnam drŏ nglo kŭm gô đei kăp tôch kơ dêh. Kră pơlei Y- Soat Êban (ƀok đe Han) tơ̆ plei Puôr, xăh Ea Knuêč, dêh char Đắk Lắk, roi tơbăt:
“Mih, ma hnam drŏ nglo gô tơroi ăn dôm tơmam pơnŭ. Đơ̆ng rŏng kơ 2 păh drơ̆ng nơ̆r bơih, hnam drŏ kăn gô hơmet ăn dôm tơmam pŭ pơnŭ ăn hnam drŏ nglo. Ŭnh hnam drŏ kăn gô ăn hơdrol kơ hnam drŏ nglo dôm yơ, păng pơkă ăn đơ̆ng rŏng dôm yơ. Hnam drŏ dro kŭm gô iŏk 1 pôm sung, pơnhan kong, ge tơdrô”.
Kŭm kiơ̆ kơ kră pơlei ƀok đe Han, “pơkăp băl” tơpă ‘noh jĭ tơmam pŭ pơnŭ lơ̆m iŏk ŭnh om kơ bơngai Êđê. ‘Nâu jĭ tơdrong joăt athei đei, vă băt bơnê kơ ŭnh hnam kơtum kơtŏng hnam drŏ nglo, kŭm nhen tơklep hơnăp jang đơ̆ng đe sư hăm tơdrong vei lăng ăn iŏk ŭnh hnam đơ̆ng bre druh dăm. Tơmam pơkăp băl thoi yơ gô mơ̆ng lơ̆m pơdrơ̆ng băl đơ̆ng 2 ŭnh hnam, nhen lĕ nơ̆r pơkăp vei ‘lơ̆ng ăn iŏk ŭnh om:
“Hrei ‘nâu, druh dăm hưch băl, dôm bơngai iŏk tơgŭm ăn ŭnh hnam, mĕ ƀă kŭm jing bơngai đei hơnăp jang hăm iŏk ŭnh om đơ̆ng kon hơ ‘lơ̆p. 2 păh ŭnh hnam vang pơma dơnuh pơdrơ̆ng băl păng kŭm đei dôm tơmam pŭ pơnŭ. Sơ̆ ‘noh pơkăp băl hăm kơpô, rơmo, oei hrei ‘nâu đei tơplih hăm jên hu.”
Tơpă yan âu, kŭm đĭ đei ƀôh tơdrong ưh kơ hơtŏ băl găh ‘meh vă đơ̆ng 2 ŭnh hnam mă ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng truh tơdrong hiôk chơt kơ bre druh dăm. Hăm dôm kră pơlei Êđê, tơdrong pơkăp băl tơ̆ 1,2 pơlei Tây Nguyên tôch kơ lơ ‘noh jĭ yua đơ̆ng trong hlôh tam mă trŏ găh tơdrong joăt. Kră pơlei Y Kuăt Hđơ̆k (ƀok đe Thư), oei tơ̆ plei Cư Dluê, xăh Hòa Phú, bơngai hlôi vang jang tơgŭm hăm Anih vei lăng hơdrĕch kon kông dêh char Đắk Lắk (so) găh tơdrong pơlong lăng pơjing khŭl kră pơlei, tơlĕch dôm tơdrong joăt ‘lơ̆ng kơ hơdrĕch kon kông lơ̆m nơ̆r pơkăp, pơkăm pơjing tơring tơrang ‘nao, roi tơbăt:
“Pơkăp băl ‘noh jĭ tơdrong joăt tôch kơ ‘lơ̆ng păng hơiă lơ̆m tơdrong hơrih sa joh ayŏ kơ bơngai Êđê, mă lei 1,2 pơlei pơla tam mă hlôh jrŭ găh tơdrong joăt păng khôi luơ̆t, đe sư iŏk pơkăp tôch kơ lơ, pơm mơmat băl găh tơdrong ‘nâu. Tơdrong pơkăp lơ dêh hnang, lăng gĭt tơmam dêh hnang ‘noh gô pơm tơhiong lê̆ tơdrong kăp gĭt ‘lơ̆ng hơiă đơ̆ng tơdrong joăt pŭ pơnŭ âu. Kơna, dôm bơngai ‘lŏ kră, hlôh vao găh tơdrong joăt athei set hơlen tơdrong ‘nâu. Bơ̆n athei iŏk tơdrong hiôk chơt đơ̆ng kon sâu ‘noh kăl hloh, ‘nĕ kơ iŏk trăp tơdrong pŭ pơnŭ, drŏ nglo dăh mă drŏ kăn ‘noh kon ngăl, athei hơtŏ băl. Bơ̆n athei tơplih đon tơchĕng “pơkăp băl lơ” vă vei đei tơdrong ‘lơ̆ng hơiă mă hlôi đei păng kiơ̆ tom hăm tơdrong hơrih roi ‘năr roi hơtŏk tơiung nhen hrei ‘nâu.”
Lăp đon hăm tơdrong tơchĕng ‘nâu, kră pơlei Y- Soat Êban (ƀok đe Han) – tơ̆ plei Puôr, xăh Ea Knuêč, dêh char Đắk Lắk, pơma hơdăh, tơdrong kăl chĕp vei lơ̆m tơdrong pơkăp băl tơmam mưh vă iŏk ŭnh om ‘nŏh jĭ hơnăp jang đơ̆ng unh hnam 2 păh vă vei kơjăp tơdrong oei sa hơdai kơ ŭnh hnam hle, ưh kơsĭ vă iŏk lơ tơmam ôh:
“Đe mih ma păih mĕ jĭ dôm bơngai pơm kơdranh dơ̆ng tang, tơtă ăn klo kăn athei arih sa 1 jơhngơ̆m đon hăm băl, ưh gơ̆h mơ̆ng bơngai ‘nâu, bơngai to pơma pơtoăh vă phă hŭt tơdrong hiôk chơt kơ klo kăn. Mưh tơtă ăn klo kăn lơ̆m năr pơkong, bơngai kơdranh pơma: “Mưh chă hơkăn bơih athei oei sa hăm hơkăn truh lôch; mưh chĕp đing et tơdrô bơih athei et truh tơdrô sap; mưh tôn chĭng ‘nŏh athei tôn truh tôch, klĕp đe gơ̆t lê̆ ti hloi”… Vă akhan ăp mă hơkăn lôch hơchăng ‘mơ̆i na gơ̆h chă dơ̆ng hơkăn nai. Ưh kơ gơ̆h hŭt hơchăng hơkăn. Klo kăn athei oei sa mă ‘lơ̆ng hăm băl. ‘Nŏh jĭ 1 tơdrong joăt lơ̆m tơdrong iŏk ŭnh om kơ bơngai Ê đê. Inh ‘mĕh mih ma duch nă bơ̆n chĕp vei dôm tơdrong joăt ‘lơ̆ng âu ‘năi."
Gơ̆h ƀôh tơdrong joăt pơkăp tơmam mưh iŏk ŭnh om âu đei lơ tơdrong ‘lơ̆ng mă bơ̆n athei chĕp vei. ‘Nŏh jĭ vă tơƀôh jơhngâm đon bơnê kơ mĕ ƀă rong ‘me, mă lei sư tơmât hơdai đon pơngơ̆t đơ̆ng rim bơngai vă pơtho tơƀôh, vei lăng tơdrong hơrih sa hiôk chơt ăn kon sâu hai. Lơ̆m tơdrong hơrih sa hrei ‘nâu, tơplih ăn tơdrong đa pơkuĕl lơ mŭk mam “mưh vă iŏk unh om”, bơ̆n lăp kăl chĕp vei dôm tơdrong juăt ‘lơ̆ng găh tơdrong iŏk unh om, chom gŏ, dôm tơdrong juăt ‘lơ̆ng hơiă đơ̆ng dôm hơdrĕch bơngai băt pơyom kơ drŏ kăn, lăng drŏ kăn pơm tơm lơ̆m hnam tơnŏ đĕch.
Viết bình luận