'Nhot hla lôm 'nhĕm ka đei pơm đơ̆ng 'nhot hlôi đei lơ̆m cham char. 'Nou jĭ tơdrong juăt đơ̆ng kră sơ̆ đei akŏm đơ̆ng lơ jơhnơr kon pơlei Êđê tơ̆ Tây Nguyên. 'Nhot tơm noh hla tơnŭng – minh hơdrĕch 'long chăt ƀenh ƀang tơ̆ jih đak, tơ̆ bri. Hla pơda noh ƀăl rơchăm păng 'lơ̆ng hăm jơhngơ̆m jăn.
Vă pơm đei 'nhot hla, kon pơlei Êđê iŏk yua lơ hơdrĕch hla phara băl nhen: hla hra, hla đinh lăng, hla trol, hla pơ-ŏ 'lơ̆p, hla tăng... lôm atŭm kiơ̆ tăl. Rim kơluăi hla đei kơdih tơdrong 'lơ̆ng hăp nhen ƀăl – 'ngam – tăng – iŭ păng phŏ noh tăng. Hơdrô̆ dôm bơngai kloh klĕch pơtơm băt hơdah hla mă yơ athei pĕ, hla mă yơ ưh gơh pĕ. Kơyuơ noh, dôm bơngai pơm 'nhot hla lôm 'nhĕm ka đei lăng jĭ ngê̆ nhơ̆n kơ bri kông.
Yă H'Rưm Êban, oei tơ̆ pơlei Kŏ Tam, phương Tân An, dêh char Đăk Lăk, tơroi: “Pơm 'nhot hla lôm 'nhĕm ka ưh kơsĭ chă pĕ hla kư̆ kă ôh. Athei băt tơm, băt pơyan chă pĕ. Hla tơnŭng athei pĕ pơda, pĕ ah pơgê hrôih kơplah đak ngom oei gom noh hla gơh rơngeo 'lơ̆ng. Hla mă yơ tăng noh athei đei hla 'ngam pơhơtŏ dih băl. Noh jing trong pơm pơgang mă yă ƀok bơ̆n sơ̆ răk ăn”
'Nhot hla tơnŭng lôm đei lôm hăm 'nhĕm ƀa chi ơ̆p, ka ƀuh dah mă 'nhĕm nhŭng kơtŏl pơhang, đei ưp hăm hơmrĕ, hơplăng, hla ĕch... Dôm tơmam ou đei chet iĕ 'măn lơ̆m hla prit.
Păng tơdrong 'lơ̆ng kơ 'nhot hla tơnŭng lôm oei đei lơ̆m đak chŭ đei peh hrou đơ̆ng ƀoh hơmrĕ bri, hơplăng, rơkuaih, phơ phŏ đe pĕt lŭk lơ̆k hăm đak krô̆i chăn dah mă đak măm peh hơmrĕ kơdĕm toi. Tơmam chŭ noh athei pah lăp, iŭ ƀiơ̆, hơ̆, ƀou phu hla bri kông. Yă H'Rưm Êban ăn tơbăt, tơmam chŭ jing tơmam “pơ-'lơ̆ng” tôm tơdrong ƀou phu đơ̆ng rim hơdrĕch hla dih băl, pơjing đei 'nhot xa đei kơdih tơdrong ƀou phu 'lơ̆ng: “Tơmam chŭ mă xap dah mă ƀăt jat noh ưh kơ 'lơ̆ng ôh. Hăp athei pah ai, vă ah mă bơ̆n chŭ xa noh hăp nham 'lơ̆ng. Tơmoi đei xa noh đe ƀlŏk ling lang đĕch”
Ah xa 'nhot hla tơnŭng lôm, bơngai Êđê ưh đei yua 'long duơh dah mă kơmuông. Đe iŏk ti rơih hla pơda 'lơ̆ng, lôm atŭm hăm 'nhĕm dah mă ka, chŭ hăm tơmam chŭ. Rim 'măng xa jing rim 'măng băt gah tơdrong 'nao, kơlih kiơ̆ kơ rim hơdrĕch hla đei rơih, hăp ƀou phu phara băl. Xa 'nhot hla lôm jing 'măng vă rim bơngai atŭm pơma dơnuh chơt hơ-iă 'nă hal. Lơ̆m dôm tơdrong et xa sô̆, et pơkong, dah mă sơng tơmoi gĭt truh, 'nhot hla lôm, hơnơ̆ng đei jong lơ̆m kơmang tơmam sŏng xa – nhen kơ nơ̆r pơtruh hmach hơ-iă đơ̆ng kon pơlei Êđê. Yă H'Loan Niê, oei tơ̆ pơlei Kŏ Tam, phương Tân An, dêh char Đăk Lăk tơroi: “Hơdrol sơ̆, lơ̆m et tŏk hnam 'nao dah mă sơng 'nhŏng oh pô̆ ƀăn, ưh đei 'nhot hla tơnŭng lôm 'nhĕm ka noh tam mă tôm jơhngơ̆m đon ôh. 'Nhot hla lôm jing 'nhot xa tơƀôh tơdrong 'mêm băt kơ tomoi, tơdrong tơguăt hăm bri kông. Xa 'nhot ou jing akŏm tôm đon bơnôh kon pơlei, akŏm hloi joh ayŏ kơ pơlei pơla”
Hăm bơngai Êđê, 'nhot hla tơnŭng lôm 'nhĕm ka jing tơmam 'lơ̆ng hơmet jĭ jăn. Lơ hơdrĕch hla lôm dih băl 'lơ̆ng noh hăp pơm rơngơp, tơjur tŏ lơ̆m hơkou jăn, 'lơ̆ng hăm klak... Pơmai H'Jen Êban, oei tơ̆ pơlei Kŏ Tam, phương Tân An, dêh char Đăk Lăk tơroi: xa 'nhot hla lôm jing trong vă mih ma duch nă “pơm rơngơp lơ̆m hơkou jăn, tang găn jĭ pơlŏ trŏ tơngiĕt”: “Yă ƀok bơ̆n akhan – xa 'nhot hla lôm noh pơm rơgoh klơm, pơm guăng hơkar, pơm ăn klak rơhau 'lơ̆ng. Bơngai jĭ jăn xa 'nhot noh tenh kuăng klaih jĭ. Mă ưh kơsĭ xa hla kiơ adoi gơh ôh, athei xa hla rơgoh, hla 'lơ̆ng kơ bri kơdrơ̆ng noh mă 'lơ̆ng”
'Nhot hla lôm 'nhĕm ka đei lăng jĭ 'nhot xa akŏm ƀenh kơ tơdrong hơgei, akŏm đơ̆ng bri kông, đơ̆ng teh, đơ̆ng tơpang ti kơ bơngai Êđê păng đon bơnôh 'mêm kơ tơmoi. Lơ̆m rim hơdrĕch hla, rim hlak 'nhĕm, rim 'măng chŭ hăm xa hăp pơjing minh tơdrong tơroi kơ bri kông, kơ tơdrong hlôh vao kon pơlei tơ̆ tơring, gah tơdrong 'mêm băt păng tơgŭm dih băl. Bơngai yơ đei xa 'nhot hla tơnŭng lôm 'nhĕm ka noh ƀlŏk ling lang: ưh hơdrô̆ hăp 'lơ̆ng chrih, mă oei hơdơ̆r truh đon bơnôh, tơdrong gĭt kơdih kơ kon pơlei Êđê tơ̆ tơring teh Tây Nguyên.
Viết bình luận